Pojęcie terminu PAŃSTWO

1. Pojęcie terminu PAŃSTWO • Geneza i powstanie państwa; • Typy formy i funkcje państwa.

2. Geneza i powstanie państwa 1. Ewolucja pojęcia państwa Starożytność

3. Grecja „polis”– państwo – miasto suwerenna organizacja terytorialna z własnym ustrojem i prawodawstwem

4. Rzym „Respublica”– Wspólnota wszystkich Obywateli; Rzym jako „IMPERIUM”

6. Średniowiecze 1. Doktryna patrymonialna „ U źródeł powstania państwa leży własność ziemi. Władza państwowa ma być kontynuacją prawa własności do ziemi” 2. Włochy XV w - pierwsze nowoczesne pojęcie „państwa” „STATO” – stać  określenie państwa; „STATUS” – położenie, stan  odnosiło się do statusu władcy; „STATE” – współcześnie w języku angielskim określenie stanu lub państwa; „DER STAAT” – podobne znaczenie w języku niemieckim;

7. Pojęcie państwa z punktu widzenia nauk polityczno - prawnych - Określony obszar otoczony granicami, którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej  państwo jako kraj; - Ogół ludzi żyjących w granicach danego kraju  państwo jako społeczeństwo; - grupę, organizację ludzi rozpatrywaną ze względu na łączącą ich więź polityczną  państwo jako grupa, organizacja; - część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi  państwo jako aparat państwowy; - Podmiot własności państwowej  państwo jako fiskus, skarb państwa.

8. Definicja funkcjonalna – określenie państwa poprzez funkcje jakie musi spełniać w danym układzie społecznym. Przykładem takiego podejścia jest termin mówiący, że „Państwo to organizacja społeczna mająca rozstrzygającą władzę nad wszystkimi osobami zamieszkującymi dane terytorium i mająca za cel rozwiązywanie wspólnych problemów i zabezpieczenie wspólnych dóbr a nade wszystko utrzymanie porządku; • Definicja elementarna – podstawa – „teoria trzech elementów” niemieckiego prawnika Georga Jellinka (1851 – 1911) – państwo oparte na trzech elementach: • ludność (społeczeństwo); • Terytorium; • władza najwyższa.

9. Definicja psychologiczna – Leon Petrażycki – państwo jako zbiór wyobrażeń dt. władczych stosunków międzyludzkich. Wg. tej koncepcji stosunki te zachodzą głównie pomiędzy rządzącymi a rządzonymi. Prawo Rządzącego to wydawanie decyzji oraz wymaganie ich realizacji. Obowiązkiem Rządzonego wykonywanie tych decyzji pod groźbą użycia przymusu państwowego. Definicja socjologiczna – państwo – społeczność polityczna W. Wesołowski – państwo to zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i posiadających z tego tytułu określone prerogatywy (przywileje). Podobną była koncepcja Arystotelesa – Państwo to zdolna do samowystarczalności wspólnota równych, obejmująca całokształt stosunków społecznych pewnej zbiorowości ludzi mająca za cel doskonałe życie. Zaleta pokazanie oddziaływania społeczeństwa na istotę i charakter państwa; Wada zbytnia ogólnikowość.

10. Funkcje państwa Państwo Funkcja zewnętrzna Funkcja wewnętrzna Funkcja obrony Funkcja ochronna Funkcja regulacyjna Funkcja ataku Funkcja utrzymania status quo Funkcja kult. – wych. Funkcja innowacyjna Funkcja socjalna Funkcja ekonomiczna

11. Definicja klasowa – państwo jest instrumentem klasowego panowania a zarazem organizacją posiadająca swoje instytucje, które pozostają w stosunku między sobą, a zależą od pozycji „sytuacji klasy i z niej wychodzą główne cechy organizacji jako całości. Lenin np. utrzymywał, że państwo to maszyna w rękach klasy panującej służąca do dławienia oporu i ujarzmienia jej przeciwników klasowych. Podstawowe funkcje państwa: –zewnętrzna – całokształt działalności prowadzonej w zakresie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi zmierzającej do ochrony interesów państwa. Polityka zagraniczna – funkcja ta przejawia się w zawieranych układach politycznych, wojskowych, gospodarczych, handlowych. Funkcje te realizują służby dyplomatyczne kraju. - wewnętrzna – polega na zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku w kraju. Służą temu działania podejmowane przez organy administracyjne, policję, prokuraturę, sądownictwo i służby więzienne. Państwo podejmuje również działania w sferze kulturalnej, świadczy usługi na rzecz nauki i kultury – w sferze socjalnej zależy od stopnia zamożności państwa, stworzenie obywatelom niezbędnych warunków egzystencji.

