Kur Riski Yönetimi ve VOB Uygulaması

1. Kur Riski Yönetimi ve VOB Uygulaması Mert ÖNCÜ

2. Kur Riski Nedir? • Kurun değerinde yaşanan değişiklikler sonucu varlıklar ve/veya yükümlülüklerde meydana gelebilecek olumlu / olumsuz değişimler... • TL-FX Kur Riski • FX-FX Parite Riski

3. Kur Riski NLG EUR TRY TRY GBP GBP EUR USD ALACAKLAR BORÇLAR Alacaklar ve Borçların farklı para birimlerinde olması

4. Dalgalı Kurda Kur Riski: USD/TRY USD/TRL KURU (2001-2003)

5. Parite Riski İki Yönlüdür EUR/USD PARITESI (1992-08/2005)

6. Türev Enstrumanlar • Tanım; • Değerini bahsi geçen enstrumanın fiyat değişiminden elde eden enstrumanlardır. • Ana para kadar yatırım yapmadan , enstrumanın ana para fiyat değişiminden bire bir kar veya zarar edilecek pozisyonlar yaratılabilir. • Kaldıraç avantajı sağladığından uluslararası piyasalarda türev işlemlerin işlem hacmi , enstrumanların spot hacmine göre çok yüksektir. • Borsalarda ve tezgah altı piyasalar denilen borsa dışı sadece ikili anlaşmalara dayalı işlemler yapılabilir.

7. Korunma - Hedging FORWARD • Tarafların bugünden belirli bir miktar malın alımı / satımı için belirli bir fiyatve vadede işlemi gerçekleştirmek üzere yaptıkları anlaşma, • İşleme konu olan malın aktif bir piyasası ve spot bir fiyatının olması, • Anlaşma = kontrat = zorunluluk

8. Forward’ın Yapısı Forward alış fiyatı hesaplaması : 3AY TRY FAIZI = 15.00/16.003AY USD FAİZI = 3.75/3.85 $/TL SPOT KUR = 1.3600/1.3650 TRL PLASMAN : TRL 1.3600*(1+( (0,15*90)/360) 3 + 1,411 TRY USD SAT TRL AL USD/TRL : 1,3600 Alış USD/TRY = 1.3975 2 t= 0 t= 90 -1.009625 $ USD BORÇLANMA : $1*(1+((0,0385*90)/360) 1

9. E2 ALIS FAIZI x GUN 1 + FORWARD HESAPLAMA 36000 FORWARD ALIS KURU = X SPOT KUR ( E1/ E2 ) ( ALIS) E1 SATIS FAIZI x GUN 1 + 36000 E1 = PARA BIRIMI 1 E2 = PARA BIRIMI 2 GENEL FORMULLER E2 SATIS FAIZI x GUN 1 + 36000 FORWARD SATIS KURU = X SPOT KUR ( E1/ E2 ) E1 ALIS FAIZI x GUN ( SATIS) 1 + 36000

10. FORWARD HESAPLAMA • ORNEK 1: $/TL 3M ALIŞ3M TRL FAIZI = 15.00/16.00 3M USD FAİZI = 3.75/3.85 $/TL SPOT KUR = 1,3600/1,3650 15 x 90 1 + 36000 3AY $/TRL FORWARD ALIS KURU = X 1,3600 3.85 x 90 1 + 36000 3AY $/TRL FORWARDALIS KURU = 1,3975

11. FORWARD HESAPLAMA • ORNEK 2: €/$ 3AYSATIŞ3AY USDFAIZI = 3.75/3.85 3AY EUR FAIZI = 2.09/2.15 €/$ SPOT KUR= 1.2300/1.2340 3.85 x 90 1 + 36000 3AY €/$ FORWARD SATIŞ KURU = X 1.2340 2.09 x 90 1 + 36000 3AY €/$ FORWARD SATIŞ KURU = 1.2394

12. Futures • Organize borsalarda işlem gören standart forward kontratlardır. Kontratın, • Miktarı • Vadesi • konu olan malın özellikleri önceden belirlenmiştir.

