Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri

1. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri İçerik Analizi Alan Araştırması

2. Plan • İçerik analizi • İçerik nedir? • İçerik analizi teknikleri • İçerik analizinin güçlü ve zayıf yönleri • Alan araştırması • Alan araştırmasına uygun konular • Alan araştırması paradigmaları • Alan araştırmasının güçlü ve zayıf yönleri • Konuyla ilgili temel terimler

3. Araştırma Yöntemleri • Nicel yöntemler • Deneysel yöntem • Betimleme yöntemi • İçerik analizi • Yöneylem araştırması • . . . • Nitel yöntemler • Alan araştırmaları • Örnek olaylar • Etnografik araştırmalar • Anlatıma dayalı araştırmalar • . . . • Karma yöntemler

4. İçerik Analizi

5. Tanım • İçerik analizi toplumsal davranışı etkilemeden gerçekleştirilebilen (non-obtrusive) bir araştırma yöntemidir • “İçerik analizi, iletişimin açık / belirgin içeriğinin nesnel, sistematik ve nicel tanımlanmasına yönelik bir araştırma tekniği” (Berelson, 1952, s. 18’den aktaran Gökçe, 2006, s. 35) • Nesnellik • Sistematiklik • Niceliksellik • Açık / belirgin olma Kaynak: Gökçe, 2006, s. 34-38

6. İçerik Nedir? • “İçerik analizi, metin içeriği toplama ve analiz etme tekniğidir” • İçerik: “iletilebilen sözcükler, anlamlar, resimler, semboller, düşünceler temalar veya herhangi bir ileti” • Açık ya da gizli içerik • Metin: “bir iletişim ortamı görevi gören her türden yazılı ileti” • Kayıtlı bilgi içeren her tür basılı, görsel, elektronik ve diğer türden belgelerin analizi • İletişim, sosyoloji, edebiyat, siyaset, ekonomi, psikoloji, tarih, antropoloji, vd. Kaynak: Neuman, 2006, s. 466

7. İçerik Analizinin Uygulanması • Araştırma sorusunun seçimi • Örneklem seçimi • Kavramsallaştırma ve kod kategorilerinin geliştirilmesi • Veri toplama • Kodlama • Betimleme • Değerlendirme • Çıkarsama • Yorumlama Kaynak: Babbie, 2007, 320-328; Bilgin, 2006, s. 11-15

8. İçerik Analizi Teknikleri • Sıklık analizi • Kategori analizi • Değerlendirici analiz • İlişki analizi • Diğer analizler Kaynak: Bilgin, 2006, s. 18-28

9. İçerik Analizinin Güçlü ve Zayıf Yönleri Zayıf yönleri • Kayıtlı iletişimin incelenmesiyle sınırlı • Geçerlik sorunları vardır Güçlü yönleri • Zaman ve paradan tasarruf • Gerekirse araştırmanın bir kısmını yeniden yapmak basit • Uzun bir zaman kesitinde meydana gelen süreçleri incelemeye izin verir • Araştırmacının araştırdığı denekler üzerinde nadiren etkisi vardır (unobtrusive) • Güvenilir Kaynak: Babbie, 2007, s. 330

10. Alan Araştırması

11. Alan Araştırmasına Uygun Konular • Tutum ve davranışlar, zamanla gelişen toplumsal süreçler en iyi doğal ortamlarda anlaşılır • Uygulamalar: Konuşma, kitap okuma, vd. • Olaylar: Boşanma, suç, hastalık • Karşılaşmalar: Karşılaşan ve etkileşimde bulunan insanlar • Roller: Meslekler, ailevi roller • İlişkiler: Arkadaşlıklar, ana-oğul ilişkisi • Gruplar: Küçük gruplar, takımlar, iş/çalışma grupları • Örgütler: Hastane, okul gibi resmi örgütler • Yerleşimler: Köy, mahalle gibi küçük ölçekli “topluluklar” • Toplumsal dünyalar: Sınırları ve kimlerden oluştuğu belirsiz toplumsal varlıklar (spor dünyası, borsa gibi) • Yaşam tarzları ve alt kültürler: İnsanlar “yönetici sınıf”, “kentli alt sınıf” gibi gruplara nasıl uyum sağlıyorlar? Kaynak: Babbie, 2007, s. 287

