Download
1 / 22
230 likes | 699 Views
TÜRKİYE JEOPOLİTİĞİ. KIBRIS. Melike ŞIKSOY. Kıbrıs’ neden önemli. Kıbrıs Adası, tarih boyunca Orta Doğuya açılmak isteyen devletler için, vazgeçilmez stratejik ve ticari bir üs olarak görüldü.
E N D
TÜRKİYE JEOPOLİTİĞİ KIBRIS • Melike ŞIKSOY
Kıbrıs’ neden önemli • Kıbrıs Adası, tarih boyunca Orta Doğuya açılmak isteyen devletler için, vazgeçilmez stratejik ve ticari bir üs olarak görüldü.
Sicilya ve Sardunyadan sonra, Akdenizin üçüncü büyük adası olan Kıbrıs’ın en yakın komşusu Türkiyedir. Kıbrıs, Güney Anadolu sahillerinden 70, Suriyeden 110. Mısırdan 370. Yunanistan’dan (girit) ise 550 kilometre uzaklıktadır.
Kıbrıs, tarih boyunca birçok medeniyetin bir arada yaşadığı bir adadır.
KIBRIS’IN STRATEJİK ÖNEMİ VE GÜÇ MERKEZLERİ • Akdeniz’in güvenliği, Orta Doğu ve Avrupa için de anahtar konumda olan Kıbrıs olmadan sağlanamaz.
Kıbrıs hem Süveyş Kanalı ile Avrupa’dan Afrika’ya, Orta Doğu ve Asya’ya Hürmüz Bogazı’na giden yollar hem de Kafkasya’dan gelen yolların birleştiği yerde mükemmel bir hava ve deniz üssüdür. • Kıbrıs, sağlayacağı askeri üs imkanı ile iran körfezi ve Kafkasya’daki enerji kaynaklarını kontrol imkanı verir.
1990’lı yıllarda Kafkasya’daki petrol ve doğal gaz rezervlerinin dünya pazarına aktarılmaya başlaması ile Doğu Akdeniz ve Kıbrıs bölgedeki üç kıta için ithalat ve ihracatta önemli bir geçiş güzergahı oldu.
Kıbrıs, Doğu Akdeniz’i çevreleyen istikrarsız ülkeleri, terörist grup faaliyetlerini ve göçü kontrol etmek için bir üs teşkil etmektedir.
Süper Güç için “Kıbrıs” • Kıbrıs, ABD gibi küresel ihtirasları olan ülkeler için büyük bir jeostratejik potansiyel teşkil etmektedir. • Dünya hakimiyetini sürdürme peşindeki ABD, küresel ekonomiyi kontrol etmek bunun içinde enerji kaynakları ve ulaştırma hatlarını denetimine almak istemektedir.
ABD için sadece Kafkasya ve BTC hattı ile ilgili değil İran Körfezi, Orta Asya ve Kuzey Afrika’daki enerji kaynakları ile ilgili güvenlik rolleri için de ada önemli avantajlar sağlamaktadır. Kıbrıs’a hakim olan güç adayı bir askeri üsse çevirebilir ve Balkanlardan İran Körfezi’ne, Kafkasya ve Orta Dogu’ya kadar bir bölgede nüfuzunu genişletebilir.
Kıbrıs adasına 70 km. mesafedeki Ceyhan Limanı’nın önemi BTC boru hattına ilave olarak yapılan Irak’ın kuzeyinden gelen Kerkük-Yumurtalık hattı ile daha da artmıştır. • ABD’nin halen bu limana yakın İncirlik hava üssü bulunmaktadır.
Ada, ABD şirketleri için özellikle offshore bankacılığı ve hizmetlerinde bir merkez olabilir. Güç merkezlerinin etki sahasını genişletmek bakımından Kıbrıs’a atfedilecek stratejik roller Tablo 1’de özetlenmiştir.
