Lan zuzenbidearen klase-eskemak

1. Lan zuzenbidearen klase-eskemak 2012- 2013 Mikel Urrutikoetxea

2. LEHENGO ZATIA. LAN ZUZENBIDEAREN ESANAHIA ETA BERE ERAKETA HISTORIKOA. LEHENENGO GAIA. LAN ZUZENBIDEAREN ESANAHIA ETA GARAPENA:

3. LEHENENGO GAIA. LAN ZUZENBIDEAREN ESANAHIA ETA GARAPENA • 1.1Lan zuzenbidearen esanahia eta kontzeptua. • 1.2.- Lan Zuzenbidearen aplikatzeko eremua. • 1.3.- Lan Zuzenbidearen sorrera eta garapena. • 1.4.- Lan zuzenbidearen garapena Espainian. • 1.5.- Lan zuzenbidearen ezaugarriak eta gaurko arazoak

4. Zuzenbidea aritzeko ikuspuntuak Zuzenbidearekin lan egiteko 4 ikuspuntuak: Egiturazko ikuspuntua (normatibismoa juridikoa); Helburua = zuzenbidea deskribitzea eta ulertzea, Zuzenbidea = hizkuntza Ikuspuntu soziologikoa  Helburua = zuzenbidea nola egiten da, Zuzenbidea = Joko erregela Ikuspuntu Kritikoa , Helburua = Justizia, arauen balorazioa, Zuzenbidea = Ikuspuntu tekniko = estrategikoa uzenbideari buruz ikuspuntua instrumentala; Helburua = arazo zehatzak konpontzea, Zuzenbidea = argumentazioa

5. Zuzenbidearen hurbilketa • Zuzenbidea behatzeko 4 ikuspuntuak: • a. Interes kontrajarriek sorturiko gatazkak askatzeko prozedura. • Helbururi dagokionez Zuzenbidea =bizitza sozialaren arrazionalizazioa da • b. Boterea legitimatzeko tresna • Gaur boterea mugatuz biharkoa aseguratzeko legitimazioaren bidez boterearen arrazionalizazioa. • c. Giza portaera eratzeko tresna (kode sinbolikoaren bidez.). • Giza portaeraren arrazionalizazioa • d. arau juridikoen multzo bezala Arrazionalizazio formala, Zuzenbidea nola egituratzen den kontuan hartuz

6. arau juridiko = agindua + hertsapena Ekintza bati ondorio bat egoztea Oharrak; 1. naturan  bi gertaeren arteko harremana zergatiaren printzipioa (zergatia/ondorioa) Zuzenbidean  bi gertaeren arteko harremana Gizakiak sortu du zuzenbideari  izan beharrari (ez, izateari) dagokio. 2. arauak ez dira berez aplikagarriak (erdi eginak)=> edukia zehazteko guztiok parte hartzen dugu 3. Zuzenbidea =/= errealitatea/ Nahiz eta portaera bat debekatu, agian badira beste biderik gauzatzeko

7. Zuzenbidearen hurbilketa • Zuzenbidea =/= Eskubidea • Derecho (zentzu objektiboz)=/= derecho (zentzu subjektiboz) Droit =/= droit (fr.) Diritto=/= diritto (it-) • Law =/= Right (ing.) • Derecho  directus-um (zuzena, egokia,.. • (Latinez derecho = ius, iuris Norberaren ahalmena edo gaitasuna zerbait egiteko edo ez egiteko, kanpoko eraginik gabe Arau multzoa, ordenamendu juridikoa

8. Lanaren hurbilketa • Lana = naturak ukatzen digun guztia lortzeko behar ditugun bide artifizialak, oinarrian giza esfortzua • Etimologia  trabajar" hitzaren etimologia Latin arrunteko “tripaliare/"tripalium“tik Torturatzeko tresna zen hau, hiru egurrezko zepo bat bezala, pertsonak eta zaldiak geldiarazteko

9. Gure zibilizazioan lanak badu zentzu bikoitza, baikorra eta ezezkorra era berean. Lanaren bidez garatu omen gara. Aldiz, lana zigor biblikoa bada baita ere (ona izango balitz ez dute ordainduko) Esaldi bakar biltzeko Arbeit macht Frei (Lanak askatzen du) Dachau=ko konzentrzio eremuen atetan zegoen

10. Lan zuzenbidearen definizioa • ”Soldatapeko lana eta lan harreman sistema arautzen duen arau multzo berezia” Lan zuzenbidean dauden bi azpimultzoak; harreman indibidual eta harreman kolektiboak Lanaren zuzenbidea  metonimia (sinekdoke)/ lan guztiak ez dira erregulatzen soilik soldatapekoa dena

