370 likes | 1.36k Views
endokrini sistem 1. DNES. ENDOKRINI SISTEM. pinealna žlezda. hipofiza. tireoidea. paratireoidne žlezde. nadbubrežna žlezda. pankreas. ovarijum. - endokrine žlezde - pojedinačne ili grupisane endokrine žlezdane ćelije. testis.
E N D
DNES ENDOKRINI SISTEM pinealna žlezda hipofiza tireoidea paratireoidne žlezde nadbubrežna žlezda pankreas ovarijum - endokrine žlezde - pojedinačne ili grupisane endokrine žlezdane ćelije testis
- sinteza i sekrecija signalnih molekula (hormoni i hormonski aktivne supstance) - regulacija aktivnosti različitih ciljnih ćelija, tkiva i organa - održavanje homeostaze, koordinisanje rasta i razvoja Hemijske klase jedinjenja sa hormonskom aktivnošću - peptidi/proteini/GP - hipotalamus, hipofiza, tiroidea, paratiroidea, pankreas, DNES; ne zahtevaju transportne proteine - steroidi - derivati holesterola; testis, ovarijum, nadbubrežne žlezde; u cirkulaciji se vezuju za transportne proteine - derivati i analozi AK - neuroni, pinealna žlezda, medula nadbubega, tiroidea; neki zahtevaju vezivanje sa transportnim proteinima, neki ne
Opšti mehanizam delovanja hormona - endokrino - parakrino - autokrino - steroidi - TH - peptidni hormoni - kateholamini
HPTL hipofiza oslobađajući hormoni inhibirajući hormoni ciljne ćelije - veza endokrinog i nervnog sistema - regulacija autonomnih funkcija - hormoni (oksitocin i vazopresin) - osobađajući/inhibirajući hormoni i faktori (direktna regulacija hipofize) - indirektna regulacija drugih endokrinih žlezda
Pozicija, anatomske i histoanatomske karakteristike hipotalamus mozak hipofiza 10 x 13 x 6 mm 0.5 g
kapsula... Funkcionalne komponente Adenohipofiza (žlezdana) - pars distalis - pars intermedia - pars tuberalis Neurohipofiza (neurosekretorna) - pars nervosa - eminentia mediana - infundibulum
pod diencefalona (nervno tkivo) 1. 2. Ratkeov džep ektoderm krova usta Embrionalno poreklo 3. Pars tuberalis Infundibulum Pars distalis Pars nervosa Ratkeov džep Pars intermedia ektoderm krova usne duplje
Vaskularizacija (od unutrašnje karotidne arterije) snabdeva: pars tuberalis eminentia mediana infundibulum primarni pleksus snabdeva: pars nervosa sekundarni pleksus
Hormoni adenohipofize • somatotropni hormon (hormon rasta = STH, GH; protein; rast tela) • prolaktin (PRL; protein; razviće mlečnih žlezda, formiranje mleka) • adrenokortikotropni hormon (POMC,GP ACTH; polipeptid; stimuliše • sekreciju hormona kore NBŽ) • 4. tireotropni hormon (tireostimulirajući hormon, TSH; GP; funkcija • tireoidee) • 5. gonadotropni hormoni (GnH: FSH, GP; stimuliše razviće folikula i • spermatogenezu; i LH, GP; sazrevanje folikula, ovulacija, održava • funkciju Lejdigovih ćelija)
GHRH GH somatostatin CRH ACTH CRIF, negativna povratna sprega TRH TSH negativna povratna sprega GnRH FSH, LH negativna povratna sprega PRF, TRH i VIP prolaktin dopamin, PIF
Histološka organizacija pars distalis i pars tuberalis* (*ACTH, FSH, LH) - hromofilne ćelije ~50% acidofilne ~40% bazofilne~10% - hromofobne ćelije ~50% - fibroblasti - kolagena vlakna - fenestrirani kapilari
acidofilne bazofilne Somatotropne i prolaktinske hromofobne Tireotropne, gonadotropne i kortikotropne Folikulo-stelatne
Somatotropne ćelije - ovalne do višeugaone ćelije - euhromatski centralno postavljen nukleus - hormon rasta
Prolaktinske ćelije - krupne, višeugaone ili ovalne - euhromatski nukleus centralno postavljen - granule PRL - periodična promena nivoa sekrecije – hipertrofija, hiperplazija – krinofagija - stimulacija rasta testisa, sazrevanje spermatozoida
Adrenokortikotropne ćelije - višeugaone, ovalne ili izdužene, sa nastavcima - nukleus sferičan, postavljen ekscentrično - manji broj pleomorfnih granula na periferiji ćelije - proizvod: POMC ACTH
Gonadotropne ćelije - ovalnog ili nepravilnog oblika - nukleus sferičan, postavljen ekscentrično - sintetišu jedan ili oba hormona (3 populacije ćelija?) FSH ženski pol - stimuliše folikulogenezu muški pol - stimuliše spermatogenezu i razvoj semenih kanalića LH ženski pol - utiče na sazrevanje Grafovog folikula muški pol - deluje na Lejdigove ćelije da sintetišu testosteron.
