500 likes | 1k Views
Yağda Eriyen Vitaminler. Dr. G. Eskandari. Yağda eriyen vitaminler. Beş karbonlu izopren ünitelerinden köken alırlar Vitamin A (Retinol, - Karoten) Vitamin D (Kolekalsiferol) Vitamin E (Tokoferol) Vitamin K (Filoquinon, Menakinon). Vit A. Tarihçe.
E N D
Yağda Eriyen Vitaminler Dr. G. Eskandari
Yağda eriyen vitaminler • Beş karbonlu izopren ünitelerinden köken alırlar • Vitamin A (Retinol, -Karoten) • Vitamin D (Kolekalsiferol) • Vitamin E (Tokoferol) • Vitamin K (Filoquinon, Menakinon)
Tarihçe • 1913; ratların büyümesi için gerekli bir faktör olduğu • 1917; yumurta sarısı, tereyağ, kc.’den izolasyonu • 1930; Vitamin A’nın yapısı • 1968; rodopsinin görme mekanizması üzerindeki etkisini ortaya çıkaran Ward’a Nobel ödülü
A vitamini biyolojik aktif formları • Retinol • Retinal (retinaldehid) • Retinoik asit • -karoten provitamin olup iki molekül retinalden oluşur Retinal Retinal
Kaynakları • Karaciğer, balık, tereyağ, yumurta, yağlı süt gibi hayvansal gıdalarda • Kayısı, havuç, domates gibi sarı renkli meyve ve sebzeler ile kuşkonmaz, maydanoz, ıspanak, kereviz, marul gibi yeşil renkli sebzeler
Emilim ve taşınma • İntestinal sistemde lipid ve safra tuzları ile karışarak Miçel yapısına katılırlar • Karotenler, karoten dioksijenaz ile parçalanarak iki molekül retinale çevrilir, retinal ise redüktaz ile retinole dönüşür • Retinil esterleri, Retinil ester hidrolaz ile retinole çevrilir • Retinol intestinal mukoza hücrelerine pasif diffüzyon ile girer • Şilomikronlarla kc.e taşınır • Karaciğerde lipid damlacıkları içinde retinil esteri olarak depolanır
Fonksiyonları • Üreme (sperm ve ovum üretimi) • Normal kemik gelişimi • Karanlıkta görme • Enfeksiyonlara karşı direnç • Antioksidan etkilerinden dolayı mutagenezi ve ışıktan dolayı gelişen DNA hasarını azaltır
Retinol retinal ve retinoik asitRetinoik asid bir kez oluşunca tekrar retinal ya da retinole dönüşmez
Retinol • Karaciğerde parankimal hücrelerde, retinol-bağlayıcı proteine (RBP) bağlanır ve golgi aygıtında işlenerek plazmaya salınır • KC dışı dokularda ise hücresel retinol bağlayıcı proteine (CRBP) bağlanır. CRBP retinolün oksidasyonunu önler • Retinolün mobilizasyonu ve transportu kanda prealbumine (Transtretin) bağlanarak gerçekleşir
Retinoik asit • Daha polardır ve kanda albumine bağlanarak taşınır • Direk portal sistem ile KC’e ulaşır • Depolanmaz • Glukronidlerle konjuge halde safra ile atılır
Vit D • Steroid yapıda prohormondur. • “Kalsiferoller” • “Antiraşitik vitamin” olarak da bilinir • BitkiselHayvansal Ergosterol 7-Dehidrokolesterol Ergokalsiferol (Vit D2) Kolekalsiferol(Vit D3) • Biyolojik Aktif Formu 1,25-Dihidroksikalsiferol (kalsitriol) olup Vit D2 ve Vit D3’ten sentezlenir
25-OH-D3 dolaşımda yer alan esas D vitamin formudur VitD3 25 Hidroksilaz 25-hidroksikalsiferol VitD3 VitD2 1 Hidroksilaz 24 Hidroksilaz AKTİF 1,25-dihidroksikalsiferol İNAKTİF (Kalsitriol) 24,25-dihidroksikalsiferol
VİTD; Böbrek, barsak ve kemik gibi dokularda özel reseptörlerine bağlanır
VitD, Osteoblastlarda Osteokalsin yapımını arttırır • Osteokalsin (Kemik Gla Proteini); En spesifik kemik yapım markırıdır
KEMİK • Antiraşitik etkisi var, osteoid dokunun mineralizasyonunu arttırır • Yüksek dozlarda yıkımı arttırır (PTH varlığında Ca rezorbsiyonu) BÖBREK • Kalsiyum ve Fosfatın tübül hücreleri tarafından reabsorbsiyonunu direkt olarak artırır ve atılımlarını azaltır
