BREMEN CASE

1. BREMEN CASE Aleksandra Czyzewska Plock 19 – 21.06.2006 URBAMAS

2. WOLNE HANZEATYCKIE MIASTO BREMEN • Miedzynarodowy port morski i centrum handlu nad Morzem Polnocnym, o 1200 letniej historii • Obszar 400 km2 najmniejszy z landow niemieckich (Bremen + Bremenhaven) • Liczba mieszkancow: 663.129 , z czego 544.853 w Bremie, (10 najwieksze miasto w Niemczech),a 118.276 w Bremerhaven • Baza ekonomiczna: port, przemysl samochodowy, elektroniczny, stalowy, stoczniowy i lotniczy.

3. Faza organizowania procesu • 1972 – formalnie powolanie do zycia obszaru przeksztalcen (Sanierungsgebit), na podstawie prac wstepnych zleconych przez Senat WHM Bremy – Instytutowi Urbanistycznemu w Norymberdze • Zgodnie z Bebauungsplan 418 (plan zabudowy) i Flaechennutzungsplan (plan uzytkowania gruntow z 1967) • 1973 – okreslono cele przeksztalcen (grupa projektowa przy senatorze d/s budownictwa • 1974 – zatwierdzenie Bebaungsplan 1500

4. Zarzadzanie procesem przeksztalcen • 1973 – Bremische Gesellschaft fuer Stadterneuerrung, Stadtentwicklung und Wohnungsbau m.b.H. (spolka z o.o.) otrzymuje zlecenie na prowadzenie rewitalizacji obszaru Ostertor/Remberti (rozszerzone w maju 1979 o dalsze obszary) • Zlecenie dotyczylo prowadzenia dalszych badan przygotowawczych jak i wlasciwego prowadzenia rewitalizacji, zgodnie z ustawa Staedtebaufeorderungsgezetz (zasady urbanistycznego ladu), jako reprezentant powierzonych srodkow (Treuhandvermoegen)

5. BGSSW zakres uprawnien • Ustalanie srodkow, czasu, kosztow i zasad finansowania • Planowanie i kierowanie budowa • Nabywanie gruntow i prywatyzacja • Programowanie wywlaszczen, prawnego I rzeczywistego uwalniania parcel • Sprawowanie opieki nad osobami, ktore w wyniku zmian musza opuscic obszar (Betroffene) i prowadzenie poradnictwa dla nich

6. BGSSW zakres uprawnien c.d. • Modernizacja starej zabudowy • Wspieranie wykonawstwa prywatnego (Bauwilliger) • Prowadzenie powierzonej rewitalizacji dla osob trzecich (indywidualne kontrakty)

7. Formy wspoldecydowania • Celem polityki rewitalizacyjnej bylo, na gruncie wczesniejszych doswiadczen, przeprowadzenie przedsiewziecia od poczatku przy szerokim udziale obywateli, uzgadniajac z nimi wspolne stanowisko. • Z tego tez powodu powolano przy BGSSW – jako prowadzacym zadanie – kilka demokratycznych gremiow

8. BGSSW – formy partycypacji • Rada Interesantow (Beirat der Betroffenen) – zinstytucjonalizowany komitet doradczy, wypelniajacy nie tylko tylko statutowe zadania, lecz takze zobowiazania kontraktowe (na podstawie umowy) • Rada utrzymala sie przez caly czas trwania rewitalizacji, wybrana na 4 lata przez zgromadzenie zainteresowanych rewitalizacja i skladala sie z trzech przedstawicieli: lokatorow, wlascicieli, pracobiorcow z obszaru sanacji. • Do jej zadan nalezalo doradztwo prowadzacemu przedsiewziecie (BGSSW). Sprawy konfliktowe pomiedzy Rada Interesantow a Bremische Gesellschaft rozstrzygala ostatecznie deputacja Budownictwa I Porzadku Przestrzennego Rzadu Bremenskiego.

