Amoeba

1. Amoeba

2. Amoeba ( Subphylum Sarcodina ) - พวกอะมีบา - การเคลื่อนไหวใช้ Pseudopodia - การสืบพันธุ์เป็นแบบ Binary fission, Budding etc. - มีการ form cyst

3. OrderAmoebida SuborderTubulina - แบ่งออกเป็น Pathogenic :Entamoeba histolytica

4. Non Pathogenic:Entamoeba hartmani Entamoeba coli Entamoeba polecki Endolimax nan Iodamoeba butschl Dientamoeba fragilis ( พบใน Intestine ) Entamoeba gingivalis (พบในBuccal cavity)

5. - สำหรับในการแยก genus อาศัย nuclear structure เป็นหลักคือ

6. ความแตกต่างของ nuclear structure คือ Central karyosome : karyosome อยู่ตรงกลาง e.g. Entamoeba histolytica Eccentric karyosome : karyosome ไม่ได้อยู่ตรงกลาง e.g. Entamoeba coli

7. Peripheral chromatin : กระจายสม่ำเสมอ และ บาง (fine) e.g. Entamoeba histolytica : เป็นกระจุก (plague) e.g. Entamoeba coli

8. - พวกอะมีบานี้มี 2 forms คือ 1. Trophozoite stage 2. Cyst stage - โดยมากมักพบเป็น cyst และพบว่ามี nucleus มากกว่า 1 อัน - สำหรับ trophozoite ถือเป็น motile stage ซึ่งจะพบ nucleus เพียง 1 อัน

9. ลักษณะของอะมีบาชนิดต่างๆลักษณะของอะมีบาชนิดต่างๆ • 1. Entamoeba histolytica • ปัจจุบันพบว่า Entamoeba histolytica • ระยะ Trophozoite มี 2 strain

10. 1.1 Histolytica type ขนาด 20 - 35 um ถือเป็นพวก virulent strain

11. 1.2 Minuta type E. dispar ขนาด 10 - 20 um ภายในมี Food vacuole ( Food partical ) อาจเป็นพวกBacteria,รูปร่างกลม

12. ระยะ cyst stage ถือเป็น Infective stage • ลักษณะกลม ขนาด 12 - 20 um • พบได้ 1 - 4 nuclei • ลักษณะที่พบเมื่อไม่ได้ย้อมสี ( unstain )

13. ลักษณะที่ย้อมสี ( stain )

14. 2. Entamoeba hartmani - ลักษณะ nucleus คล้าย E.histolytica

15. - ระยะ Trophozoite ขนาด 10 - 13 um

16. - ระยะ Cyst ขนาดเล็กกว่า 10 um

17. 3. Entamoeba coli - ลักษณะของ nucleus

18. - ระยะ Trophozoite

19. 4. Endolimaxnana - เรียก limax เนื่องจากพบว่า karyosome ใหญ่มาก

20. - Trophozoite ขนาด 6 - 15 um - cyst 1 - 4 nuclei - Non - pathogenic ( อยู่ในลำไส้คนแต่ไม่ invade )

21. 5. Iodamoeba butschlii - สามารถติดสี Iodine - อยู่ใน lumen ของลำไส้ใหญ่ - เคยมีรายงาน 1 ราย ( Derick , 1948 ) เมื่อตรวจศพ พบเชื้อใน ปอด สมอง

22. 6. Dientamoeba fragilis - Trophozoite มี 2 nuclei - ขนาด 5 - 15 um

23. 7. Entamoeba gingivalis - พบที่ Buccal cavity - ไม่มี cyst

24. Entamoeba histolytica เป็นอะมีบาพวกที่ทำให้เกิดโรค Pathogenic - โดยทำให้เกิดโรค Amoebiasis ( บิดมีตัว )

25. - Distribution กระจายทั่วไป โดยเฉพาะบริเวณที่ ประชาชนอยู่กันอย่างแออัด และมี สาธารณสุขไม่ดี - Infective stage คือ Mature cyst ( ภายในพบ nucleus 4 อัน )

26. - Mode of infection โดยการกิน muture cyst เข้าไป อาจติดไปกับน้ำและอาหาร ( น้ำที่มี chlorine ไม่สามารถฆ่า cyst ได้ )

27. Life cycle

28. อาการของโรค ( Clinical ) แบ่งออกเป็น 2 พวก 1. Intestinal amoebiasis - เป็นอาการของโรค amoebiasis ที่เกิดในลำไส้ อาการที่พบ 1. อาการท้องร่วง(amoebic dysentery)

29. 2. เป็นแผลที่ลำไส้ ( amoeboma ) มีลักษณะคล้าย เป็นเนื้อร้ายแบบมะเร็ง 3. เกิดอาการเลือดออกในลำไส้ ( haemorrhage )

30. 2. Extraintestinal amoebiasis - เป็นอาการที่เกิดจากเชื้ออะมีบาแพร่ กระจายไปยังอวัยวะนอกลำไส้ 1. เกิดเป็นหนองที่ตับ ( amoebic liver abscess ) 2. เกิดเป็นหนองที่ปอด ( amoebic lung abscess )

31. 3. เกิดเป็นหนองที่สมอง ( amoebic brain abscess ) 4. อาจพบว่าเกิดการเน่าของเนื้อเยื่อ จนเกิดเป็นแผลหนองทะลุออกมา ถึงผิวหนัง ( cutaneous amoebiasis )

