BLOK 2 Definiowanie, modele i metodologia badań Quality of Life

1. Wpływ zwierząt na psychikę człowieka BLOK 2 Definiowanie, modele i metodologia badań Quality of Life

2. Quality of life • Jakość życia jest wielowymiarowym konstruktem teoretycznym powiększającym definicję zdrowia. Pojawił się on w Światowej Organizacji Zdrowia WHO w 1947 roku. QL rozpatruje zdrowie w indywidualnej perspektywie widzenia swego stanu zdrowia, ogólnego samopoczucia, zadowolenia z życia, sytuacji finansowej i pracy.

3. Quality of life • Cindy Wilson proponuje by korzyści interakcji człowiek zwierze rozpatrywać ze względu na QL. Ponieważ jakość życia jest przedmiotem badań od pół wieku istnieje już bogata literatura na ten temat, a konstrukt ten jest łatwiejszy ze względu na wielowymiarową konstrukcję do oceny. QL-HAI

4. Jak mierzyć QL? Do tej pory dane uzyskiwane są wyrywkowo np. opieka nad zwierzętami powoduje wzrost samooceny u dzieci 9-12 lat – gdyż zwierzęta ucząc odpowiedzialności są jednocześnie pierwszymi często istotami okazującymi posłuszeństwo i szacunek. (Davis & Juhasz, 1985). Autorzy twierdzą, że wartość zwierzęcia jest różnie postrzegana w różnym okresie rozwoju dziecka. Zależy od wieku, płci, indywidualnych potrzeb.

5. Badania podłużne czy poprzeczne? Wilson & Netting, 1987 zaproponowali by wprowadzić perspektywę rozwoju relacji człowiek zwierzę, jako istotny czynnik uzyskiwania wyniku wpływu zwierząt na psychikę człowieka, co oznacza, wprowadzenie rozwojowego, podłużnego modelu badań, prowadzanych przez szereg lat jako alternatywy dla badań poprzecznych. (wpływ na osoby stare, wpływ na dzieci przedszkolne itp.)

6. Relacja w HAI ma charakter dynamiczny • Zwierzęta mogą zaspakajać różne potrzeby opiekuna w ciągu jego życia. – określa się to mianem elastycznej afiliacji. • W tej perspektywie Wilson i Netting (1987) proponują Predictive Model jako stanowisko rozowojowców dla określania potencjalnych korzyści u osób w różnym wieku.

7. Predictive Model protoplasta QL • Model składa się z następujących zoperacjonalizowanych zmiennych: • przebieg życia i wpływające zmienne • Charakterystyki opisowe takie jak płeć, wiek, • Charakterystyki osiągnięć – status socjoekonomiczny, poziom wykształcenia, • Odczuwane uczucia wobec swego zwierzęcia, włączając w to postawę w stosunku do zwierzęcia w latach wcześniejszych, doświadczenie w posiadaniu zwierząt, i poziom przywiązania do poprzednich zwierząt.

8. Predictive Model protoplasta QL • Obecne okoliczności • .Zmienne “domowe”- typ mieszkania, domu oraz forma zamieszkiwania. • .Status zdrowotny – obecny – fizyczny, mentalny, społeczny, ekonomiczny i środowiskowy. • Obecne postawy i uczucia towarzyszące zwierzętom, byciu właścicielem – opiekunem, stopień przywiązania do zwierzęcia, oraz czas spędzany ze zwierzęciem • Zmienne „wynikowe” • Indywidualne samopoczucie, indywidualne reakcje w związku z potencjalnymi korzyściami z HAI.

9. Techniki standardowe dla badania postaw • Amerykanie stosują częściowo w badaniach już testy wystandaryzowane: • Jak PAI – Pet Attitude Inventory – Inwentarz postaw wobec zwierzęcia (Wilson, Netting i New, 1985). Inwentarz mierzy postawy i przywiązanie, a także sprawdza historię życia zwierzęcia. • ATAT – Animal Thematic Apperception Test (Friedmann i Lockwood, 1991) – także do sprawdzania postaw wobec zwierząt.

10. QL w praktyce medycznej • QL – wykorzystuje się do: • opisania natury i funkcji psychosomatycznych i społecznych problemów związanych z kondycją człowieka. • tworzenia norm zdrowia /braku zdrowia określonych grup społecznych. • oceny wszelkich interwencji wpływających na opisywane wymiary. • jako narzędzie monitorujące

11. QL w praktyce medycznej • Rosnące zainteresowanie skupiające się wokół konstruktu QL lekarzy badających wpływy terapii medycznych na przebieg terapii. • Zwrócono uwagę, że długotrwałe szpitalne leczenie choć skuteczne może powodować znaczące obniżenie QL ze względu na długotrwałą izolację, intensywne i przykre zabiegi, długotrwałe odczuwanie cierpienia, skutki uboczne leczenia, kłopoty natury ekonomicznej i społecznej.

12. QL-HAI • Poszczególne fragmenty QL- są mierzone w badaniach od 40-30 lat. Bazując na literaturze medycznej i protokołach z interwencji zwierząt w HAI zdefiniowano 10 dziedzin jako definiujących QL na potrzeby badania wpływu zwierząt na ludzką psychikę.

