Olumlu öğretmen nitelikleri öğrenci başarı, güdü ve tutumunu etkilemektedir.

1. FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENLERİNİN YETERLİK ÖLÇÜTLERİ VE GÖSTERGELERİProf. Dr. Nevzat KAVCARDEÜ Buca Eğitim Fakültesi Fizik Eğitimi Anabilim Dalı

2. Öğretmenlerin nitelikleri, doğrudan öğretim etkinlikleriyle ölçülür. Türk eğitim sistemi açısından bakıldığında, fen bilimleri öğretmenlerinin nitelikleri üstünde çok durulmamış ya da yapılan çalışmalar oldukça dar kapsamda incelenmiştir.

3. Olumlu öğretmen nitelikleri öğrenci başarı, güdü ve tutumunu etkilemektedir. • Öğretmenlerin öğrenme-öğretme ortamındaki işlevi, var olan bilgileri doğrudan sunmak yerine öğrencilere istenen davranışların kazandırılması için rehberlik etmeye doğru değişmiştir.

4. Okul deneyimi ve öğretmenlik uygulaması dersleri büyük önem taşımaktadır. • Öğrenmeyi daha anlaşılabilir ve daha basit bir hale getirebilmek için planlama ve düzenleme yapmak gerekmektedir.

5. Yukarıda değinilen genel öğretmen özelliklerinden sonra olayı daha yakından incelemeye çalışalım. Öğretmenleri de fen bilimleri (fen bilgisi, fizik, kimya, biyoloji) öğretmenleri özelinde ele alalım. Daha sistematik olması yönünden de öğretmen niteliklerini yeterlik ölçütleri ve göstergeleri olarak tanımlamaya çalışacağız. • Bunun için incelememizi üç alan başlığı altında açıklayacağız: Genel eğitim yeterliği, fen bilimleri alan yeterliği ve fen bilimleri öğretim yeterliği.

6. A. GENEL EĞİTİM YETERLİĞİ

7. ÖLÇÜT I. Ortak Öğretmen Davranışları • Mesleğimi severek yaparım. • İnsanlığın gelişmesine engel olan akıl ve bilim dışı düşünce ve eylemlere karşı olmayı görev bilirim. • Öğretmenlik görevini Türk Milli Eğitiminin amaçlarına, ilkelerine ve bilimin evrensel ilkelerine uygun biçimde yerine getiririm.

8. Mesleğimle ilgili yasa ve yönetmeliklerde belirlenen yetki ve sorumluluklarımı bilirim. • Meslektaşlarımla işbirliği yaparım. • Mesleğin gerektirdiği etik kurallara uyarım. • Okul içi ve okul dışı eğitim ve toplumsal etkinliklerde görev alırım.

9. ÖLÇÜT II. Öğrencileri Tanıma • Öğrencilerin ilgi ve meraklarını belirlemeye çalışırım. • Öğrencilerin öğrenmeye istekli olmalarını sağlamaya çalışırım. • Öğrencilerin öğrenme yaklaşımlarına uygun öğretme stratejileri uygularım.

10. Öğrencilerin sorun çözme becerilerini geliştirecek sorgulama yaklaşımları kullanırım. • Öğrencileri geliştirmek amacıyla eksiklerini belirleyerek geri bildirimlerde bulunurum.

11. ÖLÇÜT III. Uygun Öğrenme Ortamı Oluşturma • Öğrenme ortamını öğrenciler arası etkileşimi sağlayacak biçimde düzenlerim. • Öğrenciler arasında ayrım yapmam. • Öğrencilerin öğrendiklerini uygulamaya geçirmeleri için onlara olanak sağlarım.

12. Öğrencilerin benim düşüncelerimle ilgili yorum yapmalarına izin veririm. • Öğrencilerin arkadaşlarının düşünceleriyle ilgili yorum yapmalarına izin veririm.

13. Farklı öğrenme yaklaşımlarına gore öğrenme ortamını değiştiririm. • Etkili bir öğrenme ortamı geliştirme konusunda öğrencilerle işbirliği yaparım. • Sorumlulukları öğrencilerle birlikte belirlerim.

