1 / 118

Vitamin ve Mineraller

Vitamin ve Mineraller. Prof. Dr. Ahmet AYDIN Metabolizma ve Beslenme Bilim Dalı. Vitaminlerin sınıflandırılması. I. Suda eriyen vitaminler B kompleks vitaminleri Enerji metabolizmasında rolü olanlar B1 vitamini B2 vitamini (riboflavin) B3 vitamini (Niasin= nikotinik asit)

garret
Download Presentation

Vitamin ve Mineraller

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Vitamin ve Mineraller Prof. Dr. Ahmet AYDIN Metabolizma ve Beslenme Bilim Dalı

  2. Vitaminlerin sınıflandırılması I. Suda eriyen vitaminler B kompleksvitaminleri Enerji metabolizmasında rolü olanlar • B1 vitamini • B2 vitamini (riboflavin) • B3 vitamini (Niasin= nikotinik asit) • B5 vitamini(pantotenik asit • Biyotin Kan yapımında rolü olan vitaminler • B12 vitamini (siyanokobalamin) • Folik asit

  3. Vitaminlerin sınıflandırılması II Diğerleri • B6vitamini (piridoksin) C vitamini (antioksidan) II. Yağda eriyen vitaminler • A vitamini (antioksidan) • E vitamini (antioksidan) • D vitamini (kalsiyum metabolizması) • K vitamini (pıhtılaşma mekanizması)

  4. Suda eriyen vitaminler • C vitamini haricinde koenzim olarak görev yaparlar. • Daha çok taze sebze, meyve ve hubutatta bulunurlar. • B12 vitamini sadece hayvansal gıdalarda bulunur. • B12 vitamini haricinde depolanmadıkları için bunlara karşı olan gereksinim daha fazladır (günde 4-6 kez yiyecekler ile alınmalıdır). Tek istisna karaciğerde depolanan B12 vitaminidir.

  5. Yağda eriyen vitaminler I • Fazla miktarda alındıklarında toksik belirtiler ortaya çıkar. • Malabsorpsiyon sendromlarında emilimleri bozulur. Pişirmeye ve ısıya karşı suda eriyen vitaminlere göre daha dayanıklıdırlar. • Et, süt, yumurta, hayvani yağlar gibi hayvani gıdalarda bulunur.

  6. Yağda eriyen vitaminler II • E vitamininin temel kaynağını tohumlu gıdalar ve bunların yağları (ayçiçeği, soya, fındık) oluşturur. • K vitamini bağırsak florasında üretilir. Ayrıca yeşil yapraklı sebzelerde de bulunur. • A vitamininin öncüsü olan beta-karoten yeşil ve sarı sebze ve meyvelerde bol miktarda bulunur.

  7. Mineraller • İnsan vücudunun yaklaşık % 4'ünü mineraller oluşturur. Makromineraller: Bunlara olan ihtiyaç günde 50 mg'ın üzerindedir • kalsiyum, magnezyum, fosfor, sodyum, potasyum, klor Mikromineraller (eser elementler): • Demir, çinko, iyot, selenyum, bakır, mangan, flor, krom ve molibdendir.

  8. İnsan vücudu için gerekli 9 temel mikrominer­al mevcuttur; mikromineraller demir, çinko, iyot, selenyum, bakır, mangan, flor, krom ve molibden (Tablo 10). • Krom ve flor haricinde hepsi bir enzim ya da hormon sisteminin parçasıdır. • En çok eksikliği görülenler demir, iyot ve çinkodur. • Diğer eser element yetersizlikleri nispeten nadir olup daha çok prematüre bebeklerde, protein enerji malnütrisyonunda ve uzun süre parenteral beslenenlerde ortaya çıkar.

  9. Çeşitli yiyeceklerdeki mineral miktarları (mg/100 g)

  10. Türkiye’de Ağız-Diş Sağlığı Analizi(Saydam G, Oktay I, Möller I. 1988) • 1987-88 yıllarında Trabzon, Kırşehir, Gaziantep, Muğla ve İstanbul’da 5 yaş üzerindeki 6322 çocukta yapılan bir araştırmada diş çürüğü prevalansı %80 ile %100 arasında saptanmıştır. • Aynı araştırmaya göre, kişi başına düşen çürük, çekilmiş ve doldurulmuş diş sayısı, 12 yaşında 2.73 iken 65 yaşında 28.8’dir.

