Informacja o prowadzącym zajęcia:

1. Informacja o prowadzącym zajęcia: Doc. dr habil. Andrzej Kocikowski Wydział Nauk Społecznych UAM ul. Szamarzewskiego 89 Pracownia Komunikacji Multimedialnej WNS UAM (nowy budynek dydaktyczny, p. 6) Instytut Kulturoznawstwa UAM (budynek AB, pokój 22 i 21) tel.: (61) 829 2097 (p. 6, bud. „E”), (61) 829 2229 (sekretariat Instytutu) Dyżur: poniedziałek, 11:00 - 13:00, wskazana sobota i niedziela zjazdowa. Korespondencja elektroniczna: kocias@wns.amu.edu.pl; http://mumelab01.amu.edu.pl/

2. Andrzej Kocikowski Wybrane założenia, obliczenia i inne dane do wykładu: To i owo o kwestiach dotyczących cyfryzacji produkcji wydawniczej i zdalnego udostępniania publikacji

3. Założenia pierwsze: Koszty: 1. opracowanie redakcyjne (15 ark. x 80,-) 1200,00 2. redakcja techniczna (15 ark. x 40,-) 600,00 3. skład i łamania (15 ark. x 120,-) 1800.00 4. korekta (15 ark. x 60,-) 900,00 5. projekt i przygotowanie techniczne okładki 600,00 6. naświetlenie (220 stron x 6,-) 1320,00 7. montaże, blachy offsetowe (55 x 20,-) 1100,00 8. papier (230 kg x 4,30) 989,00 9. karton (100 ark. x 0,80) 80,00 10. druk 1100,00 11. introligatornia i oprawa 1000,00 12. lakierowanie okładki 90,00 13. koszty ogólnowydawnicze 15% 1617,00 Razem koszty 12.396,00 14. zysk 10% 1239,00 RAZEM KOSZT WYDANIA 13.635,00

4. Założenia pierwsze (2): ( ... ) przeciętna publikacja naukowa jest książką w formacie między B5 i A5, zawierającą od 12 do 25 tzw. arkuszy wydawniczych ( ... ) przykładowa książka liczy 200 - 250 stron, waży 0,5 kg i w trzecim wymiarze (grubość) ma około 15 mm ( ... ) książka liczy sobie około 800 000 znaków (tj. 450 stron maszynopisu) ( ... ) przeciętny nakład przykładowej książki, to 300 - 500 egzemplarzy w abstrakcyjnej dużej uczelni wyższej przygotowywanych jest każdego roku 500 takich publikacji. Przyjmujemy jednocześnie, iż abstrakcyjnych dużych uczelni wyższych jest 5 ..... Zakładamy dalej, iż 10 egzemplarzy z nakładu każdego tytułu stanąć musi na półkach wszystkich 5 uczelnianych bibliotek. ( ... ) zapis na nośniku cyfrowym czystych 1800 znaków (1 strona maszynopisu) wymaga przestrzeni 1,75 kB, a przy uwzględnieniu podstawowych elementów formatowania tekstu (kursywa i inne wyróżnienia, cechy akapitu etc.) potrzeba 2,0 kB. ( ... ) nasza przykładowa książka zajmuje przeto przestrzeń 900 kB(ajtową). ( ... ) po zapisaniu na nośniku cyfrowym w wersji najprostszej ( ... ) tworzy plik o wielkości 1 MB (jednego megabajta). aby zapisać 1800 znaków w formacie HTML potrzeba od 2,0 d0 3,0 kB w zależności od przyjętego sposobu przygotowywania plików ( ... ) przeciętny plik HTML zawierający jedną stronę maszynopisu z pełnym formatowaniem ma wielkość 2,5 kB. Ten sam plik w formacie RTF potrzebuje 8 kB, zaś w najbardziej przestrzenio-żernym PDF - 20 kB.  

