Zasada poprawnej legislacji w praktyce Teresa Gesumunno Małgorzata Wróblewska

1. Zasada poprawnej legislacji w praktyce Teresa Gesumunno Małgorzata Wróblewska Jachranka, 12-13 grudnia2013 r. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2. Zasada poprawnej legislacji – zdefiniowanie pojęcia • Zasadę poprawnej legislacji Trybunał Konstytucyjny wywodzi z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: „Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.” Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3. ● Zasada poprawnej legislacji czy zasada: ▪ prawidłowej legislacji ▪ rzetelnej legislacji ▪ przyzwoitej legislacji Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

4. Szerokie rozumienie zasady poprawnej legislacji W szerokim ujęciu zasada ta obejmuje „wszelkie wskazania jak poprawnie dokonywać rozstrzygnięć legislacyjnych” . (S. Wronkowska, Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Księga orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2006, s. 671-672) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

5. Wąskie rozumienie zasady poprawnej legislacji W wąskim rozumieniu zasada poprawnej legislacji obejmuje „tylko takie spośród wskazań, których naruszenie powoduje, że akt obarczony jest wadą istotną i w konsekwencji jest niekonstytucyjny. (S. Wronkowska, Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Księga orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2006, s. 671-672) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

6. Zasada poprawnej legislacji w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego W świetle wypowiedzi TK na zasadę poprawnej legislacji składają się takie elementy jak: 1. zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa 2. zasada bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa 3. zasada określoności przepisów prawa 4. zasada ochrony interesów w toku Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

7. Zasada poprawnej legislacji w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (cd.) 5. zasada ochrony praw nabytych 6. zasada niedziałania prawa wstecz 7. zasada odpowiedniego vacatio legis 8. zasada przestrzegania techniki prawodawczej Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

8. Zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa • Zasada ochrony zaufania obywatela do państwa jest jedną z podstawowych zasad określających stosunki między obywatelem a państwem. • Jest charakterystyczną cechą demokratycznego państwa prawnego i zajmuje nadrzędne miejsce w systemie wartości składających się na to pojęcie. • Jest nierozerwalnie związana z zasadą bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa. (zob. wyroki TK: z 21 marca 2001 r., K 24/00 i z 15 lutego 2005 r., K 48/04) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

9. Zasada bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa • Bezpieczeństwo prawne jednostki związane z pewnością prawa umożliwia przewidywalność działań organów państwa, a także prognozowanie działań własnych. (zob. wyrok TK z 14 czerwca 2000 r., P 3/00) • Pewność prawa oznacza nie tyle stabilność prawa, co możliwość przewidywania działań organów państwa i związanych z nimi zachowań obywateli. (zob. orzeczenie TK z 2 marca1993 r., K.9/92) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

10. Zasada określoności przepisów prawa • Odnosi się do wszelkich regulacji kształtujących pozycję prawną jednostki. • Przepisy muszą być formułowane w sposób jasny, poprawny i precyzyjny. • Poprawność przepisu oznacza jego prawidłową konstrukcję z punktu widzenia językowego i logicznego i jest warunkiem pozwalającym na ocenę przepisu w aspekcie pozostałych kryteriów, tj. jasności i precyzyjności. • Precyzyjność przepisu przejawia się w konkretności regulacji praw i obowiązków w taki sposób, aby ich treść była oczywista i pozwalała na ich wyegzekwowanie. • Jasność przepisu ma gwarantować jego komunikatywność względem adresatów. Stanowione normy nie powinny budzić wątpliwości co do • treści nakładanych obowiązków (zob. wroki: z 28 października 2009 r., Kp 32/08; z 4 listopada 2010 r., K 19/06) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

11. Zasada określoności przepisów prawa(cd.) treści nakładanych obowiązków i przyznawanych praw. • Związana z jasnością precyzja przepisu powinna przejawiać się w konkretności nakładanych obowiązków i przyznawanych praw w taki sposób, aby ich treść była oczywista i pozwalała na wyegzekwowanie. (zob. wyroki TK: z 21 marca 2001 r., K 24/00, z 19 grudnia 2008 r., K 19/07, z 28 października 2009 r., Kp 32/08, z 4 listopada 2010 r., K 19/06) • Wymóg dostatecznej określoności należy rozumieć jako nakaz precyzyjnego wyznaczenia dopuszczalnego zakresu ingerencji. Ustawodawca nie może przez niejasne formułowanie przepisów pozostawiać organom mającym je stosować nadmiernej swobody przy ustalaniu w praktyce zakresu podmiotowego i przedmiotowego ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw jednostki. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