  11. İstanbulun Çeşitli İlçelerinden Alınan Su Örneklerindeki Flor Düzeyleri(Yalvaç S, Aydın A. Türk Pediatri Arşivi. 2000;38:78-86)

  12. Diş çürüklerinin ve ortodontik bozuklukların önlenmesi için gerekli tedbirler • Şekerli ve rafine diğer gıdalarınazaltılması • Biberon kullanımının azaltılması, yarı-katı ve katı gıdalara zamanında başlanması • Diş fırçalama alışkanlığının erken yaşlardan itibaren verilmesi • Flor düzeyi düşük su tüketen çocuklara flor takviyesi (çok tartışmalı !!!, içme suyu flor düzeylerinin bilinmesi gerek, aksi halde florozis gelişebilir)

  13. Amerikan Pediatri Akademisinin Önerdiği Günlük Flor Desteği Dozu(Pediatrics, 1995; 95: 777)

  14. İlkel ve modern beslenen etnik gruplarda 1000 diş başına düşen çürük sayısının karşılaştırılması (dokuzyüz yirmili yıllar)

  15. Solda geleneksel beslenen Samoan erkek Seminole kız çocukSağda modern beslenen Samoan erkek Seminole kız çocuğun dişleri (Dr. W. Price)

  16. Dünyada ve Türkiye’de Anemi Prevalansı * Lönderal B, Dewey KG. Annales Nestle, 1995;53:1-7 ** Köksal O, Baysal A. 1974 Beslenme-Sağlık ve Gıda Tüketimi Araştırması *** Çetin E, Aydın A. Türk Pediatri Arşivi. 1999; 34:29-38

  17. Demir Eksikliğine Ait Bulgular • İştahsızlık • Yorgunluk • Huzursuzluk • Enfeksiyona direncin azalması • Psikomotor gelişim geriliği • Bilişsel fonksiyonların gecikmesi • Okul performansının düşmesi

  18. İstanbul’da Çeşitli Yaşlarda Anemi Prevalansı (Çetin E, Aydın A. Türk Pediatri arşivi, 1999;34:29-38)

  19. Diyet ve Demir İhtiyacı • Normal diyette alınan et, vücudumuzun ihtiyacı olan demirin sadece %6'sını karşılar. • Vücudumuza giren demirin çok büyük bir bölümünün kaynağı tahıl, sebze ve meyvelerde bulunan hem dışı demirdir (üç değerlikli ferrik demir). Björn-Rasmussen E, Hallberg L. J Clin Invest 1974; 53:47-52.

  20. Diyet ve demir eksikliği • İnsan hayatında en yüksek demir ihtiyacı 6 ay -2 yaş arasındadır. • Bu nedenle ek gıdaların içindeki demirin biyoyararlılığının çok yüksek olması gerekir. • Günümüz avcı-toplayıcı gruplarında insanlar yavrularına çiğnenmiş et verdiklerinden demir eksikliği ve anemisi oluşmamaktadır. • Doğal beslenen diğer memelilerde de demir eksikliği gelişmemektedir. Eaton SB, Eaton SB 3rd, Konner MJ. Paleolithic nutrition revisited: a twelve-year retrospective on its nature and implications. Eur J Clin Nutr 1997;51:207-16

  21. C Vitamininin Hem Dışı Demirin Emilimindeki Rolü • Yiyeceklerde bulunan hem dışı demir üç değerlikli (ferrik) kompleksler halinde olup, emilebilmeleri için iki değerlikli (ferröz) hale dönüşmeleri gerekir. • Üç değerlikli hem dışı demirleri, iki değerlikli şekle dönüştürerek emilimini arttıran en önemli faktör Cvitaminidir.

  22. C vitamini ve Etin demir emilimindeki rolleri Hallberg L, Hoppe M, Andersson M, Hulten L. The role of meat to improve crittical iron balance during weaning. Pediatrics 2003; 111:864-70

  23. Yiyeceklerdeki C Vitamini Kayıplarının Nedenleri • Yemekler sırasında taze sebze (örneğin salatalar) ve meyve yeme alışkanlığının azalması • Sebze ve meyvelerin buzdolabı dışında ve üzeri açık şekilde saklanması • Yemeklerin uzun süre pişirilmesi • Yemek pişirme sularının atılması

  24. Iron absorption can also be inhibited by excessive dietary intake of items such as starch and phytates. Andrews NC. Disorders of iron metabolism. N Engl J Med. 1999;34 :1986 –1895