Sanayileşmiş Avrupa, petrol ihtiyacının % 80’ini büyük ölçüde Akdeniz üzerinden taşınan Orta Doğu’dan karşılamaktadır. Bundan dolayı Avrupa Birliği Akdeniz ve Ege’de deniz üstünlüğü kurmak istemektedir. Malta-Girit-Kıbrıs adaları jeostratejik ekseni Avrupa ve Afrika’nın güvenliği için önemlidir.
Eğer Körfez bölgesinden Avrupa’ya gelecek boru hatları elden çıkarsa Avrupa, Güney Afrika’dan petrol ithal etmek zorunda kalacaktır.
Kıbrıs; Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı, Ceyhan-Süveys Kanalı gibi Akdeniz’deki önemli petrol tasıma hatlarını denetleyici rol oynamaktadır. • Suriye’deki Lazkiye ve Tartus limanları; hem Suriye ve hem Rusya için Ceyhan’a ulaşan enerji hatlarının kontrolünü saglayan ve Rusya’nın işbirligi yaptığı ülkelere ulaşan deniz güzergahlarının emniyeti için gelecekte ABD ile yaşanabilecek savaşta çok önemli hale gecektir.
Bu yüzden Kıbrıs’ta Rus yanlısı olmasa da en azından bağımsız ya da tarafsız bir hükümetin bulunması Rusya’nın tercihidir. Rusya, adayı bir NATO üssü olarak görmekte ve bu yüzden bağımsız olmasını istemektedir. • Bu nedenle Yunanistan’daki hükümetin eğilimi Rusya’nın Kıbrıs politikasında belirleyici olmaktadır. Türkiye’ye sadece 70 km. uzaklıktaki Kıbrıs’ın Türkiye için jeostratejik önemi basta güvenlik ve savunma olmak üzere pek çok yönden hayatidir.
Adanın kuzey sahilleri Türkiye’nin Dogu Akdeniz’e bakan cephesine oldukça yakındır. Orta Dogu’dan petrol trafiginingüvenliginisaglama yanında Kıbrıs adası, Suriye ve İsrail kadar Mersin gibi Türk limanlarını da kontrol etmektedir. Diger yandan adanın Dogu Akdeniz’de hava ve deniz rotalarının kontrolünde bir gözetleme kulesi olma ve batmayan bir füze denizaltısı rolü Türkiye’nin güney sahillerini risk altında bırakmaktadır.
Dolayısıyla Türk deniz stratejisi için Dogu Akdeniz’in kontrolünde ada anahtar rol oynamakta ve pek çok avantaj ya da dezavantaj kaynağı olmaktadır.Yunanistan için ada çifte stratejik öneme sahiptir. Tarihsel olarak Enosis diye adlandırılan adayı Yunanistan’a bağlama ihtirasları yanında; Atina, Kıbrıs’ı tamamen kontrol ederek Yunanistan’ın stratejik önemini artırmak istemektedir.
Diger yandan adanın Türkiye’ye çok yakın olması ve Anadolu’nun yumuşak karnına yakınlığının kendisine sağlayacağı avantajları düşünmektedir. Bu yakınlık özellikle orta ve uzun menzilli silahların adaya konuşlandırılması halinde Türkiye için önemli bir güvenlik sorunu haline gelmekte ve bölgede kuvvetli bir deniz gücünü dikte etmektedir.
Kaynaklar • Gürsoy, C., R., 1962, “Kıbrıs Müşahedeleri” Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt. 20, Sayı 3-4, • Yılmaz, S., “ Büyük Güçler Ve Kıbrıs” • Taşlıgil, N., Şahin, G., 2011 “ Ortadoğu Kavramı Ve Türkiye’de Ortadoğu Coğrafyası İle İlgili Bir Leteratür Çalışması” Akademik Orta Doğu, Cilt 6, Sayı 1 • Vatansever, M., 2012, “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:12, Özel Sayı, 2010, S. 1487-1530(basım Yılı 2012) • http://www.msxlabs.org/forum/kuzey-kibris-turk-cumhuriyeti/193779-kibris-adasinin-jeopolitik-ve-jeostratejik-onemi.html • http://www.tuicakademi.org/index.php/kategoriler/diger/1784-filistin-kktc-ve-dunya-haritasi