5. Założenia drugie ( ... ) dwa nośniki danych mają znaczenie na dzisiejszym etapie rozwoju technologii cyfrowych. ( ... ) - nośnik magnetyczny - wykorzystywany w urządzeniach, z których najbardziej znane, to stacje dysków elastycznych (dyskietek) oraz ( ... ) tzw. stacje dysków twardych. Nośnik drugi - "optyczny", wykorzystywany jest w urządzeniach nazywanych napędami CD [ROM] ( ... ) do których wkładamy wymienną plastikową płytę (dysk) z zapisanymi danymi; odczyt danych odbywa się poprzez przetwornik opto-elektroniczny stąd popularne określenie - "optyczny".. dostęp do danych może być lokalny lub/i zdalny. Dostęp lokalny jest cechą każdego komputera praktycznie od jego narodzin. Dostęp zdalny wymaga ( ... ) infrastruktury sieciowej. Istotną cechą dostępu zdalnego jest to, iż odbiorca danych (klient) zasiada przed ekranem swojego PC i łączy się poprzez sieć z innym komputerem, który jest dostarczycielem - nadawcą danych (serwer). W trybie określonym przez administratora nadawcy, odbiorca uzyskuje dostęp do danych umieszczonych najczęściej na dysku twardym serwera. W ten sposób, mimo wielkiej niejednokrotnie odległości dzielącej komputer nadawcy i odbiorcy ten ostatni może w dogodnym dla siebie czasie (i właściwie miejscu) korzystać z zasobów komputera odległego. Kluczową cechą dostępu zdalnego jest to, że znaczna liczna odbiorców może korzystać z tych samych danych jednocześnie. W zależności od przyjętych rozwiązań sprzętowych i softwarowych, ta sama publikacja - jeden egzemplarz przykładowej kc - może być czytana jednocześnie i niezależnie przez 1000 osób rozsianych po całym Świecie.

6. Wnioski pierwsze (1): Roczna produkcja ( ... ) wydawnictwa, to 150 000 egzemplarzy przykładowych książek. Wszystkie wydawnictwa wytwarzają w ciągu roku 750 000 egzemplarzy. Przeciętny nakład (300 egz.) przykładowej książki pochłania 150 kg papieru. Taka sama ilość zawarta jest w 60 ryzach popularnego papieru biurowego produkcja roczna każdego z pięciu wydawnictw wymaga w związku z powyższym 75000 kg (75 ton), zaś wszystkie wydawnictwa zużywają rocznie 375 000 kg, czyli 375 ton papieru To odpowiednik 150 tysięcy ryz papieru biurowego. Gdyby te ryzy ułożyć jedna na drugiej powstałby stos o wysokości 7500 metrów (słownie: 7,5 tysiąca metrów). 

7. Wnioski pierwsze (2): Gdyby cały nakład jednej przykładowej książki ułożyć w taki sposób, jak zwykle czynią to bibliotekarze w swoich magazynach, to otrzymalibyśmy rząd o długości 4,5 m. Produkcja roczna jednego tylko wydawnictwa naukowego utworzy rząd o długości 2250 m. Produkcja roczna wszystkich przykładowych wydawnictw, to rząd książek o długości 11250 metrów (11,25 km). na półki każdej z uczelnianychbibliotek trafia 25000 książek rocznie. Ułożone w podany przed chwilą sposób utworzą rząd o długości 375 metrów. Łącznie, dla wszystkich bibliotek, otrzymujemy rząd książek (75 000 sztuk) o długości 1875 metrów. Przy założeniu, iż regał biblioteczny jest 7 półkowy (podwójna szerokość) ( ... ) każda z uczelnianych bibliotek musi dysponować regałem o długości około 27 m; przy regałach o pojedynczej szerokości wynik mnożymy przez 2 (około 54 metry, 7 półkowego regału). ( ... ) na każdym z nich spoczywa ciężar 12 500 kg. Po 5 latach pracy każde z przykładowych wydawnictw naukowych zadrukowuje 375 ton papieru (750.000 egz.), zaś wszystkie razem osiągają rezultat 1875 ton (3.750.000 egz.). To ekwiwalent 750 tysięcy ryz papieru biurowego, które ułożone jedna na drugiej tworzą stos o wysokości 37,5 km W każdej z uczelnianych bibliotek jest już wtedy 125 000 przykładowych książek, co daje wynik łączny (dla wszystkich bibliotek) 625 000 egzemplarzy. Każda z bibliotek potrzebuje w związku z tym (po 5 latach) 135 metrów bieżących 7 półkowego regału (podwójna szerokość) lub 270 metrów bieżących 7 półkowego regału o pojedynczej szerokości; na każdym regale spoczywa ciężar 62 500 kg (62,5 ton!!!)