32. การตรวจวินิจฉัย( Diagnosis ) 1. Direct method - เป็นการตรวจเชื้อโดยตรง 1.1 Intestinal amoebiasis - ตรวจหา cyst และ trophozoite จากอุจจาระ

33. 1.2 Extraintestinal amoebiasis - ตรวจหา cyst และ trophozoite จากของเหลว จากอวัยวะ หรือ ชิ้นเนื้อ 2. Indirect method - ได้แก่การตรวจทางด้าน immunology

34. การรักษา ( Treatment ) ยาที่ใช้ ได้แก่ Metronidazole Diiodohydroxyquin Chloroquine

35. การควบคุมและป้องกัน ( Control and Prevention ) 1. ปรับปรุงสภาพแวดล้อมให้ดีขึ้น 2. กรองหรือต้มน้ำก่อนใช้ดื่ม 3. ป้องกันการปนเปื้อนอาหาร 4. จัดการสุขาภิบาลให้ดี

36. Acanthamoeba sp. - โดยปกติเป็นพวก Free-living แต่ สามารถเป็นปรสิตได้ จึงจัดเป็นพวก Facultative Parasite

37. การแพร่กระจาย พบได้ทั่วไป ในดิน ในน้ำ ( ทั้งน้ำจืดและน้ำเค็ม ) น้ำประปา น้ำแร่ น้ำโสโครก และสามารถพบใน อากาศด้วย

38. รูปร่าง มี 2 ระยะ คือ 1. Trophozoite มีรูปร่างแบบอะมีบา ขนาด 10-25 um เคลื่อนไหวช้า ขาเทียมมีลักษณะเป็น หนามสั้นๆ

39. 2. Cyst ขนาด 10-20 um มี nucleus 1 อัน ผนัง 2 ชั้น ( ผนังสามารถหดตัวทำให้ cyst มีรูปร่างแตกต่างกันไป ) cyst ทนต่อสภาพแวดล้อมได้ดี

40. Mode of infection ปรสิตสามารถผ่านเข้าทาง nasopharynx ( ส่วนของคอหอยที่อยู่เหนือระดับของ เพดานปาก ) เข้าทางลูกตา ทางแผลที่ ผิวหนัง ทางจมูกโดยการหายใจ หรือ เข้าทางอวัยวะสืบพันธุ์

41. การเกิดโรค เข้าสมองก่อให้เกิดโรคสมองอักเสบชนิดเรื้อรังหรือเฉียบพลัน เรียกว่า Granulomatous amoebic encephalitis (GAE) เข้าตาเกิดโรคกระจกตาอักเสบ ( Acanthamoebic keratitis ) เกิดอาการปอดอักเสบ ( Pneumonitis ) ผิวหนังอักเสบกึ่งเฉียบพลัน ( Subacute granulomatous dermatitis )

42. อาการและพยาธิสภาพของโรคอาการและพยาธิสภาพของโรค ระยะฟักตัวของโรคจะนาน เนื่องจากปรสิต เคลื่อนไหวช้า การเจริญเติบโตเป็นไปอย่างช้าๆ อาการของ GAE เป็นแบบเดียวกับโรคที่เนื้อ สมองตาย มีไข้เป็นระยะ มักเป็นไข้ต่ำๆ ส่วนกระจกตาอักเสบอาจทำให้ตาบอดได้

43. การวินิจฉัยโรค ( Diagnosis ) สามารถตรวจหาอะมีบาได้จากน้ำไขสันหลัง โดยตรวจหา Trophozoite และสามารถนำเชื้อไปเพาะเลี้ยงเพื่อยืนยัน ชนิดของปรสิตได้ ( สามารถตรวจพบทั้ง trophozoite และ cyst ) ( Chang, 1971 )

44. การรักษา ( Treatment ) ยังไม่มีรายงานการรักษาที่แน่นอน มีรายงานการรักษาด้วยยาบางชนิด แต่แพทย์ ก็ยังไม่สรุปผลการรักษาว่าน่าพอใจ ทั้งนี้อาจ ขึ้นอยู่กับระยะของโรค ความรุนแรงของเชื้อ และความทนทานของเชื้อด้วย การป้องกันโรค การป้องกันทำได้ค่อนข้างยาก

45. Trophozoite รอยแผลในกระเพาะอาหาร

46. Naegleria fowleri - เป็นพวก Pathogenic free-living amoebae เช่นเดียวกับ Acanthamoeba - สามารถพบได้ในน้ำซึ่งมีอุณหภูมิถึง 45 oC พบได้ทั่วไปในแหล่งน้ำต่างๆ เช่น น้ำบ่อ อ่างเก็บน้ำ และแม้แต่ในสระว่ายน้ำ

47. รูปร่าง ( Morphology ) เป็นพวกอะมีบาที่มีรูปร่างพิเศษ คือ มีรูปร่าง เป็นแบบ 1. Amoeboid stage มีทั้งระยะ Trophozoite และ Cyst - Trophozoite ขนาด 7 - 20 um

48. - Cyst ขนาด 7 - 10 um

49. 2. Flagellate stage ระยะต่างๆนี้สามารถเปลี่ยนกลับไปกลับมาได้ โดยเมื่อสภาพแวดล้อมไม่เหมาะสมปรสิตจะเปลี่ยนไปอยู่ในระยะแฟกเจลเลต

50. Mode of infection ระยะติดต่อคือ ระยะ Flagellate ติดต่อโดยปรสิตจะผ่านเข้าไปทางจมูก โดยการสำลักเอาเชื้อเข้าสู่ Nasal cavity แล้วผ่านไปยัง Olfactory nerves