12. Nitel Alan Araştırmasıyla İlgili Özel Durumlar • Gözlemcinin değişik rolleri • Katılımcı gözlem • Katılımcı? Gözlemci? Hem katılımcı hem gözlemci? • Tepkisellik (gözlenen kişilerin davranışlarını değiştirmesi) • Bilimsel – etik sorunlar • Araştırmacı “Marslı” gibi mi yoksa denekleri yanıltarak “yerli” gibi mi davranacak? • Deneklerle ilişkiler • Deneklerin dünya görüşlerini benimseme • Deneklere yardım etme Kaynak: Babbie, 2007, s. 289-292

13. Alan Araştırması Paradigmaları • Genişletilmiş örnek olay yöntemi • Örnek olay gözlemlerinin mevcut toplumsal kuramlardaki yanlışları bulmak ve bu kuramları geliştirmek için kullanılması • Kurumsal etnografya • Çalıştıkları kurumlardaki güç ilişkilerini ve diğer özellikleri ortaya çıkarmak için bireylerin kişisel deneyimlerinin kullanılması • Katılımcı eylem araştırması • Araştırmanın amaç ve süreçlerinin deneklerin denetiminde olması • Doğalcılık • Nesnel toplumsal gerçeklik vardır, doğru biçimde gözlenebilir ve rapor edilebilir • Etnometodoloji • Örtük, konuşulmamış ve üzerinde anlaşılmamış sayıltıların keşfedilmesi • Gömülü (Grounded)kuram • Gözleme dayanan verilerin analizi sonucu keşfedilen örüntü, tema ve ortak kategorilerden kuramlar oluşturma • Örnek olay • Örnek bir toplumsal olgunun derinlemesine incelenmesi Kaynak: Babbie, 2007, s. 293-303

14. Alan Çalışması İçin Hazırlık • Konuyla ilgili bilgi edinme • Bilen bir kişiyle üzerinde araştırma yapacağınız grup hakkında tartışma yapma • Araştırılacak insanlarla birlikteyken kullanılmak üzere bir kimlik geliştirme • Araştırmanın amacını gruba açıklama Kaynak: Babbie, 2007, s. 304-305

15. Görüşmenin Yedi Aşaması • Tematikleştirme • Amacı ve araştırılacak kavramları netleştirme • Tasarım • Amacı gerçekleştirecek süreci belirleme • Görüşme • Görüşmelerin yapılması • Çözme (Transkribe etme) • Görüşmelerden yazılı bir metin oluşturma • Çözümleme (Analiz etme) • Verilerin amaçla ilişkisini saptama • Doğrulama • Verilerin güvenilirlik ve geçerliğinin kontrolü • Raporlama • Bulguların açıklanması Kaynak: Babbie, 2007, s. 308

16. Odak Grupları • Bir grup denekle laboratuvar ortamında görüşme yapma • Avantajları • Toplumsal yönelimli bir araştırma yöntemi • Esnek • Yüz geçerliği yüksek • Hızlı sonuç alınabilir • Maliyeti düşük Dezavantajları Grup görüşmelerinde araştırmacının kontrolü daha az Verilerin analizi zor Moderatörlerin özel becerileri olmalı Gruplar farklı olabilir Grupları toplamak zor Tartışma doğurgan bir ortamda yapılmalı Kaynak: Babbie, 2007, s. 308-309

17. Not Tutma İlkeleri • Belleğinize güvenmeyin • Görüşme yaparken not alın • Aşamalar sırasında not alın • Sahadayken taslak notlar alın, bunları daha sonra yeniden yazın ve ayrıntıları doldurun • Her şeyi kaydedin • Görüşme sırasında önemli gözükmeyen şeyler daha sonra önemli hale gelebilir • Alanda tuttuğunuz notların son projede yer almayacağını bilin Kaynak: Babbie, 2007, s. 309-312

