SAĞLIKLA İLGİLİ YAŞAM KALİTESİ

1. SAĞLIKLA İLGİLİ YAŞAM KALİTESİ Prof. Dr. Erhan Eser e.eser@bayar.edu.tr Celal Bayar Üniv. Tıp Fak. Halk Sağlığı AD. Sağlıkta Yaşam Kalitesi Derneği (SAYKAD) 19 Nisan 2006, Antalya

2. Hastalık ve SAĞLIK Erhan Eser Nisan 2006

3. HASTALIK ? • Nedir? • Şiddeti nasıl değerlendirilir? • En önemli hastalık hangi hastalıktır? • Kime göre ?? Erhan Eser Nisan 2006

4. SAĞLIK ? • Sağlıklılık hastalıktan farklı olan bir şey mi? Erhan Eser Nisan 2006

5. SAĞLIK Nasıl ölçülür? • “Ne kadar sağlıklı?” Sağlığın niteliksel değerlendirmesi yapılabilir mi? Erhan Eser Nisan 2006

6. Sağlıklılığı kim değerlendirebilir? HEKİM? HASTA YAKINI ? KİŞİNİN KENDİSİ? Erhan Eser Nisan 2006

7. SONUÇ ? (outcome) • Tıbbi ve/veya cerrahi girişimler • Sağlık Programları • Alternatif tedavi seçenekleri • Farklı sağlık sorunlarının hangisine daha fazla kaynak ayrılmalı? Erhan Eser Nisan 2006

8. HANGİ SONUÇLAR? • Demografik • Biyokimyasal • Antropometrik • Fonksiyonel HEKİM-SAĞLIKÇI MERKEZLİ NESNEL GÖSTERGELER Erhan Eser Nisan 2006

9. Hasta Merkezli Sonuçlar • uzun yaşam • normal fonksiyonlar • ağrısız ve semptomsuz bir yaşam • iyatrojenik sorunlara maruz kalmamak • finansal sağlık • Kendinden hoşnut olmak Erhan Eser Nisan 2006

10. Fonksiyonel durum Algılanan Sağlık durumu SAĞLIK Yaşam Kalitesi Erhan Eser Nisan 2006

11. öznel değerlendirme !! Nesnel sonuçların yol açtığı ALGI kolu kırılan bir boyacı mı? kolu kırılan bir radyo spikeri mi? Erhan Eser Nisan 2006

12. Hastaların, İşlev kaybının varlığına değil, ona verdikleri önemle daha çok ilgili olmalıyız Spilker, 1996 Erhan Eser Nisan 2006

13. YAŞAM KALİTESİ (tanımlar) Hastalığın veya ona yönelik tıbbi girişim sonucu ortaya çıkan işlevsel durumun hasta tarafından öznel algılanışı Erhan Eser Nisan 2006

14. (QOL tanımlar) Bireyin içinde yaşadığı kültürel değerler sistemi ve kendi beklentileri açısından yaşamdaki durumu ile ilgili algısı WHO, 1993 Erhan Eser Nisan 2006

15. (QOL tanımlar) Bireyin yaşamdan sağladığı doyumun bir bütün olarak ifadesi Erhan Eser Nisan 2006

16. (QOL tanımlar) Bireyin yaşamdaki gereksinimlerinin ve beklentilerinin karşılanma düzeyi Erhan Eser Nisan 2006

17. (QOL tanımlar) Bireyin beklentileri ile yaşadıkları arasındaki FARK Erhan Eser Nisan 2006

18. 35 yaşında sırt ağrısı olan bir kadın • Akut episod • Kronik episod • Kronik episoda uyum • Beklenti ve deneyimlerin zaman içinde gösterdiği değişim

19. Yaşam Kalitesi (QOL= Quality of Life) Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesi (HRQOL=Health Related QOL) Erhan Eser Nisan 2006

20. iş konut çevre YK aile Fiziksel durum ve işlevsel yeti okul güvenlik Psikolojik durum Sosyal ilişkiler gelir Sağlıkla İlgili YK Ekonomik ve mesleki durum ulaşım değerler inanışlar hedefler Erhan Eser Nisan 2006

21. inanışlar normlar roller Kültürel Özellikler Algı, tepki Örf, adet ve gelenekler Erhan Eser Nisan 2006

22. YAŞAM KALİTESİNİN ÖLÇÜMÜ • İNDEKS • PROFİL Erhan Eser Nisan 2006

23. Doğrudan Ölçüm Analog ölçümler çok kötü çok iyi Dolaylı Ölçüm Birden çok indeks ölçümün toplanması ile elde edilen ölçümler İndeks Ölçüt Erhan Eser Nisan 2006