9. BGSSW – zespoly doradcze • Obok Rady Interesantow funkcjonowala Rada Socjalna (Sozialbeirat) jako koordynator i cialo polecajace, szczegolnie w sprawach lokatorskich i ciezkich przypadkach socjalnych • W 1977 zalozono tzw. Komisje Prywatyzacyjna (Privatisierungskommission) jako cialo wybrane, rozpatrujace podania w sprawie prywatyzacji nieruchomosci wplywajace do Bremische Ges. • Wraz z uruchomieniem przedsiewziecia Bremische Ges. Uruchomilo tez punkt informacyjno – doradczy dla obywateli, aby mogli otrzymac biezaca informacje w sprawach planowania, projektowania i postepow realizacyjnych

10. Partycypacja • Od poczatku szeroka partycypacja zainteresowanych i ich gremiow w procesie planowania i realizacji, byla jednym z sukcesow sanacji obszaru Ostertor. • Bez szerokiej partycypacji spolecznosci lokalnej i bez indywidualnych reakcji Bremische na potrzeby poszczegolnych zainteresowanych, nie bylby ten sukces na tak duzym obszarze mozliwy do odniesienia

11. Planowanie • Jak wspomniano ponad prawne pryncypia ustawy urbanistycznej (Staedtebaufoerderungsgesetz) dotyczace odnowy miast, uruchomione zostalo wspoldecydowanie zainteresowanych dla obudzenia gotowosci wspoludzialu w przedsiewzieciu, a w konsekwencji sanacja • Konsekwentnie w calym procesie planowania byla prowadzona szeroka dyskusja nad wypracowaniem zasad nowego planu, np. W sprawie tzw. cichego i plynnego ruchu ulicznego (komunikacji) jak i rowniez w sprawie samego Planu Koncepcyjnego (Konzeptplannung)

12. Planowanie c.d. • Na bazie Planu Koncepcyjnego z 1975 Bremische Ges. zatwierdzilo 17 Planow Zabudowy (Bebaungsplaene) • Ze wzgledu na szczegolnie skomplikowana problematyke urbanistyczna tzw. Milchquartier – fragmentu dzielnicy poddanej sanacji, rozpisany zostal przez Bremische konkurs urbanistyczny na idee zagospodarowania jej przestrzeni. • Wyniki konkursu zostaly prawnie wprowadzone do Planu Zabudowy i przeprowadzono ich realizacje

13. Przyklady - komunikacja • Nadmierne nasycenie parkowanymi samochodami I ruchem ulicznym bylo charakterystyczne dla tego obszaru, jak jednego z sasiadujacych z centrum. • Postanowiono zatem wprowadzic, zgodnie z zasadami w obszarach poddanych sanacji, tzw. cicha komunikacje, m.in. poprzez peryferyjna lokalizacje 3 wielkich garazy “wewnatrzkwartalowych”, oraz nastepnych w formule “wspolnych garazy” (Gemainschaftstiefgaragen) wybudowanych ze srodkow na nowe budownictwo dla mieszkancow dzielnicy

14. Przyklady – odnawianie substancji budowlanej • Wiekszosc budynkow wymagala modernizacji. To spowodowalo, ze wlasciciele budynkow prywatnych obawiali sie inwestowania w modernizacje, wobec planowanych nowych tras komunikacyjnych, lub wrecz nie otrzymania odszkodowania odpowiadajacego wydatkom – w procesie wywlaszczania lub przy wolnorynkowej sprzedazy • Dla budynkow znajdujacych sie w posiadaniu miejskim, stojacych na gruntach przeznaczonych pod nowa trase, nie przewidywano utrzymania substancji budowlanej. Byly one jednak zamieszkale przez lokatorow. • W 1974 roku 149 zabudowanych i prawie wszystkie niezabudowane parcele miejskie oddano Bremische Ges. w powiernictwo (Treuhandvermoegen) jako prowadzacemu sanacje. • Jeszcze w listopadzie 1974 na bazie przejetego majatku i szczegolowego wyliczenia kosztow dla pierwszych 8 budynkow – ropoczeto proces uruchamiajac srodki prawnie nalezne na sanacje.

15. Sanacja budynkow c.d. • W jej toku zostaly prawie wszystkie budynki z ww i jeszcze pozniej nabyte przez Bremische Ges. zmodernizowane przez Bremische lub we wspolpracy z prywatnymi wlascicielami po przeprowadzonej prywatyzacji majatku komunalnego. • Takze dla prywatnych wlascicieli juz po 1974 roku rozszerzono propozycje wspolfinansowania modernizacji prywatnie prowadzonych , przy wsparciu srodkami ustawowymi sanacji na podstawie ustawy urbanistycznej (Staedtebaufoerderungsgesetz), co znacznie upowszechnilo idee • W sumie Bremische Ges. zawarlo 96 umow o modernizowanie budynkow z prywatnymi wlascicielami domow, w ramach ktorych odnowionych zostalo 255 mieszkan za 14,8 mln DM