  25. Epidemiologic studies have found an association between H. pyloriinfection and irondeficiency. • H. pylorimay lead to irondeficiency anemia by impairing iron uptake or increasing the demand for iron. 1. Marignani M, Delle Fave G, Mecarocci S, Bordi C, Angeletti S, D’Ambra G, et al. High prevalence of atrophic body gastritis inpatients with unexplained microcytic and macrocytic anemia: aprospective screening study. Am J Gastroenterol 1999;94:766–72. 2. Milman N, Rosenstock S, Andersen L, Jorgensen T, BonnevieO. Serum ferritin, hemoglobin, and Helicobacter pylori infection: a seroepidemiologic survey comprising 2794 Danish adults. Gastroenterology 1998;115:268–74. 3. Peach HG, Bath NE, Farish SJ. Helicobacter pylori infection:an added stressor on iron status of women in the community. Med J Aust 1998;169:188–90. Baggett HC, Parkinson AJ, Muth PT, Gold BD, Bradford D. Gessner BD. Endemic Iron Deficiency Associated With Helicobacter pylori Infection Among School-Aged Children in Alaska. PEDIATRICS Vol. 117 No. 3 March 2006, pp. e396-e404

  26. Cure of the H. pyloriinfection in patients with iron deficiency anemia and chronic H. pylori-related gastritis is associated with reversal of iron treatment and dependence, normalization of hemoglobin levels after 6 months, and long-term recovery from irondeficiency anemia. Annibale B, Marignani M, Monarca B, Antonelli G, Marcheggiano A, Martino G, et al. Reversal of iron deficiencyanemia after Helicobacter pylori eradication in patients with asymptomatic gastritis. Ann Intern Med 1999;131:668–72.

  27. Infection with H. pylori occurs worldwide, and its overall prevalence is strongly correlated with socioeconomic conditions. Its prevalence among middle-aged adults is over 80% in many devoloping countries compared to 20-50% in industrialized countries (3). It causes chronic atrophic gastritis, gastric and duedonal ulcer, andgastric cancer (2). RockeyDC, Cello JP. Evaluation of the gastrointestinal tract in patients with iron-deficiency anemia. N Engl J Med 1993;329:1691-5. Suerbaum S, Michetti P. Helicobacter pylori infection. N Engl J Med 2002;347:1175-86.

  28. The exact mechanism of how infection due to H. pylori affects the iron metabolism is not clear. H. pylori infection is mostly associated with gastric hypoacidity and achlorhydria (6). • Gastric hypoacidity may hinder the absorption of non-haem iron (7). A specific protein was also identified on the surface of H. pylori, which binds ferritin with high affinity (8). Gutierrez O, Melo M, Sgura AM, Angel A, Genta RM, Graham DY. Cure of Helicobacter pylori infection improves gastric acid secretion in patients with corpus gastritis. Scand J Gastroenterol 1997;32:664-8. Fairbanks VF. Iron in medicine and nutrition. In: Shils ME, Olson JA,Strike M, editors. Modern nutrition in health and disease. V. 1. 8th ed. Philadelphia: Lea & Febinger, 1994:185-213. Worst DJ, Maaskant J, Vandenbroucke-Grauls CM, Kusters JG. Multiple haem-utilization loci in Helicobacter pylori. Microbiology 1999;145:681-8.

  29. Demir Eksikliğinin Önlenmesi I • Demir katkılıinek sütüüretimi ve tüketiminin teşvik edilmesi • Ekonomik durumu iyi olan ailelerin çocuklarında, inek sütü yerine yeterli demiriçeren devam mamalarının kullanılması • Demir ile zenginleştirilmiş tahılve unlarının (pirinç unu gibi) üretimi ve kullanımının teşvik edilmesi • Bebe bisküvilerinin demir katkılı olması

  30. Demir Eksikliğinin Önlenmesi II • Beyaz ekmek yerine demir içeriği çok daha yüksek olan köy ekmeği tüketiminin teşvik edilmesi • Sebze ve meyvelerin taze ve C vitamini kaybı asgariye indirecek şekilde tüketilmesi • Et fiyatlarının düşürülmesi ve tüketiminin arttırılması için hayvancılığın geliştirilmesi

  31. Çeşitli Yiyeceklerdeki Demir Miktarı I

  32. Çeşitli Yiyeceklerdeki Demir Miktarı II

  33. Çeşitli Yiyeceklerdeki Demir Miktarı III

  34. Antioksidanlar

  35. Serbest radikaloluşumu • Biyolojik sistemlerde çok sayıda serbest radikal reaksiyonu gerçekleşir. • Bütün biyolojik sistemlerde enerji oluşturmak için karbohidrat ve yağların yanması (oksitlenmesi) gerekir. • Enerjisiz hayat olmayacağına göre oksidasyonsuz da hayat olmaz.