8. Wnioski drugie (1): Roczna produkcja przykładowego wydawnictwa cyfrowego, to 4,5 GB danych (500 tytułów kc - każda 220 str.). Wszystkie przykładowe wydawnictwa cyfrowe wytwarzają w ciągu roku 22,5 GB danych (2500 tytułów kc). Przeciętna kc, to 9 MB danych (format PDF) albo 1,2 MB (format HTML) ( ... ) jeden dysk optyczny CD może pomieścić ponad 70 kc, zaś na dysku DVD zapisać można całoroczną produkcję (wszystkie tytuły) przykładowego wydawnictwa cyfrowego. Na przeciętnym dysku twardym zapisać można dwuletnią produkcję wszystkich wydawnictw cyfrowych, zaś dysk o pojemności 120 GB - już właściwie przeciętny - pomieści wszystkietytuły kc wydane w ciągu 5 lat. ( ... ) 120 GB dysk twardy, to prostopadłościan o wymiarach 10 cm x 14,5 cm x 2,5 cm i wadze około 400 gramów. Kosztuje niecałe 800 złotych. Z punktu widzenia prostej analizy kosztów nośnika dla przypadku o nazwie dysk twardy, jeden tytuł (9 MB), to wydatek rzędu 6 groszy (słownie: sześć groszy). Przy udostępnianiu zdalnym owe 6 groszy zaspokoi potrzeby nawet 1000 czytelników (klientów) jednocześnie i przez wiele lat.  

9. Wnioski drugie (2): Gdyby 5 letnią produkcję wszystkich wydawnictw cyfrowych, tj. 12 500 tytułów udostępnić zdalnie w wersji cyfrowej zaoszczędzono by 1875 ton papieru. Przykładowe biblioteki nie musiałyby zakupić - każda - 270 metrów bieżących 7 półkowego regału o pojedynczej szerokości oraz martwić się, czy stropy pomieszczeń magazynowych wytrzymają dodatkowy ciężar 62 500 kg (więcej niż 62 tony dla każdej biblioteki). ( ... ): wzmiankowany regał zajmuje netto prawie 65 m2 powierzchni magazynowej, zatem powierzchnia brutto dla rozważanego przypadku, to praktycznie 130 m2 przy magazynowaniu tradycyjnym. Nietradycyjny system magazynowania powiększa nieznacznie powierzchnię magazynowa netto, jednakowoż radykalnie zwiększa nakłady inwestycyjne Tradycyjny sposób bezpłatnego udostępniania kp w bibliotekach sprawia, iż dany tytuł trafić może do 50 osób jednocześnie (10 osób w każdej z 5 bibliotek); inni chętni czekają w kolejce lub kupują egzemplarze własne. ( ... ) Biblioteka cyfrowa może dany tytuł udostępnić zdalnie setkom czytelników jednocześnie nie narzucając im na dodatek dni i godzin otwarcia Z założenia o wielkości przeciętnego nakładu (300 egz.) wynika, że w skrajnym przypadku kp trafić może w danej chwili do rąk trzystu osób. Każdy dodruk lub kserokopiowanie oryginału to dodatkowe koszty (np. kopiowanie 250 stron x 15 groszy zmusza do wydania 37 złotych). Wersja cyfrowa ze zdalnym dostępem trafić może na ekrany 1000 terminali bez żadnej dodatkowej akcji lub inwestycji.  