24. Profil Ölçüt Erhan Eser Nisan 2006

25. SYK ÖlçekleriniSeçerken 4 Önemli Nokta: • AMAÇ Ne? • Ölçek toplum için Geçerli ve Güvenilir mi? • Alternatif Ölçekler var mı? • .. varsa hangi ölçeği seçmeliyim ? Erhan Eser Nisan 2006

26. AMAÇ belirlendi.. • Ölçek toplum için Geçerli ve Güvenilir .... alternatif ölçekler ?? Erhan Eser Nisan 2006

27. Genel araçlar (Generic Instruments) Özel araçlar (Specific Instruments) SYK Ölçüm Gereçlerinin Sınıflaması Erhan Eser Nisan 2006

28. Genel Araçlar Yaşam kalitesini ilgilendiren geniş bir fonksiyon, yeti kaybı ve genel olarak rahatsızlık spektrumunu kapsamaları nedeniyle • Toplumun tüm kesitlerinde • Tüm hastalıklar ve durumlarda • Çeşitli tıbbi müdahalelerde kullanılırlar Erhan Eser Nisan 2006

29. Sağlık Profilleri (Health profiles) Tercihe dayalı ölçekler (Preference-based measures) Genel Araçlar Erhan Eser Nisan 2006

30. Sağlık Profilleri • Bir sağlık profili, yaşam kalitesinin değişik yönlerini ölçen tek bir araçtır • Bir puanlama sistemine sahiptirler • Profillerden tek bir YK puanı (indeks) veya birkaç alt puan hesaplanabilir. Erhan Eser Nisan 2006

31. Sağlık Profilleri Örnekleri • MOS: SF-36, SF-12 • Nottingham Health Profile (NHP) • Sickness Impact Profile (SIP) • WHOQOL Erhan Eser Nisan 2006

32. Tercihe Dayalı Ölçekler(preference-utility based) • Sağlık ekonomisi alanında geliştirilen teorilere dayanarak üretilmişlerdir. (Maliyet Yararlanım ; QALY) • Hastaların sağaltım işlemi ve bunun sonucu ile ilgili tercihlerini yansıtırlar • Yaşam kalitesi , 0.0 ile 1.0 arasında TEK BİR rakama indirgenir. • 0.0 Ölümü , 1.0 tam iyilik halini tanımlar. Erhan Eser Nisan 2006

33. Tercihe Dayalı Ölçek Örnekleri • Quality of Well-Being Scale (QWB, QWB-SA) • Health Utilities Index (HUI, HUI2, HUI3) • EuroQol Instrument (EQ-5D) Erhan Eser Nisan 2006

34. Özel araçlar • belirli bir nüfus grubunaözel • belirli bir tıp disiplinine özel • belirli bir duruma veya hastalığa özel • belirli bir işleve özel Erhan Eser Nisan 2006

35. belirli bir nüfus grubuna özel • Çocuklar :(CHQ, Disabkid, KINDL, PedsQol) • Ergenler :(KINDL, YQOL, Juvenil Arthritis QQ) • Yaşlılar :(WHOQOL-OLD , GDS, Physical Self-Maintenance Scale PSMS) • Bakım Verenler:(Caregiver Qol Index-Cancer , Screen fo Caregiver Burden: SCB, Modified Caregiver Apprisal Scale: MCAS) Erhan Eser Nisan 2006

36. belirli bir hastalığaözel AQLQ PQLQ Erhan Eser Nisan 2006

37. Dikkat edilecek bazı noktalar • Ölçeğin boyutları/alanları sizce de uygun mu? • Bu ölçek geliştirilirken hangi toplum üzerinde hangi koşullarda geliştirilmiş? • Ölçek güvenilir, geçerli, uygun ve yanıt verici bir ölçek mi? • Ölçeğin Tavan ve Taban etkisi nasıl? • Ölçek hastalardaki zaman içindeki değişikliğe duyarlı mı?

38. Dikkat edilecek bazı noktalar • Bu ölçeği kim dolduracak? Hasta mı, hekim mi? Hasta yakını mı? • Ölçeği tamamlama süresi ne kadar? • Yanıtlamak (hastaya ve sağlık çalışanına göre) kolay mı? • Elemanlarınız ölçeğin uygulanması için önceden eğitilmeli mi?

39. ÖNEMLİ KURULUŞLAR International Society of Quality of Life (ISOQOL) www.isoqol.org Sağlıkta Yaşam Kalitesi Derneği (SAYKAD) www.saykad.org

40. SAYKAD II.SAĞLIKTA YAŞAM KALİTESİ KONGRESİ ISOQOL ANNUAL MEETING- 10-14 EKİM 2006 LİZBON 12 MAYIS Son Özet gönderim tarihi 5-7 NİSAN 2007 İZMİR

42. Teşekkürler.. e.eser@bayar.edu.tr