Melahat ŞAHİN 26-28 Kasım 2012 Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Antalya/TÜRKİYE

1. Melahat ŞAHİN 26-28 Kasım 2012 Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Antalya/TÜRKİYE E-mail:melahat_sahin@hotmail.com KUMUL ISLAH TEKNİKLERİ VE TÜRKİYEDEKİ UYGULAMALAR

2. Sunumun içeriği Giriş Kumulun tanımı Kumul çeşitleri Kumul Islah Teknikleri Mekanik teknikler Biyolojik teknikler Türkiye’deki Kumul Islah Uygulamaları

3. Giriş Birleşmiş Milletler kaynaklarına göre “çölleşme ve kuraklık yerküredeki 4 milyar hektardan fazla alanı ve 110 ülkede yaşayan 1,2 milyar nüfusu doğrudan etkilemektedir. Dünyamızın geleceği için tüm insanların ortaklaşa mücadele etmesi ve önlem alması zorunludur.”FAO çölleşmeyi; Kurak ve Yarı Kurak alanlarda, insan yaşamı ve biyolojik çeşitliliği tehdit eden insan etkisiyle oluşan kimyasal, fiziksel ve biyolojik arazi bozulmasını da kapsayan Jeolojik, İklimsel, Biyolojik faktörlerin bütünü olarak tanımlamaktadır.

4. Kumul • Çöllerde veya deniz kıyılarında rüzgârların yığdığı kum tepesi, eksibe

5. Kumul Çeşitleri Karasal kumul:genellikle Deniz kıyısından uzak, eski göl ya da akarsu yataklarında oluşan hareketli kum tepeleri Sahil kumulu: deniz kıyısında genellikle, akarsuların denize döküldüğü alanlarda ince kumların dalga ve rüzgarın etkisiyle karaya doğru taşınması sonucu oluşan hareketli kum epeleridir.

6. Kumul ıslah tekniklerinde; genel genel prensip bitkilendirmeden önce kumul yüzeyinde rüzgar hızının düşürülmesi için mekanik ve biyolojik önlemlerin alınmasıdır. 1. Mekanik 2.Biyolojik 3. Ağaçlandırma Kumul Islah Teknikleri

7. Ekin ve mısır sapı, saz, kamış, çalı, ağaç dalları, bambu,kil, çakıl taşları, petrol ürünleri gibi cansız materyallerle kumulun yüzeyini ya tümüyle yada bariyerler kaplanması kumul ıslahında mekanik önlemler veya mühendislik önlemleri olarak tanımlanır. 1. Mekanik Önlemler

8. Mekanik önlem çeşitleri ve fonksiyonları

9. Nerelerde mekanik önlemler alınmalı? • Tarım alanlarını • Lokal yerleşim alanlarını • Sulama kanallarını • barajları • Karayollarını • Maden sahalarını ve • Doğal Kumul vejetasyonunu korumak için bitkilendirme veya ağaçlandırma öncesinde mekanik önlemler alınmalıdır.

10. Yörede yaygın olarak bulunan materyaller kullanılarak alçak çitler veya karelajlar oluşturulur. Vejtatif materyal: ağaç dalları,palmiye yaprakları, bambu, saz vs Diğer malzemeler: kil, çakıl taşları,ıslak toprak, , cobblestone, dampsoil, yağ varilleri, asfalt emülsiyonları vs Yüzey bariyerleri

11. Vejetatif materyallerin bir kısmını kumulun içine kürekle kazılan çizgilere yerleştirilmesiyle alçak çitler veya rüzgar kırıcı engeller oluşturulur. Vejetatif materyallerin kumul yüzeyine serpilmesi mulçlama yapılması 1.Vejetatif materyaller

12. 2.Diğer malzemeler Kumul yüzeyinin asfalt emülsiyonları ile kaplanması

13. Kumul yüzeyinin, çamurla kaplanması

14. Kumul yüzeyinin toprakla kaplanması

15. Kumul yüzeyinin çakıl taşları ile kaplanması

16. Kumul yüzeyinin parke taşları ile kaplanması

17. Yüksek bariyerler • Rüzgarın kum taşıma kapasitesini azaltır. • Yüksek bariyerler kısa sürede kum ile kapatılmaz özellikle yarı rüzgar geçiren bariyerler çok daha uzun süre kum taşıyan rüzgarların hızını azaltarak kumların rüzgar yönünde ilerlemesini engeller.

18. Yüksek polimer bariyerler

19. Rüzgarın kum taşıma kapasitesini azaltır. Çok önemli bir yeniliktir çünkü rüzgarın kum taşıma yönünü şaşırtarak hızını kesmekte Eğer kumul hareketi çok fazlaysa kısa vejetatif çitlerin ömrü çok kısa olur. Kısa çitler bitkilendirmeden çok kısa süre önce inşa edilmelidir. Kısa çitler

21. Kumul yüzeyinin kil ile kaplanması

22. Kil barriyerlerininşaa edilmesi • Kil bariyerler kısa rüzgar kırıcı bariyerler sınıfına girer. Birçok kumul sahasında bitkilendirmeden önce kil bariyerleri . Kil barriyerler en çok tarım arazilerini ve su kanallarını korumakta Kil bariyerler genellikle rüzgara maruz yamaçların alt kısmında kurulmaktadır.