13. Forward Tezgah üstü piyasa (OTC) fiyatlaması Her miktar İstenilen vade Kısmi kaldıraç (1 e 3-4) Vadede kar – zarar oluşumu Aracı karı fiyatın içinde Kredi riski bankanın üstünde Vadede teslimat Futures Organize piyasa (Fiyat borsa aracılığı ile ilan ediliyor) Standart miktar Standart vade Yüksek kaldıraç (1 e 6-7) Günlük Mark-to-market Broker işlem komisyonu (1 YTL 1 - USDTRY kontratı için “1,000 usd karşılığı”) Takas sistemi var, kredi risk kısıtlı %99 ters işlem Forward vs. Futures

14. ÖRNEK: ABC A.Ş. NİN USD BİLANÇOSUNOT: ALINAN KREDİLER 30/10/2005 DE ÖDENECEKSPOT USD/TRY=1.3600 BORÇLAR ALACAKLARDAN 16,900 USD DAHA FAZLA. (16,900 USD KARSILIGI TRY KADAR TRY AKTIF YARATILMIŞ) KUR ARTARSA KUR ZARARI YAZARIZ, KUR DÜŞERSE KUR KARI OLUŞUR.

15. TRY BİLANÇO ALACAKLAR , BORÇLARDAN FAZLA. 16,900 USD DÖVİZ BORÇLANIP 22,984 TRY YARATILMIŞ.... “KISA” VEYA “SHORT” POZİSYON ....

16. TOPLAM BİLANÇO SPOT USD/TRY=1.3600

17. SPOT KUR DEĞİŞİMİNİN BİLANÇOYA KAR ZARAR ETKİSİ *%ETKİ; 16,900 USD NIN TRY KARSILIGI OLAN 22.984 TRY LIK RISKIN TOPLAM YÜZDESEL KAR ZARAR ETKİSİDİR.

18. BİLANÇONUN KUR RİSKİNİ NASIL DENGELERİZ? • SPOT • BU GÜN PİYASADAN TRY 22,984 BORÇLANIP, • 16,900 USD ALIP TRY 22,984 ÖDEYİP, • 30/10/2005 E KADAR USD MEVDUAT YAPIP VADEYİ BEKLERİZ • FORWARD • 30/10/2005 E 16900 USD DÖVİZ ALIŞ FORWARDI YAPARIZ. • FORWARD KARŞILIGI GEREKLI ANLAŞMALARI İMZALAR, • GEREKLİ TEMİNATLARI YATIRIRIZ. • VADEDE USD Yİ SATIN ALIR TRY Yİ ÖDERİZ. • FUTURE • BUGUN, VADELI İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASINDAN, 30/10/2005 E EN YAKIN VADELİ FUTURE KONTRATI • EN YAKIN TUTAR SAYIDA (16 VEYA 17 KONTRAT) SATIN ALIP , • KALDIRAÇ İMKANINDAN FAYDALANIP, • GÜNLÜK KAR ZARAR DEĞERLENDİRMELERİNE TABİ OLUR, • AMA TAKAS RİSKİNİ BERTARAF EDERİZ. (1 USDTRY FUTURE KONTRATI 1000 USD OLUP SU AN İŞLEM GÜRENLER AĞUSTOS, EKİM VE ARALIK 2005 DİR. SON İSLEM GÜNÜ İLGİLİ AYIN SON İŞ GÜNÜDÜR. ) HER ÜÇ YÖNTEM DE KUR RİSKİNİ BELİRLİ MİKTARDA ÖNLER (Faiz oranları 0% kabul edilmiştir, yani spot kur = forward kur)

20. SONUÇ • SPOT: • LIKIDITE OLARAK SIKINTI YARATABİLİR, KALDIRAÇ ETKİSİ YOK. • TUM ISLEM BİLANÇODA , NAZIMLARDA TAŞIMA YOK. • FORWARD: • TAM VADE VE MİKTARDA KUR RİSKİNİ KAPATIR • İŞLEM VADEYE KADAR NAZIMLARDA TAŞINIR, VADEDE BİLANÇOYA GİRER • AMA BANKA BANKA FİYAT ALMAK GEREKİR, • KALDIRAÇ FUTUREDAN DAHA AZDIR, • VADEYE KADAR POZİSYON GÜNCELLEMESİ YAPARKEN FİRMALAR ARASINDA FARKLI FORWARD KURLARI HESAPLANABILİR. • MIKTAR AÇISINDAN BAZI BANKALAR BÜYÜK TUTARDA İŞLEME FİYAT YAPAR, YANİ KÜÇÜK MİKTARLARDA ALIM SATIM FİYAT FARKI AÇIK OLABİLİR. • FUTURE: • YAKLAŞIK VADE VE MİKTARDA KUR RİSKİNİ KAPATIR. • NAZIMLAR ÇALIŞIR • TAM KALDIRAÇ İMKANI SAĞLAR, • BORSA FİYATLARI EKRANLARDAN TAKİP EDİLEBİLİR. GUN SONU FİYATLARINDAN MUHASEBESEL GUNLUK KAR ZARAR GÜNCELLEMESİ YAPILIR. • (TUTARI 1000 USD OLUP , KONTRAT SAYISI ILE İSTENEN MİKTAR AYARLANIR. )