14. ÖLÇÜT IV. Sınıf Yönetimi • Öğrencileri özdüzenleme yapmaya (kendini gözleme, değerlendirme, geliştirme, vb.) yönlendiririm. • Öğrencinin kendini denetlemesi ve arkadaşlarına karşı sorumluluk geliştirmesini sağlayacak etkili sınıf yönetimi tekniklerini kullanırım. • Öğrencilerin derse karşı ilgi ve güdüsünün sürekli olmasını sağlamaya çalışırım.

15. Öğretimi öğrencilerin gereksinimlerine (gelişim, öğrenme stilleri, etkinlik yaklaşımları,vb.) uygun olacak biçimde düzenlerim. • Öğrencilerin arkadaşlarıyla işbirliği yaparak araştırma becerilerini geliştirmelerine yardımcı olurum. • Dersteki kesinti ve engellemeler karşısında uygun önlemler alırım.Ödül ve yaptırımları uygun ve etkili biçimde kullanırım.

16. ÖLÇÜT V. Öğrenmede Etkili İletişim Kurma • Sözel dili etkili bir şekilde kullanırım. • Beden dilini etkili bir şekilde kullanırım. • Sınıf içinde iyi ilişkiler geliştirebilen kişilik özelliklerine sahibim. • Öğrencilerin sordukları sorulara içtenlikle karşılık veririm.Öğrencilerin öğrenmesine yardım etmek amacıyla okul-aile ilişkisini kurarım.

17. Okul ile ilgili etkinlik ve düzenlemelere ailelerin etkin olarak katılımı için çaba harcarım. • Öğrencilerin gereksinimlerini çözümlemek için ilgililerle ilişki kurarım. • Öğrenciyi öğrenmeye yönlendirmek amacıyla konu ile ilgili kurumlarla işbirliği yapmasına yardımcı olurum.

18. ÖLÇÜT VI. Öğretimi Planlama • Yürürlükteki öğretim uygulamalarına ilişkin görüş bildirebilme yeteneğine sahibim. • Öğretim etkinliklerini bireylerin ve grupların gereksinimlerine uygun olarak düzenleyebilme yeteneğine sahibim. • Öğretimin planlanmasında öğrenci özelliklerini ( ön bilgi, yetenek, düşünme süreçleri, vb. ) göz önüne alırım.

19. Planlama yaparken öğrenciyi etkin kılacak ilgi çekici ve güdüleyici öğrenme etkinliklerini seçerim. • Öğrenme etkinliklerini öğrencilerin gelişim düzeylerine uygun olarak seçerim. • Öğretimde kullanılacak araç gereçleri belirlerim. • Okulda ve çevrede bulunan uygun kaynaklardan yararlanma yollarını ararım.

20. B. FEN BİLİMLERİ ALAN YETERLİĞİ

21. ÖLÇÜT I. Genel Fen Bilimleri Bilgisi • Fen bilimleri ( Fizik/ Kimya / Biyoloji/ Fen Bilgisi) bilgilerimi sürekli geliştirmeye çalışırım. • Fen bilimleri dilini kullanmayı bilirim. • Fen bilimleri ile ilgili kavramları, ilkeleri ve işleyiş süreçlerini bilirim. • Fen bilimlerine ilişkin teknolojik gelişmeleri izlerim.

22. Fen bilimlerinin teknolojideki kullanım alanlarını bilirim.Fen bilimlerinde araştırma yapmanın yol ve yöntemlerini bilirim. • Fen bilimlerinin öteki bilim dallarına yansıma ve uygulamalarını bilirim.

23. Fen bilimlerini içinde yaşadığımız dünyayı anlamamıza yardım eden bir kaç yoldan biri olarak anlarım. • Fen bilimlerinin alt dallarına özgü özelliklerini bilirim.

24. ÖLÇÜT II. Fen Problemi Çözme ve Sorgulama Bilgisi • Fen bilimlerinde problem çözme basamaklarını uygularım. • Problemlerin çözümüne yönelik varsayımlar oluşturabilirim. • Problemdeki verileri sınıflandırabilirim. • Problemlerde veriler arasında ilişki kurabilirim.

25. Problem çözmede değişik sorgulama türlerini seçebilir ve kullanabilirim. • Problem çözmede matematiksel modeller oluşturur, çözülebilirliğini tartışırım. • Değişik problem çözme yaklaşımları deneyebilirim. • Problemin çözüm basamaklarını açıklayabilirim.