10. Wnioski trzecie (1): ( ... ) udostępnianie lokalne. Tu zaś główną rolę mają do odegrania nośniki optyczne. ( ... ) Przypominam, iż na zwykłym dysku CD pomieścić można przeszło 70 przykładowych kc. Jeśli zapiszemy tam dane składające się na jedną tylko kc popełniamy grzech niegospodarności ( ... ) Niezapisana płyta CD-R (średnica 12 cm) kosztuje 1 zł netto. Etui (slim - grub. 5,3 mm) do płyty kosztuje 30 groszy (netto). Nadruk kolorowy na płycie przy zamówieniu do 50 sztuk pożera 2,5 zł. Razem wszystko to kosztuje jakieś 5,5 złotego brutto. Koszt zapisania danych na płycie jest znikomy, ale załóżmy, iż wszystko razem (łącznie z zadrukowanymi wkładkami kartonowymi do etui) mieści się w 6 złotych brutto. Tyle - powtórzmy - kosztuje wyprodukowanie jednego egzemplarza z przykładowego nakładu kc w tej części kosztów ogółem, która dla kp rozpoczyna się wraz z przekazaniem wszystkich materiałów do drukarni. Wyprodukowanie jednego egzemplarza kp tej samej pozycji pochłania w odnośnym zakresie od 15 - 30 zł. Kompletna - wedle powyższego wykazu - płyta CD-ROM (w etui) jest prostopadłościanem o rozmiarach 142 mm x 124 mm x 5,3 mm i waży 65 gram. Cały, 300 egzemplarzowy nakład, po ułożeniu rzędem na regale w taki sam sposób, w jaki układane są książki zajmuje 160 cm i waży 19,5 kg.  

11. Wnioski trzecie (2): Niezapisany dysk DVD-R (średnica 12 cm) kosztuje 5 zł netto. Pozostałe elementy (etui, nadruk, wkład do etui etc.) pozostają niezmienione. Wszystko razem kosztuje jakieś 15 złotych brutto. (...) którym zapisać można całoroczną produkcję każdego z przykładowych wydawnictw, tj. 500 tytułów kc. (...) z punktu widzenia potrzeb magazynowych (miejsce na regale zajmowane przez 300 egzemplarzowy nakład oraz jego ciężar) sytuacja nie ulega zmianie: 160 cm i 19,5 kg. (...), na każdym krążku zapisanych ("wydrukowanych") jest 500 tytułów, co (...) daje wskaźnik 3 groszy za tytuł. To już prawie tyle, ile (...) dysków twardych o pojemności 12 500 tytułów.  

12. Wnioski czwarte: Z ( ... ) kalkulacji finansowej wynika, iż wydanie przeciętnej publikacji naukowej tyle, że w nakładzie 500 egz. kosztuje 13,5 tys. złotych. Od ( ... ) naświetlania rozpoczyna się ta część kosztów, które są specyficzne dla książki papierowej; jest tego 8,4 tys. złotych. ( ... ), iż 1 egz. z tego konkretnego nakładu, tylko dlatego, że wykonano go w formie papierowej kosztuje około 17 złotych (16,8). Plus ( ... ) pozostałe koszty, (...). Łącznie: 27 złotych za egzemplarz ( ... ). ( ... ) nakład nie każdej książki akademickiej jest tak wysoki (założyliśmy 300) ( ... ) można je składać oszczędniej (...) lecz nie zawsze jest to możliwe (np. często dochodzą rozmaite ilustracje, w tym barwne fotografie), ( ... ) prawdopodobne jest, iż w koszcie nakładu jednego przeciętnego tytułu przynajmniej 6,5 tys. złotych to koszt technologii, czyli wydania papierowego. 6,5 tys. złotych przy jednym tytule, to już 3 250 tys. przy 500 tytułach rocznie. Jeśli wydawnictw jest 5 (co założono), to rocznie można zaoszczędzić 16 250 tys. złotych (słownie: szesnaście milionów dwieście pięćdziesiąt tysięcy złotych).

13. Koniec sekcji