II cykl seminariów WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

1. 1 II cykl seminariów WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

2. WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH 2 KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH Renty z tytułu niezdolności do pracy w Polsce Hanna Zalewska Warszawa, 22 marca 2011 r.

3. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 3 Warszawa, 22 marca 2011 r.

4. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 4 Warszawa, 22 marca 2011 r.

5. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 5 Warszawa, 22 marca 2011 r.

6. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 6 *) od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu. Warszawa, 22 marca 2011 r.

7. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 7 Warszawa, 22 marca 2011 r.

8. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 8 Warszawa, 22 marca 2011 r.

9. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 9 *) bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych **)od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu. Warszawa, 22 marca 2011 r.

10. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 10 • Wymagania dotyczące wysokości świadczeń z zakresu zabezpieczenia społecznego odnośnie niezdolności do pracy określa między innymi: • Konwencja nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy o normach minimalnychw dziedzinie zabezpieczenia społecznego; • Konwencja nr 128 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca świadczeń w razie inwalidztwa, na starość i w razie śmierci żywiciela rodziny. Przedmiot ochrony W postanowieniach Konwencji nr 102 i nr 128 przedmiot ochrony powinien obejmować niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek działalności zawodowej, jeśli można przypuszczać, że niezdolność ta będzie trwała lub jeżeli istnieje ona nadal po wykorzystaniu prawa do zasiłku chorobowego. Warszawa, 22 marca 2011 r.

11. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 11 • Zakres podmiotowy • Zgodnie z Konwencją nr 102 zakres osób uprawnionych do świadczeń z tytułu inwalidztwa powinien obejmować: • ustalone kategorie pracowników, stanowiące łącznie co najmniej 50% ogółu pracowników • lub • ustalone kategorie ludności zawodowo czynnej, stanowiące łącznie co najmniej 20% ogółu mieszkańców • lub • wszystkich mieszkańców, których środki w czasie trwania przypadków objętych ochroną nie przekraczają granic ustalonych z częścią Konwencji, która traktuje o obliczaniu świadczeń. • Zgodnie z Konwencją nr 128 zakres osób uprawnionych do świadczeń z tytułu inwalidztwa powinien obejmować: • wszystkich pracowników • lub • ustalone grupy ludności zawodowo czynnej, stanowiące łącznie co najmniej 75% ogółu ludności zawodowo czynnej • lub • wszystkich mieszkańców, lub mieszkańców których środki w czasie trwania przypadków objętych ochroną nie przekraczają granic ustalonych z częścią Konwencji, która traktuje o obliczaniu świadczeń Warszawa, 22 marca 2011 r.

12. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 12 • Zakres przedmiotowy • Konwencja nr 102 jako zakres przedmiotowy wymienia świadczenie inwalidzkie jako świadczenie pieniężne. • Konwencja nr 128 przewiduje świadczenie pieniężne jako świadczenia podstawowe, a oprócz tego każde państwo członkowskie związane tą konwencją powinno: • zapewnić świadczenie rehabilitacyjne, którego celem jest przygotowanie inwalidów do podjęcia poprzedniej pracy lub przekwalifikowania go do wykonywania innej działalności • podjąć środki zmierzające do ułatwienia inwalidom podjęcia odpowiedniej pracy. • Warunki nabycia prawa • Zgodnie z wymogami Konwencji nr 102 i konwencji nr 128, świadczenie inwalidzkie powinno być zapewnione: • osobie, która przed zaistnieniem przypadku objętego ochroną spełniła (zgodnie z zasadami ustalonymi w ustawodawstwie krajowym) wymóg posiadania 15 lat stażu (opłacania składek lub zatrudnienia), bądź 10 lat zamieszkania • lub (jeśli zakres podmiotowy obejmuje kategorię osób zawodowo czynnych) • osobie, która spełniała wymóg 3 lat opłacania składek w ustalonej przeciętnej wysokości rocznej. Warszawa, 22 marca 2011 r.

13. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 13 Zgodnie z zaleceniami Konwencji nr 102 i nr 128, badanie wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy powinno zostać przeprowadzone dla typowego świadczeniobiorcy, jakim jest mężczyzna mający na utrzymaniu żonę i dwoje dzieci. Wg kryteriów Konwencji nr 102 minimalny poziom świadczenia, wraz z zasiłkami rodzinnymi na dzieci powinien wynosić co najmniej 40% uprzednich zarobków wraz z zasiłkami rodzinnymi na dzieci. Wg kryteriów Konwencji nr 128 minimalny poziom świadczenia, wraz z zasiłkami rodzinnymi na dzieci powinien wynosić co najmniej 50% uprzednich zarobków wraz z zasiłkami rodzinnymi na dzieci Warszawa, 22 marca 2011 r.

14. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 14 • Nowa formuła rent z tytułu niezdolności do pracy a wysokość najniższej renty • Czynniki, które będą wpływały na to, czy przyszła renta z tytułu niezdolności do pracy wyliczana według proponowanych zmian będzie podnoszona do kwoty renty najniższej: • parametry ekonomiczne: • inflacja, wzrost przeciętnego wynagrodzenia, stopa bezrobocia • Od parametrów tych zależą pośrednio wskaźniki waloryzacji składek, a więc i kapitał zewidencjonowany na koncie ubezpieczonego w ZUS, a od pierwszych dwóch zależą bezpośrednio wskaźniki waloryzacji świadczeń mające wpływ na wysokość najniższych świadczeń. • parametry demograficzne: • średnie dalsze trwanie życia • Z uwagi na wydłużanie się średniego dalszego trwania życia zmiany tego parametru również będą miały istotny wpływ na zmniejszenie wysokości renty obliczanej według proponowanych zmian, a także na wzrost „zagrożenia” koniecznością podniesienia wyliczonej renty do kwoty renty najniższej. • indywidualne czynniki wpływające na wysokość renty konkretnej osoby: • staż pracy, okres na jaki staż ten będzie przypadał, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, płeć (tylko w przypadku osób, którym naliczany będzie kapitał początkowy), wiek przejścia na rentę. Warszawa, 22 marca 2011 r.

15. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 15 Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami wysokości świadczeń najniższych podnoszone są przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji świadczeń. Przy założeniu, że przeciętne wynagrodzenie będzie realnie rosło oraz z uwagi na fakt, że wskaźnik waloryzacji świadczeń uwzględnia tylko część realnego wzrostu wynagrodzeń proporcja najniższej renty do przeciętnego wynagrodzenia będzie malała. Warszawa, 22 marca 2011 r.

16. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 16 • Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona według proponowanych zmian była równa najniższej rencie • Założenia: • Przykładowa osoba urodzona jest w styczniu i przechodzi na rentę z tytułu niezdolności do pracy w styczniu. • Cały staż składkowy (w pełnych latach) „wypracowywany” jest bezpośrednio przed przejściem na rentę, a dana osoba nie posiada okresów nieskładkowych. • Dla celów obliczenia wysokości renty według proponowanych zmian założono, że cała składka na ubezpieczenie emerytalne ewidencjonowana jest na koncie ubezpieczonego w ZUS. • Dana osoba przez cały okres ubezpieczenia zarabia stały procent przeciętnegowynagrodzenia w gospodarce narodowej. • Średnie dalsze trwanie życia z roku przejścia na rentę brane jest z prognozy demograficznej na lata 2008-2035 sporządzonej przez Główny Urząd Statystyczny i przedłużonej w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych do 2060 r. • Przy wyliczaniu wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy według proponowanych zmian uwzględniano zarówno roczne jak i kwartalne waloryzacje składek. Warszawa, 22 marca 2011 r.

17. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 17 Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona według proponowanych zmian była równa najniższej rencie Obecny sposób ustalania najniższej renty Najniższa renta jako stały % PW Warszawa, 22 marca 2011 r.

18. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 18 Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona według proponowanych zmian była równa najniższej rencie Obecny sposób ustalania najniższej renty Najniższa renta jako stały % PW Warszawa, 22 marca 2011 r.

19. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 19 Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona według proponowanych zmian była równa najniższej rencie Obecny sposób ustalania najniższej renty Najniższa renta jako stały % PW Warszawa, 22 marca 2011 r.

20. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 20 Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona według proponowanych zmian była równa najniższej rencie Obecny sposób ustalania najniższej renty Najniższa renta jako stały % PW Warszawa, 22 marca 2011 r.

21. KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH 21 WNIOSKI W przypadku obecnego sposobu ustalania wysokości świadczeń najniższych, wraz ze wzrostem roku przejścia na rentę coraz mniejsze zarobki pozwalają na osiągnięcie renty wyliczonej według proponowanych zmian na poziomie równym lub większym od kwoty renty najniższej. Jest to w dużej mierze efekt zmniejszania się proporcji najniższej renty do przeciętnego wynagrodzenia. Różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami dotyczą tylko tych osób, dla których obliczany jest kapitał początkowy. Gdyby jednak w przyszłości zmienione zostały zasady ustalania świadczeń najniższych, np. zachowana została obecna proporcja najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy do przeciętnego wynagrodzenia (około 21,9%), to w przeciwieństwie do sytuacji, w której świadczenia najniższe ustalane byłyby zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, wraz ze wzrostem roku przejścia na rentę potrzebne są coraz większe zarobki, aby renta wyliczona według proponowanych zmian była na poziomie równym lub większym od kwoty renty najniższej. Warszawa, 22 marca 2011 r.

22. 22 www.zus.pl/seminariaprognozylogin: seminariaprognozyhasło: seminaria_FUS10seminariaprognozy@zus.pl