16. Zmiany struktury socjalnej I lokatorskiej • W wyniku degradacji przestrzennej, nastepowala na obszarze Ostertor/Remberti degradacja socjalna, przejawiajaca sie w nadmiernie wysokiej – dominujacej- liczbie jedno I dwuosobowych gospodarstw. • Glownym celem sanacji bylo zatem doprowadzenie do normalnego poziomu zroznicowanej struktury socjalnej. • Cel ten osiagnieto poprzez nowa zabudowe plombowa I zabudowe prywatnych gruntow. • Ze wzgledu na najstarszych I najubozszych mieszjancow, ktorych nie byloby stac na pozostanie w zmodernizowanych budynkach o podwyzszonych kosztach wynajmu lokali, doszlo do intensywnej dyskusji. • W jej wyniku wyposrodkowane zostaly koszty najmu pomiedzy wysokoscia rynkowa a prawnie chroniona tak, iz zaden z mieszkancow nie musial opuszczac dzielnicy. Ewentualne przeprowadzki dokonywane byly na koszt sanacji.

17. Prywatyzacja i nowa zabudowa • Ustawa urbanistyczna zawiera powinnosc prywatyzacji gruntow komunalnych przejetych przez Bremische Ges. W ramach sanacji. • W tym celu przejete przez Bremische parcele podzielono na 4 kategorie: 1) wlasnosc gruntowa postawiona w najszerszym rozumieniu dla potrzeb publicznych lub komunalnych; 2) zabudowane parcele, ktore jako dzierzawione takimi powinny pozostac; 3)zabudowane parcele, przeznaczone na prywatyzacje (dla jedno lub dwurodzinnego budownictwa); 4) niezabudowane parcele pod nowa zabudowe. • Na podstawie deputacji Budownictwa i Porzadku Przestrzennego oraz Finansow w 1977 roku zostaly okreslone warunki ramowe dla prywatyzacji dwu ostatnich grup parcel.

18. Prywatyzacja c.d. • Glownym celem prywatyzacji bylo ozdrowienie struktury mieszkancow. • Nowa zabudowa po prywatyzacji i modernizacja po prywatyzacji sluzyc mialy jako obiekty mieszkalne, handlowe i rozwoju przedsiebiorstw. • Uaktywnienie biznesu bylo sukcesem sanacji. • W sumie wzniesiono na obszarze sanacji na sprywatyzowanych gruntach ok. 410 nowych mieszkan I ok 5,5 tys. M2 pomieszczen rzemieslniczo – handlowych. • W pozniejszym okresie - dalsze ok. 200 mieszkan i 500 m2 pomieszczen uslugowych. • Ta prywatna dzialalnosc budowlana odpowiadala inwestycji ponad 100 mln DM.

19. Zycie publiczne Zrealizowano w ramach sanacji: • Modernizacje Domu Dziecka, sklepow dzieciecych oraz dwoch innego rodzaju • Zmodernizowano (pierwotnie przeznaczony do wyburzenia) kompleks fabryczny na centrum Komunikacyjnej I Eksperymentalnej Sztuki Alternatywnej • Wzniesiono nowy teatr • Odrestaurowano budynek na siedzibe Towarzystwa Niemiecko – Polskiego • Popierano powstawanie knajpek, restauracji i wysokiej jakosci uslug.

20. Koszty – 10 letni budzet miejsko-panstwowy – ok.146, 000 tys DM • Przygotowanie - 1, 223 tys DM • Wykup 42 960 m2 gruntow - 13, 838 tys DM • Uporzadkowanie wykupionych gruntow – 504 tys DM • Przesiedlanie mieszkancow – 296 tys DM • Rozbiorki – 2, 702 tys DM • Przygotowanie realizacji infrastruktury (drogi, kanaly wykonywane przez inne podmioty)– 308 tys DM • Garaze I – 13, 860 tys DM • Garaze II – 876 tys DM • Szczegolne porzadkowanie terenu (np. odszkodowania) – 2, 068 tys DM • Modernizacja prywatnych 255 mieszkan i 7 uslugowych pomieszczen (w ramach 96 kontraktow) – 14, 716 tys DM • Modernizacja 110 budynkow przekazanych w powiernictwo – 32, 648 tys DM • Mala architektura Charlottenstrasse – 77 tys DM • Inne koszty – 3, 000 tys DM • Inne powierzone zadania (wsoieranie prywatnych wlascicieli, pozyczki) – 60, 000 tys DM

21. Zakonczenie sanacji • Zleceniobiorca sanacji czyli Bremische Gesellschaft zakonczyl swoje zadanie do 31.12 1984 r., czyli po 10 ustawowych latach • Od 1 stycznia 1985 roku znowu odpowiedzialnosc za aktywnosci na obszarze Ostertor/Remberti przejela WHM Bremen.