  36. Serbest radikallerin oluşması • Bir yörüngesinde paylaşılmamış bir elektron taşıyan bileşiğe serbest radikal denir. • Paylaşılmamış elektrona sahip moleküller manyetik bir alan yaratabilirler. • Bu özelliğe sahip moleküller, paylaşılmış elektronlara sahip moleküllerle etkileşerek onlardan bir elektron alırlar ya da kendi tek elektronlarını onlara verirler.

  37. Serbest radikallerin etkileri • Biyolojik sistemlerde oluşan serbest radikaller oldukça reaktif moleküllerdir. • Gerek endojen gerek ekzojen radikaller antioksidanlar ile nötralize edilmelidirler.

  38. Serbest radikallerin etkileri • Son derece aktif bileşikler olan serbest radikaller, denetim altına alınmazlarsa hücrenin yapısal ve fonksiyonel unsurları (membranlar, lipoproteinler, proteinler, LDL, karbohidratlar, DNA, RNA vb) ile reaksiyona girerek onları tahrip ederler.

  39. Serbest radikal kaynakları • Fizyolojik (endojen) Normal metabolizma • Patolojik (egzojen) - Radyasyon - Hava kirliliği - Sigara - Su ve yiyeceklerdeki toksinler - İlaçlar

  40. Serbest radikal kaynakları Serbest radikallerin oluşumu UV Radyasyon Sigara Metabolizma Mitokondri DNA hasarı Enflamasyon havada Hava kirliliği Lökosit

  41. Normal metabolizma sonucu oluşan radikal kaynakları • Oksijen (en önemli kaynak) • Elektron transport sistemi • Fagositik ve endotelyal hücrelerdeki oksidatif reaksiyonlar • Nitrik oksit • Peroksisom (oksidazlar) • Endoplazmik retikulum (sitokrom p450, sitokrom b5) • Plazma membranı (lipooksijenaz, siklooksijenaz)

  42. Antioksidan savunma sisteminin görevleri - Hasar öncesi, radikal oluşumunu önler (nonenzimatik) - Oksidatif hasarı onarır - Hasara uğramış molekülleri temizler - Mütasyonları önler

  43. Antioksidanların sınıflandırılması A. Hücre içi antioksidanlar B. Membranda bulunan antioksidanlar C. Hücre dışı antioksidanlar

  44. Hücre içi antioksidanlar I • Süperoksid dismütaz (SOD). 2O2* (süperoksid)+2H+ —SOD→ H2O2 (hidrojen peroksid)+O2 Cu-Zn ve Mn içeren iki ayrı izoenzimi vardır. • Glütatyon peroksidaz (GSH-Px) H2O2 + 2 glütatyon (GSH) —(GSH-Px)→ 2H2O+ GSSG (okside glütatyon) GSH-Px’in selenyuma bağımlı ve bağımlı olmayan iki ayrı izoenzimi vardır.

  45. Hücre içi antioksidanlar II • Katalaz 2H2O2 —katalaz→ 2H2O+O2 • Sitokrom oksidaz • Glütatyon: Hücre içinde en önemli antioksidan Glütatyon (okside) —(glütatyon redüktaz)→ glütatyon (redükte)

  46. Glütatyon • Üç amino asitten oluşmuştur (sistein, glisin, glütamik asit) • Glütatyon peroksidazın parçasıdır. • Karaciğerde bulunan en önemli antioksidandır.

  47. Mineraller-antioksidasyon • Birçok antioksidan enzimin kofaktörü mikrominerallerdir. - Glütatyon peroksidaz: Selenyum - Süperoksid dismütaz (SOD): Bakır, çinko, mangan

  48. Membranda bulunan antioksidanlar E vitamini (alfa-tokoferol) Yağda eriyen en güçlü antioksidan Beta-karoten Membran lipidleri Membranın kolesterolden ve doymuş yağlardan zengin oluşu oksidasyonu azaltır.

More Related