12. Pojęcie Formy Państwa Forma państwa – przez to pojęcie należy rozumieć całokształt sposobów i metod sprawowania władzy w państwie. Forma państwa określana jest na podstawie trzech kryteriów: - Formy rządu, czyli struktury centralnych organów władzy; - Reżimu politycznego, czyli zasad, metod i środków, za pomocą których aparat państwowy sprawuje władzę; - Ustroju terytorialnego państwa;

13. Klasyfikacja Państwa ze względu na formę rządu - Monarchia; - Republika. Monarchia – to taka forma rządu, w której władza najwyższa należy zawsze do jednej osoby (króla, cesarza, szacha itp.). Jest to władza sprawowana dożywotnio i na ogół jest ona dziedziczna. Monarchia może być absolutna i parlamentarna; Republika – w republice występuje zawsze wybieralność organów władzy państwowej (parlamentu, prezydenta) oraz kadencyjność ich działania. Okres kadencji jest zróżnicowany (określa go konstytucja) i uzależniony od państwa i organu władzy.

14. Klasyfikacja Państwa ze względu sposób funkcjonowania jego organów naczelnych - System prezydencki; - System parlamentarno - gabinetowy; - System kanclerski; - System mieszany, partyjno - parlamentarny; - System dyrektorialny.

15. Klasyfikacja Państwa ze względu na reżim polityczny Reżim polityczny – to całokształt metod, zasad i środków, za pomocą, których aparat państwowy sprawuje władzę; 1. Państwo demokratyczne; 2. Państwo autokratyczne; - reżim policyjny; - reżim wojskowy; - reżim faszystowski.

16. Klasyfikacja Państwa ze względu na ustrój terytorialny 1. Państwo unitarne; 2. Państwo federacyjne; 3. Państwo konfederacyjne.

17. POLSKA (przykład państwa unitarnego) • Podział terytorialny ma charakter podporządkowany, a administracja jednolity; • Organy władzy niższego szczebla mają ograniczony zakres – rozwiązują problemy lokalne; • Większość problemów gospodarczych i społecznych rozstrzyga władza centralna.

18. NIEMCY (przykład państwa federacyjnego) • Państwo składa się z mniejszych organów terytorialnych, które posiadają duży zakres suwerenności władzy i nie są podporządkowane całkowicie władzy centralnej; • Polityka zagraniczna, obrona narodowa i emisja pieniądza leży w gestii władz centralnych; • Zakres pozostałej władzy leży w gestii władz centralnych.

19. WIELKA BRYTANIA (przykład konfederacji) • Ważny związek niepodległych państw; • Funkcję głowy państwa pełni dziedziczny monarcha, będący też głową Kościoła anglikańskiego i Kościoła prezbiteriańskiego w Szkocji oraz niektórych państw wchodzących w skład Wspólnoty Narodów.

20. WIELKA BRYTANIA (przykład konfederacji)

21. WPÓLNOTA NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW

22. STRUKTURA PAŃSTWA (ELEMENTARNA) Funkcja wewnętrzna Funkcja zewnętrzna SUWERENNOŚĆ WŁADZA NAJWYŻSZA TERYTORIUM Funkcja obrony Funkcja ochronna Funkcja regulacyjna Funkcja ataku Funkcja utrzymania status quo Funkcja kult. – wych. Funkcja innowacyjna Funkcja socjalna Funkcja ekonomiczna

23. Model systemu politycznego wejście wyjście Żywiołowa i sprzeczna zmienność otoczenia decyzje artykulacja interesów Siły, potrzeby, interesy i świadomość wielkich grup społecznych (narodów, klas, warstw, grup zawodowych i regionalnych) PODMIOTY PIERWOTNE Układ instytucji politycznych (np. aparat państwa, partie, grupy nacisku, organizacje społeczne) i ich organów PODMIOTY WTÓRNE Całokształt skutków (pożądanych i niepożądanych) dla życia społecznego selekcja postulatów działania projekty reprezentacja rekrutacja osób Główna funkcja systemu politycznego: adaptacyjna, regulacyjna, innowacyjna Zasilenie struktury systemu politycznego Przejawy funkcjonowania ośrodków kierowniczych struktury systemu politycznego Instytucjonalna struktura systemu politycznego Formy i treść funkcjonowania systemu politycznego