26. ÖLÇÜT III. Fen Alanı İletişim Bilgisi • Fen alanındaki düşüncelerimi değişik ortamlarda serbestçe açıklayabilirim. • Öğrencilerin farklı sorularına yanıt arayarak fen alanındaki düşüncemi geliştirmeye çalışırım.

27. İletişim aracılığıyla fen düşüncemi düzeltip yeniden yapılandırabilirim. • Başkalarının fen düşünce ve stratejilerini değerlendirebilirim. • İnternet ve yazılı kaynakları kullanarak fen düşüncemi geliştirmeye çalışırım.

28. ÖLÇÜT IV. Fen Kavramları Arasında Bağlantı Kurma Bilgisi • Fen bilimleri kavram ve yapılarının en önemli noktalarını görebilirim. • Kavramlar arası bağlantıları kullanabilirim. • Kavramları günlük yaşama uygulayabilirim.

29. Fen bilimleri kavramlarını öteki bilim dalları ile ilişkilendirmeye çalışırım. • Aşamalılık ilkesini dikkate alarak bir kavramdan başka bir kavrama geçiş yapabilirim. • Bir konuya ilişkin kavram haritasını, anlam çözümleme tablosunu ve kavram ağını oluşturabilirim.

30. C. FEN BİLİMLERİ ÖĞRETİM YETERLİĞİ

31. ÖLÇÜT I. Fen Bilimleri Öğretimine Uygun Fiziksel Öğrenme Ortamı Yaratmak • Öğrencilerin birbirleriyle karşılıklı konuşup tartışabilecekleri fiziksel bir ortam (derslik, laboratuvar) oluştururum. • Öğrenme ortamını (derslik, laboratuvar) değişik fen bilimleri etkinlikleri yapabilecek şekilde düzenlerim.

32. Öğrenme ortamını fen öğretimine uygun teknolojik araçlarla donatırım. • Derslik ve laboratuvarda uygun sağlık ve güvenlik önlemlerini alırım.

33. ÖLÇÜT II.Fen Bilimleri Kavramlarının Öğretiminde Anlamlı Yaklaşımlar Tasarlama ve Uygulama Bilgisi • Fen bilimlerine ilişkin konuları ( kavram, ilke, yasa ve kuram) uygun yaklaşımlar kullanarak öğretebilirim. • Toplumdaki ve teknolojideki değişmeleri değerlendirirken fen bilimlerindeki bilgileri, kavramları ve yöntemleri kullanabilirim. • Bilgiye ulaşma ve bilgiyi üretmek için öğrencileri sistemli gözlemler yapmaya yönlendiririm.

34. Öğrencileri fen bilimleri öğretim ilke ve amaçlarına dayalı basit ve ucuz araç- gereçler geliştirmeye özendiririm. • Öğrencilerin kavram yanılgılarını giderici etkinlikler tasarlarım. • Fen kavramlarını günlük yaşamla ilişkilendiren örnekler veririm. • Öğrencilere meslek yaşamlarında fen bilimlerinin kendileri için önemli olduğuna inandırıcı ipuçları veririm.

35. ÖLÇÜT III. Fen Bilimlerinde Etkili Öğrenme Yaklaşımlarını Kullanma Bilgisi • Öğrenme ortamında öğrencilerin üst düzeyde öğrenme yaklaşımları ( kestirimde bulunma, sınıflandırma, analiz ve sentez yapma) sergilemelerine fırsat tanırım. • Üst düzey düşünme becerileri geliştiren ilginç öğrenme yaklaşımları denerim. • Öğrencileri aktif olacakları etkinliklere yönlendiririm.

36. Laboratuvar çalışmalarına önem veririm. • Deney çalışmalarında doğrulama yaklaşımı yerine buluş ve araştırma yaklaşımlarını uygulamaya özel çaba gösteririm.

37. Öğrenme ve öğretme etkinliklerinde bilgisayar ve benzeri araç gereçleri kullanır ve öğrencilere kullandırırım. • Öğrencilerin derse katılımını sağlayacak etkinlikler (gözlem, gösteri,gezi,deney, proje, panel, vb. ) düzenlerim.