18. Nitel Alan Araştırmasında Araştırma Etiği • Haber vermeden insanların konuşmalarını kaydetmek • Nefret ettiğiniz kişilerden kendi amaçlarınız için bilgi almak • Acil yardıma ihtiyaç olduğunu görmek ama doğrudan yardımcı olamamak • Kendini tüm kalbinle adamadığın bir yer ya da durumda olmak • Başkalarıyla ilişkilerde stratejik olmak • Bölünmüş bir durumda iken taraf tutma ya da taraf tutmaktan kaçınma • Görüşme için “ödeme” yapma • Başka kimselere erişmek ya da daha iyi anlamak için insanları “kullanma” Kaynak: Babbie, 2007, s. 312

19. Alan Araştırmasının Güçlü ve Zayıf Yönleri Zayıf yönleri • Nitel yöntem; kitlelerin istatistiksel tanımlamaları için uygun değil • Alan araştırması yöntemleri çoğunlukla kişisel olduğundan güvenilirlikle ilgili potansiyel sorunlar var Güçlü yönleri • Daha derinlemesine anlamaya izin verir • Esnektir – araştırma her an değiştirilebilir • Ucuzdur • Betimleme araştırmaları ya da deneysel araştırmalardan daha geçerli sonuçlar verir Kaynak: Babbie, 2007, s. 312-314

20. Temel Terimler

21. İçerik analiziKayıtlı iletişim belgelerine dayalı araştırma Görünür içerikGörünebilen, yüzeydeki içerik Gizli içerikİçeriğin esas anlamı KodlamaHam veriyi standart forma dönüştürme süreci

22. DoğalcılıkAlan araştırmasına, nesnel toplumsal gerçekliğin var olduğu ve bunun gözlenebileceği ve doğru rapor edilebileceği varsayımıyla yaklaşma

23. EtnometodolojiDolaylı, genellikle konuşulmamış varsayım ve anlaşmalara odaklanan toplumsal yaşam araştırması EtnografyaAçıklamadan çok ayrıntılı ve doğru tanımlamaya odaklanan toplumsal yaşam hakkında rapor

24. GömülükuramTümevarım yaklaşımıyla gözlemlerin sürekli karşılaştırılmasından bir kuram yaratmaya çalışan toplumsal yaşam araştırması

25. Örnek olaylarBir köy, aile, ya da yeniyetme çetesi gibi bir toplumsal olgunun derinlemesine incelenmesi Genişletilmiş örnek olay yöntemi Örnek olayların toplumsal kuramlardaki yanlışları bulmak ve bu kuramları geliştirmek için kullanıldığı teknik

26. Kurumsal etnografyaKurumlarda çalışan bireylerin kişisel deneyimlerinin kurumdaki güç ilişkilerini ve kurumun diğer özelliklerini ortaya çıkarmak için kullanıldığı araştırma tekniği

27. Katılımcı eylem araştırmasıHakkında araştırma yapılan deneklere araştırmanın amacı ve prosedürünün kontrolünü vermeyi savunan sosyal araştırma yaklaşımı. Bu yaklaşım araştırmacıların araştırdıkları kimselerden daha üstün olduğu fikrine karşı geliştirilmiştir

28. Niteliksel görüşmeGörüşme yapılan kişiyle görüşme yapan kişi arasında görüşmecinin genel planı olması, ancak hangi soruların hangi sırada ve hangi sözcükler kullanılarak sorulacağının belirlenmediği görüşme biçimi

29. Odak grubuBelli bir konuyu bir odada rehber yönetiminde tartışmak için bir araya gelen bir grup insan

30. Özet • İçerik analizi nedir? • İçerik analizi nasıl uygulanır? • İçerik analizi teknikleri nelerdir? • Alan araştırması nedir? • Hangi konular alan araştırması için uygundur? • Alan araştırması paradigmaları nelerdir?