GİS • İnce barsak epitel hücrelerinde Ca bağlayan taşıyıcı protein sentezini arttırarak Ca emilimini arttırır • Daha az olarak fosfat ve magnezyum emilimini de arttırır SERUM • Kalsiyum düzeyini arttırır • Fosfor düzeyini arttırır PARATROİD BEZİ • PTH sentez ve salınımını inhibe eder
Vit D yapımını stimüle edenler • Düşük kalsiyum ve fosfor • PTH • Östrojen, androjen • Prolaktin • Plasental laktojen • Growth hormon • Kalsitonin • İnsülin Vit D yapımını inhibe edenler • Yüksek kalsiyum ve fosfor
Kaynakları • Diyetteki esas kaynağı süt • Kc., et, sardunya, ton balığı, yumurta sarısı ve tereyağ, sebzeler • Güneş ışınları
Tokoferol • Doğum yaptıran, fertilite vitamini • 8 izoformu • Alfa-Beta-Gama-Delta-Zeta-Epsilon-Eta-Metil-tokoferol • Doğada en yaygın ve biyolojik açıdan en aktif olan alfa-tokoferol
Barsakta Şilomikron yapısına katılır • Karaciğer dışı dokulara yağ asitleri ile birlikte salınabilir • Karaciğere gelen şilomikron kalıntıları ile karaciğere alınır, lipoproteinlerin yapısına katılır • Dolaşımda lipoproteinlerle (VLDL, LDL, HDL) taşınır • Yağ dokusunda depo edilir
Serbest oksijen radikallerinin neden olduğu, lipid peroksidasyonunda ilk savunma hattını oluşturur ve hücre membran devamlılığının sürdürülmesini sağlar • Antioksidan etkileri ile (LDL) kolesterolün serbest radikaller vasıtasıyla oksitlenip damar çeperine çökerek ateroskleroz yapmasını engeller • Antioksidanlar olarak bilinen C,E ve A vitamini koroner kalp hastalığı ve kanser gibi kronik hastalıklarıngörülme sıklığını azaltır
Sinir sisteminin faaliyetlerini düzenli bir biçimde yapmasını sağlar • Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlatır, yaşlı kişilerde bağışıklık sistemini güçlendirir • Üreme organlarında meydana gelebilecek dejenerasyonları da engelleyici etkiye sahip • Yapıcı-onarıcı özelliğinden dolayı bazı kozmetik ürünleri de E vitamini içermekte
Kaynakları • Buğday, tohumlu besinler, fıstık, badem, pamuk, mısır, zeytin, soya fasulyesi yağı, ceviz • Marul, tere, kereviz, maydanoz, ıspanak, lahana gibi yapraklı sebzeler başlıca diyetteki kaynakları
1934 yılında antihemorajik faktör olarak tanımlanmış ve VitK (Koagülasyon vitamini) adı verilmiş • Temel olarak üç farklı tipi vardır; • Bitkilerde bulunan Filokinon (VitK1) • Barsak bakteri florasında Menakinon (VitK2) • Tedavi amacıyla kullanılan sentetik türev Menadion (VitK3)
VitK nın temel fonksiyonu; Gla proteinlerinin posttranslasyonel modifikasyonunda kofaktör olarak görev yapması • FII • FVII • FIX • FX • ProtC • ProtS • Osteokalsin
Gla proteinlerin glutamat rezidüleri γ-karboksiglutamata dönüşür • Bu reaksiyonu gerçekleştiren enzim Vitamin K bağlı protein karboksilaz
-karboksi glutamat rezidüleri güçlü kalsiyum iyon şelatörleri • COO- negatif yükü divalent katyon olan kalsiyumun bağlanma gücünü arttırır • Koagülasyon faktörü-Ca2+-Fosfolipid etkileşmesi ile koagülasyon mekanizması başlar
Protein C kafaktörü olan Protein S ile birlikte Faktör V ve VIII’i inaktive ederek antikoagulan etki gösterir
Kaynakları • Pirinç, mısır, soya fasulyesi, bitkisel yağlar • Kabak, marul, domates, lahana, ıspanak, muz, şeftali, çilek • KC, tereyağ, yumurta, kırmızı, et • Şilomikron aracılıklı emildiğinden, barsaklara safra akışında sorun olan durumlarda ve tıkanma sarılıklarında eksikliği görülür • KC’de sınırlı depolanma görülür
Gla (gama-karboksi glutamat) proteinlerinin posttranslasyonel modifikasyonunda kofaktör olarak görev alan vitamin aşağıdakilerden hangisidir? • Vitamin A • Vitamin C • Vitamin D • Vitamin E • Vitamin K