21. Opsiyon “Kur sigortası” Opsiyon, bir finansal varlığın, gelecekte belirlenen bir tarihte veya belirli bir zaman süresi içinde, prim karşılığında önceden belirlenmiş bir fiyattan alma veya satma hakkını veren bir anlaşmadır. • Opsiyon anlaşması, anlaşmayı satın alan tarafa (firma) vazgeçme hakkı tanırken, satan tarafa (banka) böyle bir hak tanımamaktadır. • Opsiyon satın alan taraf prim ödeyerek bu hakkı temin etmekte, satan banka ise prim karşılığında risk altına girmektedir.

22. 31/08/2005 vadeli USDTRY Kontratı

23. 31/10/2005 vadeli USDTRY Kontratı

24. ÖZET • VOB DA İŞLEM HACİMLERİ HIZLA ARTMAKTADIR. BU DA GEREKLİ LİKİDİTENİN YAVAŞ YAVAŞ OLUŞTUĞUNU GÖSTERMEKTEDİR. BİZLERİNDE BU KONUDA BİLGİ VE UYGULAMALARINI ARTTIRMAMIZ GEREKMEKTEDİR. ÖNERİMİZ İLK OLARAK DÜŞÜK MİKTARDA BU İŞLEMLERİ YAPARAK BİLANÇONUZA ETKİLERİNİ TEST ETMENİZDİR. • VADELİ İŞLEMLERİN HACMİ DÜNYADA SPOT İŞLEM HACİMLERİNİN ONLARCA KATIDIR, BİZDE DE BU YOLDA İLERLEMELER OLMAKTADIR . GEREK REEL KESİM, GEREK FİNANSAL KESİM BUNA DUYARSIZ KALAMAYACAĞIZ. • VADELİ İŞLEMLER , FALİYET DIŞI GELİR YARATMAK İÇİN DEĞİL FALİYET GELİRLERİNİ BÜTÇELEMEDE • FAİZ VE KUR KONUSUNDA İLERİDEKİ GELİŞMELERE KARŞI FİRMALARI, GEREKLİ UZUN VADELİ YATIRIM MALİYETENDİRMESİ GEREKSE BU MALİYETLERİN ÜRÜN FİYATLAMASINA ETKİSİNİ BELİRLEMEDE, YANİ ONLARI PİYASA RİSKLERİNE KARŞI ETKİLENMELERİNİ AZALTMADA KULLANILAN • SONUÇ OLARAK DA FİRMALARIN ANA KONULARINA YOĞUNLASMALARINI SAĞLAMAK İÇİN KULLANILMASI GEREKEN FİNANSAL ÜRÜNLERDİR.

25. 3 AYLIK FORWARD KUR İLE GERÇEKLEŞEN KUR FARKI

26. Dalgalı Kur Rejimi:Risk yönetimi ... Vadeli piyasalar firmalara döviz kurundaki oynaklığa karşı geniş bir yelpazede riskten korunma enstrümanları sunmaktadır. SPOT VE VADELİ PİYASALARIN İŞLEM HACİMLERİNİN TOPLAM İŞLEM HACMİNDEKİ PAYI • Dünyada zaman içinde vadeli piyasaların (türev ürünler) işlem hacmi spot piyasaların işlem hacmini aşarken, ülkemizde bu oran son derece düşük bir seviyededir. Vadeli Piyasa Spot Piyasa Türkiye* Hesaplamada, küresel döviz işlemleri piyasasının ilgili yıldaki Nisan ayı ortalama günlük işlem hacimleri kullanılmıştır. Kaynak: BIS *Türkiye için 2003 yılı Nisan ayı günlük ortalaması kullanılmıştır. Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB

27. TEŞEKKÜRLER