38. Öğrencilerin kendileri ve arkadaşlarının öğrenmelerinden sorumlu olacağı işbirlikli öğrenme teknikleri kullanırım. • Öğrencilerin küçük ve büyük gruplarla tartışmalarını sağlayacak yaklaşımlar sergilerim. • Bilim ve teknolojinin tarihsel gelişimi ile bilim tarihinden yararlı örnekleri sınıfımda kullanırım.

39. ÖLÇÜT IV. Ölçme ve Değerlendirme Bilgisi • Öğrencilerin akademik gelişmelerini değerlendirmek için uygun ölçme araçları kullanırım. • Sözlü, yazılı ve uygulamalı fen etkinlikleri arasında denge kurarım. • Öğrenci başarılarını ölçmede nesnel davranırım.

40. Yapıcı geri bildirimlerde bulunarak öğrencileri gelişmeye yönlendiririm. • Fen öğretiminin amaçlarına ve kazanımlarına uygun ölçme stratejileri geliştiririm. • Öğrencilerin el becerilerini ölçmeye yönelik etkili ölçme araçları kullanırım. • Öğrencilerin kendi kendilerini değerlendirmelerine fırsat tanırım. • Öğrencilerin gelişmeleri konusunda kendisinden, arkadaşlarından ve öteki öğretmenlerden derlenen bilgileri dosyalarım.

41. Ölçme sonuçlarını düzenli aralıklarla öğrenciye iletirim. • Ölçmeyi her ünite girişinde yeralan kazanımlara göre yaparım. • Ölçme sonuçları ve öğrenci tepkilerine göre öğretimde değişiklikler yaparım.

42. ÖLÇÜT V. Öğretim Becerileri Kazanımı • Öğrencilere deneysel araştırmaları planlayabilecek beceri kazandırmaya önem veririm. • Öğrencilere deneyleri laboratuvarda güvenli bir biçimde uygulayabilecek beceri kazandırmaya önem veririm. • İşlenen konuyu önceki ve sonraki konularla ilişkilendiririm.

43. Fen öğretiminde kullanılabilecek strateji ve yol-yöntem bilgisini bilirim. • Fen öğretimini zenginleştirici değişik yöntemleri kullanabilirim. • Öğrencilerin yeni kavramları öğrenmelerine yardımcı olmak için ön öğrenmelerinden yararlanırım.

44. Öğrencilerin yeni kavramları öğrenmelerine yardımcı olmak için ilgi alanlarından yararlanabilirim. • İlgili konunun öğretimi sırasında konuyla ilgili çalışma yaprakları kullanırım. • Bilgisayarla bağlantılı araçları ve çeşitli bilgisayar programlarını kullanabilirim.

45. ÖLÇÜT VI. Fen Öğretimini Planlama • Fen bilimleri öğretim yaklaşımlarını toplumsal gereksinimlere uygun olarak tasarlarım. • Fen bilimleri öğretiminin genel amaçlarını planlamada kullanırım. • Ünitelerin hedef davranışlarını değişik alan ve düzeyler için açık biçimde belirtebilirim. • Hedef davranışlara uygun araç- gereç hazırlarım.

46. Hedef davranışlara uygun öğrenme- öğretme etkinlikleri düzenlerim. • Hedef davranışlara uygun değerlendirme biçimi belirlerim. • Öğrenme ortamını sınıfla sınırlı olmaktan çıkarır, çevre olanaklarından eğitim aracı olarak yararlanırım. • Program geliştirmede teknolojiyi kullanırım.

47. ÖNERİLER • Geliştirilen “yeterlik ölçütleri ve göstergeleri” maddeleri fen bilimleri öğretmenlerine uygulanarak, sonuçlar değerlendirilmelidir. • Öğretmenler öğretmede istekli olmalıdır.

48. Ülkemizde dersler genellikle öğretmen merkezlidir; bu durum değiştirilmelidir. • Hizmet içi eğitimlerde öğretmenlere nitelik yönünden bilgi verilmeli ve fen bilimleri öğretmenlerinin niteliklerini doğru yönde biçimlendirmeleri sağlanmalıdır.

49. Öğretmen nitelikleri üzerine eğitim fakültelerinde çalışmalar yapılmalıdır.