23. Bitkisel saplarla yapılan bariyerler

24. Bitkisel saplarla bariyer inşa edilmesi • Saplarla bariyer oluşturma için en uygun zaman sonbahar sonu ile kış başıdır. Çünkü o dönemde kum nemli ve işçi bulmada çok fazla zorluk yaşanmamaktadır. Yazın kurulan bariyerler kum kuru olduğu için çok kısa sürede rüzgar tarafından tahrip edilmektedir.

25. Sonuç olarak; • Mekanik önlemlerin ömrü yaklaşık 3-5 yıl. • Kurulduktan sonra devamlılığının sağlanması için bakım ihtiyacı vardır. • Kumul ıslahı için bitkilendirme tek başına yeterli olmamakta mekanik önlemler alınmasına ihtiyaç bulunmakta • Kumul ıslah çalışmalarının ilk 5 yılında mekanik ve biyolojik önlemlerin kombine edilmesi en uygun yöntem olmaktadır.

26. II. Biyolojik önlemler

27. Combinemechanicalandbiologicalmethods

28. Biyolojik ve silvikültürel özellikleri bilinen doğal yerli çalı ve ağaç türleri seçilmeli Ekzotik türlerden o yöre için adaptasyon denemeleri yapılmış olan çalı ve ağaç türleri seçilmeli Yerli türlerden de -Fidan üretimi kolay -Kolay tesis edilebilen, -Böcek ve hastalıklara dayanıklı, -Hızlı büyüyen, -kuraklığa dayanıklı -Su istekleri bilinen -Uygun orijinler seçilmelidir. Biyolojik önlemde bitki tür seçimi kriterleri

29. Arazi hazırlığı,, Ne zaman dikileceği? Nasıl dikileceği ? Hangi aralık mesafe kullanılacağı? ihtiyaç olan bakım tedbirleri Konuları üzerinde önemle durulmalıdır. Dikim veya ekim sırasında da

30. Kumul ıslahında kullanılabilecek bazı Bitki türleri Tamarix austrmongolica） Tamarixramosissima） Sophora viciifolia） Caragana korskinskii）

31. Kumul ıslahında kullanılabilecek bazı Bitki türleri Elaeagnus angustifolia Bge.） Hedysarun scoparim Fisch Mey） Nitraria tangutorum） Amorpha fruticosa Linn）

32. III AĞAÇLANDIRMA

33. Orman Tarımı

34. Tarım alanlarını korumak

35. Yerleşim alanlarını korumak

36. Demiryollarını korumak

37. Yamaç stabilizasyonu

38. Sel kontrolü

39. TÜRKİYE’DE KUMUL ISLAH UYGULAMALARI

40. Türkiye; iklim,topoğrafik ve toprak özelliklerine bağlı olarak çok farklı ekosistemlere sahiptir.

41. Türkiye’de yıllık ortalama yağış 632 mm (Sensoy, S. et al, 2008)

42. Türkiye’ de yaklaşık olarak; 21 611 ha.Akdeniz kıyısı ve 7341 ha. Karadeniz de olmak üzere toplam 28 952 ha kumul alanı bulunmaktadır. Kumulların büyük çoğunluğu kıyılarda nehirlerin denize döküldüğü alanlarda ve iç kısımlarda ise eski göl ve akarsu yataklarında oluşmuştur. Türkiye’de kumullar

43. Türkiye’de yaklaşık 11.000 ha. Kumul sahasında ıslah çalışmaları gerçekleştirilmiştir.

44. Türkiye ‘de Sahil kumul alanları (Turan Uslu)

45. Türkiye’de kumul ıslah çalışmalarının tarihçesi • Kumul hareketleri; verimli tarım alanlarını, yerleşim alanlarını, su kaynaklarını ve karayollarında tahribata neden olarak insan ve biyolojik yaşamı olumsuz yönde etkilemekteydi. • Türkiye’de Terkos tesislerini işleten Fransızların 1885-1887 de Terkos gölü çevresinde sahil çamı ile yaptıkları küçük ölçüde ağaçlandırmaların dışında orman idaresi olarak konuyla ilgilenme 1950 den sonra başlamıştır (Atay 1964)

46. Türkiye’de kumul ıslah çalışmaları • İlk kumul ıslah çalışması 1952-1953 orman teşkilatı tarafından başlatılmıştır. • En geniş kumul ağaçlandırma çalışmaları 1950 ve 1980 yılları arasında yapılmıştır. 1966 1965

47. Türkiye’deki kumul ıslah proje alanları Karasu Terkos Sinop Iğdır-aralık Manisa/ Beyoba Konya-karapınar

48. Sahil Kumul ıslahı konusunda yapılan araştırmalar • Türkiye’de sahil kumul ıslah çalışmaları konusunda ilk araştırmalar 1955 yılında Batı Akdeniz ormancılık Araştırma Enstitüsü ve İstanbul Orman Fakültesi tarafından Akdeniz ve karadeniz kıyı kumullarınun ıslahı için mekanikve biyolojik önlemleri belirlemek için başlatılmıştır.

49. Mekanik önlemler Ahşap bariyerler Bitkisel saplar Saz ve kamış bariyerler Ahşap bariyerler

50. Mekanik ve Biyolojik önlemlerin kombine edilmesi