System źródeł prawa

1. System źródeł prawa dr Aleksandra Sołtysińska

2. Pojęcie źródeł prawa • acquis communautaire • prawo pozytywne – akty wiążące i niewiążące • zasady ogólne • orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

3. Hierarchia źródeł prawa • prawo pierwotne • zasady ogólne prawa • umowy międzynarodowe • prawo wtórne: • rozporządzenia, • dyrektywy, • decyzje

4. Prawo pierwotne • Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wraz z 37 protokołami, 2 załącznikami, 65 deklaracjami i Kartą Praw Podstawowych UE • Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej • Umowy akcesyjne

5. Zasady ogólne prawa • dotyczące systemu prawa, w tym zasady procesowe (np. pewność prawa, niedziałanie wstecz, proporcjonalność, ochrona praw nabytych, legitymowanych oczekiwań, ne bis id idem), • dotyczące prawa UE jako specyficznego systemu prawnego (pierwszeństwo, bezpośrednia skuteczność, autonomia) • podstawowe prawa jednostki

6. Umowy międzynarodowe – stan poprzednio obowiązujący • umowy zawierane przez WE • umowy mieszane • umowy zawarte przez państwa członkowskie na mocy traktatów, art. 293 TWE

7. Umowy międzynarodoweart. 3 ust. 2 i art. 216 TFUE UE ma prawo zawierania umów: • gdy przewidują to Traktaty, • gdy zawarcie umowy jest niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk UE, jednego z celów, o których mowa w Traktatach, • gdy zawarcie umowy jest przewidziane prawnie wiążącym akcie UE, • gdy może mieć wpływ na wspólne zasady lub zmienić ich zakres

8. Akty prawa wtórnegoart. 288 TFUE • rozporządzenia - środek unifikacji prawa, • dyrektywa – środek harmonizacji, • decyzja – akt indywidualny lub generalny, • akty niewiążące – zalecenia, opinie, komunikaty, itd.

9. Prawo wtórne • akty ustawodawcze – przyjęte w drodze procedury prawodawczej (zwykłej i specjalnej) • akty nieustawodawcze – akty delegowane, wykonawcze i pozostałe • akty delegowane (władza wykonawcza działająca w charakterze ustawodawczym) • akty wykonawcze (realizacja władzy wykonawczej)

10. Akty delegowaneart. 290 TFUE • upoważnienie do wydania wynika z aktu ustawodawczego • mają przymiotnik „delegowany” • wydawane w celu uzupełnienia lub zmiany niektórych, mniej istotnych elementów aktu ustawodawczego • kontrola

11. Akty wykonawcze • art. 291 TFUE – kompetencja wykonawcza należy do państw członkowskich • akty unijne są wydawane, gdy konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów UE • przymiotnik „wykonawczy” • upoważnienie w akcie prawnie wiążącym (również innym niż ustawodawcze)

12. Inne akty nieustawodawcze • porozumienia międzyinstytucjonalne, • akty wydawane przez Radę na podstawie traktatów – głównie decyzje np. art. 31 TFUE cła wspólnej taryfy celnej • decyzje Komisji na podstawie traktatów np. art. 105.2 TFUE – prawo konkurencji, art. 108 TFUE pomoc publiczna • rozporządzenia Komisji na podstawie traktatów – art. 105.3 TFUE prawo konkurencji

13. Instrumenty prawne z dawnego III filara • WSPÓLNE STANOWISKA • DECYZJE RAMOWE • DECYZJE • KONWENCJE • UMOWY MIĘDZYNARODOWE – art. 38 i 24 TUE • REZOLUCJE, UCHWAŁY, ZALECENIA • POPRZEDNIO OBOWIĄZUJĄCE AKTY: • wspólne stanowiska • wspólne działania

14. Wybór instrumentu prawnego • wybór aktu – przesądza TFUE • w przypadku możliwości wyboru – pierwszeństwo dla dyrektyw (Protokół do TA) • obowiązek uzasadniania aktów – 296 TFUE • obowiązek publikacji aktów – 297 TFUE

15. Zasada pomocniczości Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności rola parlamentów krajowych

16. Miejsce orzecznictwa TS w systemie źródeł prawa • formalnie nie należy do źródeł prawa, • rola w tworzeniu zasad prawa UE, • zasady wykładni prawa UE • zakres obowiązywania

17. Definicje unijne • wykładnia wyrażeń prawnych stosowanych w instrumentach unijnych • wskazówki zawarte w preambule • wykładnia dokonana przez ETS w ramach orzeczeń wstępnych

18. Dostępność www.europa.eu http://eur-lex.europa.eu/pl/legis/index.htm http://curia.europa.eu/jcms/jcms/Jo1_6308/ Dziennik Urzędowy UE

19. Instrument prawa pochodnegodyrektywy • dyrektywy skierowane są do państw członkowskich i wiążą tylko co do celu, jaki należy osiągnąć, pozostawiając swobodę wyboru form i metod • dwustopniowy proces stanowienia prawa • termin implementacji

20. Wdrażanie prawa UEimplementacja dyrektyw • dyrektywy skierowane są do państw członkowskich i wiążą tylko co do celu, jaki należy osiągnąć, pozostawiając swobodę wyboru form i metod • dwustopniowy proces stanowienia prawa • termin implementacji

21. Zasada pierwszeństwa prawa unijnego • deklaracja nr 17 o pierwszeństwie • obowiązki sądów i organów administracji • wpływ na trwałość orzeczeń sądowych i decyzji administracyjnych • obowiązek stosowania prawa UE z urzędu

22. Bezpośrednia skuteczność prawa UE • bezpośrednie stosowanie • bezpośredni skutek: - przepisy traktatowe, • przepisy rozporządzeń, • przepisy dyrektyw, • przepisy decyzji.

23. Warunki bezpośredniego skutku dyrektyw • brak prawidłowej implementacji • przepis dyrektywy jest wystarczająco precyzyjny i bezwarunkowy • przepis dyrektywy przyznaje prawa jednostce

24. Bezpośrednia skuteczność dyrektyw • w układzie wertykalnym • w układzie horyzontalnym • w układzie triangularnym

25. Obowiązek wykładni prounijnej • wykładnia „zgodna” z dyrektywą • domniemanie zamiaru pełnej implementacji • zakaz wykładni niekorzystnej dla jednostek

26. Roszczenia odszkodowawcze • przepisy dyrektywy przyznają prawa jednostce • przepisy dyrektywy nie zostały prawidłowo implementowane • związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem obowiązku implementacji, a powstaniem szkody