13. 10 dziedzin określających QL • .stan fizyczny (ewentualnie symptomy choroby) • .status funkcjonalny • .aktywność w roli życiowej • .aktywność społeczna • .status emocjonalny • .status poznawczy – wykształcenie • .sen oraz odpoczynek • .energia i witalność • .postrzeganie swego zdrowia • .generalna satysfakcja z życia

14. Praca nad pytaniami do kwestionariusza • Przygotowanie dużej puli pytań – które przebierają, oceniają sędziowie kompetentni. Dalej ocenia się moc dyskryminacyjną pytań, potem bada się grupę osób po której oblicza się rzetelność i trafność pytań korelując wyniki z innymi wskaźnikami. Na wynikach przeprowadza się analizę czynnikową, aby wyodrębnić czynniki decydujące dla QL.

15. Praca nad pytaniami do kwestionariusza • W badaniu QL mamy dwa rodzaje kwestionariuszy OpenQuestions i ClosedQuestions o ile te pierwsze są lepsze dla odpowiadającego, to trudniej je kategoryzować i analizować • Dane oceny QL z jednej strony należą do badań podłużnych z drugiej QL to wyniki różnych grup badanych. Różna filozofia więc różna analiza.

16. Wybór badania QL • Badacz stoi przed trojakim wyborem albo będzie badał QL stosując: • Dostępne metody diagnostyczne • Ocenę kliniczną • Nowo zaprojektowany instrument. • Możliwa też jest kombinacja 2 lub 3 możliwości. • Do 1988 roku powstało 83 kwestionariusze badania QL z czego 68 spełnia kryteria rzetelności i trafności.

17. Kto interesuje się QL? • Wiele danych będących obecnie przedmiotem zainteresowania o ocenie QL wywodzi się z prac w latach 60-tych, które miały na celu przygotowanie i ocenę programów rządowych (Barofsky, 1986). Przykład- program Walki z Biedą w USA, gdzie QL było używane, jako dane wynikowe (Campbell, 1981). • Obecnie włączono dane medyczne do oceny QL (często są one mierzone w czasie badań klinicznych)

18. Kto interesuje się QL? • Poza lekarzami, również socjologowie i ekonomiści zainteresowali się oceną QL i prowadzili wczesne prace na tym obszarze (Campbell,1981) • Makroekonomicznie –produkt narodowy brutto czasami był widziany jako potencjalny miernik jakości życia • Socjologowie używali wskaźników, jak współczynnik ubóstwa czy ludzkiego szczęścia w celu określenia wzrostu społecznego

19. Szczęście i satysfakcja • Bycie szczęśliwym jest bez zwątpienia stanem wartościowym (w USA pogoń za szczęściem jest określona w najważniejszym dokumencie politycznym, Deklaracji Niepodległości) • Pomiar szczęścia lub jego namiastki, satysfakcji reprezentuje znaczące osiągnięcie intelektualne, które odzwierciedla przewagę w ocenie fenomenu jednostki.

20. Szczęście i satysfakcja • Pierwsze badania z tego obszaru były robione w celu wykazania, że szczęście i nieszczęście nie są przeciwieństwem (Bradburn,1969). • Jeśli osoba miała wiele szczęśliwych odczuć, prawdopodobnie nie miała wielu nieszczęśliwych odczuć w tym samym czasie (Argyle, 1987). Kamman i Flett (1983) odkryli, że częstotliwość pozytywnych i negatywnych odczuć była ujemnie skorelowana (r= -5,8).

21. Szczęście i satysfakcja • Osoba szczęśliwa raczej była ekstrawertykiem, wykształcona, zatrudniona, aktywna społecznie w wolnych chwilach, kimś z pozytywnymi doświadczeniami życiowymi. W przeciwieństwie, osoba nieszczęśliwa, to raczej neurotyk, o niskim statusie społecznym i niską samooceną, słabego zdrowia i ze stresującymi doświadczeniami w życiu (Bradburn, 1969; Headey, Holmstrom,& Wearing, 1984; Warr, Barter,& Brownbridge,1983)

22. Szczęście i satysfakcja • Dane w tabeli wskazują, że różne dziedziny życia przyczyniają się do różnych wartości satysfakcji (Campbell et al., 1976).

23. Co wpływa na zmianę QL? • W literaturze opisującej więź pomiędzy ludźmi i zwierzętami, poruszono kilka zagadnień w celu pomiaru wpływu posiadania zwierzęcia domowego na QL. Generalnie stwierdzono, że posiadanie zwierzęcia w domu wywiera wpływ ochronny, jeśli chodzi o choroby serca (Rowan & Beck, 1994) i zmniejsza niepokój (Wilson, 1991)

24. Co wpływa na zmianę QL? min max Wpływ na QL Psychologiczne dostosowanie min max

25. Modele oceny QL • Model poznawczy wywodzi się z 2 nurtów: psychologii i ekonomii. Obydwa były zaangażowane w badania nad procesem decyzyjnym i osądem. • Teoria Normana Andersona (1991) “algebry poznawczej” lub “integracji informacji” wywodzi się z psychofizyki i próbuje zliczyć, jak są używane informacje.

26. Modele oceny QL • Model psychometryczny- Narzędzie pomiaru jest scharakteryzowane, jako poziom, jaki reprezentuje szeroki wachlarz możliwych doświadczeń (np. jego reprezentatywność,). Założenie, że trafne i rzetelnie skonstruowane narzędzie odpowiednio szeroko zaprogramowane będzie wrażliwe na wahania QL niezależnie od strategii oceny przez osoby badane.