11. 1.2.-Lan Zuzenbidearen eremua Zein lan sartzen da lanaren zuzenbidea? • Giza ekintza dena • Jarduera libreadena • Bestearentzat eta beste baten kontura • Menpeko jarduera pertsonala den zerbitzu ematea • Alokatua edo soldatapekoa • Harreman juridiko pribatuetakoa ( ez publikoak) • Oharra, Lan zuzenbideari dagokionez garrantzitsuena ez da zer egiten den baizik eta nola erregulatzen den • jarduera bera  bide juridiko desberdinak erabiliz antola daiteke • Irakastea  lagune artean, famili barruan, zerbitzu kontratu batean (akademia batean), lan kontratuaz, funtzio publikoetan,…

12. 1.3.- Lan Zuzenbidearen sorrera eta garapena • 1. Beste baten konturako lana  ia betidanik • 2. aldiz Lan-kontratua  XX mendean (1926.ean lan kodean eta 1931, LKL) • Kontraesanik ez; aurretik beste sistemak baziren lana erregulatzeko; beste kontratu batzuk (zerbitzu akura, obra egiteko kontratua,…) beste sistemak Status; eskubideak Eta betebeharrak bakoitzaren egoeratik Eratortzen dira Status • Esklabutza • Harreman feudalak (jopuak) Kontratua; adostasunaren Bidez eskubideak Eta betebeharrak Sortzea Kontratuak • Zerbitzu akura • Obra egitekoa • Lan kontratua

13. Lan Zuzenbidearen sorrera eta garapena (II) • Industri Iraultza eta Iraultza burgesa garaikideak dira • Industri Iraultzak lan indarra handiago eskatzen zuen (gremioen mugatik at) • Iraultza burgesak statusa ezin erabiltzea zekarren (lege-berdintasuna) Ondorioa; kontratua erabiltzea lan ematea justifikatzeko Kontratuan; bi kontratu egileak berdinak dira Baina, 1. Kontratuaren berdintasuna formala, Legearen aurrean 2. Benetako egoeran DESBERDINTASUNA/ Botere ekonomikoan desoreka enpresariaren alde 3. Enpresariaren eta langilearen interesak kontrajarriak dira ONDORIOA; KONTRATUA Atxikimendu-kontratua bihurtzea Enpresariak bere baldintzak inposatu ahal zituen langileak onartu behar zituen (langilea ordezkagarria) Langile mugimenduaren eraginez Estauaren parte harzte langile babesteko  Taldea onarztea (sindikatu, greba,…)  lan zuzenbidea

14. 1.4.- Lan zuzenbidearen garapena Espainian. • Lehengoa, hastapenetakoa, 1870.etik 1900 arte • Bigarren aroa, Lan legislazioen sorrera, 1900.tik 1931 arte • 3. aroa, Lan Zuzenbidearen sorrera, 1931tik 1939 arte. • 4. araoa, Francoren garaia, 1937.tik 1975 arte • 5. araoa, berriro Lan Zuzenbide demokratikoa, 1978. urtetik hona.

15. laburbiltzeko • Ekoizteko modu bakoitzak  ekoizteko harreman desberdinak sortzen ditu • ekoizteko harreman desberdinek  lanaz jabetzeko bide juridiko bereziak sortarazten dituzte • Lan-kontratua kapitalismo garaiko lanaren erregulazioa • Lan kontratua bi gauza batera ; • Egilea ez den beste batek lana lortzeko legitimazioa • Ustiaketa mugatzea.

16. Kode zibiletik Lan zuzenbidera

17. d.Lan zuzenbidearen atalak 1.Gizabanakoaren lan zuzenbidea (Lanaren zuzenbidea indibiduala); 2.-Lan zuzenbide kolektiboa (Zuzenbide Sindikala); 3.- Lan zuzenbide administratiboa; 4.- Prozedurako lan zuzenbidea; 5.- Gizarte Asegurantza, Lan zuzenbidearen arazoak 1. Langabezi iraunkorraren eta modelo ekonomikoaren eraginak lan Zuzenbidean:globalizazioa, lehiakortasuna,… 2. Interes kontrajarriak /gutxienezko interes komuna 3. Lan Zuzenbidea zabaltzean=> "ZONALDE GRISAK" (Garraioak, para-subordinazioa eta menpeko autonomoak,.., 4. Lege, hitzarmen kolektibo eta lan kontratuaren arteko harremanak (arau bakoitzean subjektu-erreferentzia desberdina da