Tireotropne ćelije - višeugaone do ovalno izdužene - okrugao ili ovalan nukleus - granule ujednačene veličine, uz plazminu membranu - glavni proizvod – TSH
Folikulo-stelatne ćelije - spojni kompleksi i pukotinaste veze - nemaju sekretne granule - funkcije: strukturna i metabolička potpora fagocitoza, AGP-ćelije komunikacija između ćelija hipofize stem-ćelije (?)
Pars intermedia folikuli – folikularne ćelije koloid (?) - bazofilne ćelije (ACTH? - MSH -) - hromofobne ćelije - fibroblasti i kolagena vlakna - fenestrirani kapilari - funkcija kod ljudi? Makoto Takeuchi (2001) The Mammalian Pars Intermedia —Structure and Function—Zoological Science, 18(2):133-144.
Histološka organizacija neurohipofize Neurohipofiza (neurosekretorna) - pars nervosa - eminentia mediana - infundibulum
Hormoni neurohipofize • oksitocin • vazopresin (antidiuretički hormon)
- nemijelinizirani aksoni neurosekretnih ćelija iz SO i PV nukleusa - Herring-ova tela (Oxy ili Vas) - fenestrirani kapilari - fibroblasti i kolagena vlakna, mastociti, pituiciti
Pituiciti - okrugao ili ovalan nukleus - nepravilan oblik, dugi citoplazmatski nastavci - intermedijarni filamenti od GAFP proteina - mehanička i metabolička potpora aksonima neurosekretnih ćelija - regulacija oslobađanja oksitocina i vazopresina
Herring-ova tela oksitocin ili vazopresin neurofizin ATP
korteks velikog mozga pinealna žlezda n.suprachiasmaticus optička hijazma hipofiza hipotalamus embrionalno poreklo od krova diencefalona 5-8 mm x 3-5 mm 100-200 mg
- vezivno-tkivna kapsula (=pia mater), septe, lobulusi - pinealociti - glijske ćelije (5%) - potporne ćelije slične astrocitima (podsećaju na pituicite) - fenestrirani kapilari, nemijelinizirana nervna vlakna - fotosenzitivni organ; regulacija dnevno-noćne i sezonske ritmike - melatonin - luči se u mraku - sezonska depresija; "jet lag"...
neurogl. ć. pinealociti Pinealociti - blago bazofilna citoplazma - loptast nukleus sa uvratima - citoplazmatski nastavci, proširenja uz kapilare - lipidne kapi - lizozomski sistem, rezidualna tela - presinaptičke oblasti sa svetlim vezikulama sinaptičke trake
Moždani pesak (acervuli, corpora aranacea) lamelarne strukture kalcijum-karbonat kalcijum-fosfat proteini količina raste sa starošću
Pitanja: 1. Histološka organizacija adenohipofize 2. Histološka organizacija neurohipofize 3. Histološka organizacija pinealne žlezde