12. Zasada określoności przepisów prawa(cd.) • Przepis sformułowany w sposób niejasny i nieprecyzyjny powoduje niepewność jego adresatów co do ich praw i obowiązków oraz stwarza nazbyt szerokie ramy dla organów stosujących ten przepis. • Zasada ta powinna być szczególnie restryktywnie przestrzegana w przypadku przepisów ograniczających wolności i prawa człowieka i obywatela. (zob. wyroki TK: z 20 października 2001 r., K 33/00, z 22 maja 2002 r., K 6/02 i z 20 kwietnia 2004 r., K 45/02) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

13. Zasada ochrony interesów w toku • Dotyczy takich sytuacji, w których przepisy prawa wyznaczają określony horyzont czasowy realizacji danego przedsięwzięcia. • Dotychczasowe normy o określonej treści mają obowiązywać w ustalonym horyzoncie czasowym, jeżeli adresat tych norm podjął pewne czynności czy działania. • Zasady tej nie należy utożsamiać z gwarancją niezmienności przepisów prawa w odniesieniu do danej działalności, gdyż zmienność prawa jest elementem, z którym jego adresaci muszą się liczyć. (zob. wyroki TK: z 25 czerwca 2002 r., K 45/01, z 16 września 2003 r., K 55/02) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

14. Zasada ochrony praw nabytych • Istota tej zasady sprowadza się do takiego stanowienia i stosowania prawa, aby obywatel mógł układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na skutki prawne, których nie mógł przewidzieć w chwili podejmowania decyzji. ( zob. wyrok TK z 2 czerwca 1999 r., K34/98) •Zasada ta nie ma charakteru absolutnego i nie wyklucza stanowienia regulacji ograniczających lub znoszących prawa podmiotowe. (zob. wyrok TK: z 4 stycznia 2000 r., K 18/99) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

15. Zasada ochrony praw nabytych (cd.) • Ograniczanie lub znoszenie praw nabytych jest dopuszczalne w razie kolizji wartości zawartych w podstawach tej zasady z innymi wartościami konstytucyjnymi, pod warunkiem jednak, że jest to konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych, które w danej sytuacji maja pierwszeństwo. (zob. wyrok TK z 25 czerwca 2002 r., K 45/01) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

16. Zasada niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit) • Zasada ta stanowi podstawę porządku prawnego. • Jest dyrektywą postępowania dla organów prawodawczych, polegającą na zakazie stanowienia norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowoustanowione normy prawne do zdarzeń, które miały miejsce przed ich wejściem w życie i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych przewidzianych tymi normami. (zob. orzeczenie TK z 28 maja 1986 r., U 1/86) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

17. Zasada niedziałania prawa wstecz (cd.) • Od zasady tej można odstępować wyjątkowo z bardzo ważnych powodów lub gdy wynika to z natury normowanych stosunków. • Niedopuszczalne jest stanowienie norm z mocą wsteczną, jeżeli podmioty, których te normy dotyczą, nie mogły racjonalnie przewidzieć tego rodzaju decyzji, a nadzwyczajne okoliczności czy dobra podlegające ochronie konstytucyjnej, decyzji takiej nieusprawiedliwiają. (zob. wyroki TK: z 27 lutego 2002 r., K 47/01 i z 5 listopada 2002 r., P 7/01) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

18. Zasada niedziałania prawa wstecz (cd.) • Zakaz wstecznego działania prawa szczególnie w przypadku, gdy wpływa ono w sposób niekorzystny na prawa podmiotowe nabyte zgodnie z obowiązującymi dotychczas przepisami. (zob. wyroki TK: z 15 września 1998 r., K 10/98 i z 8 marca 2005 r., K 27/03) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

19. Zasada niedziałania prawa wstecz (cd.) • Zakaz retroaktywności prawa ma bezwzględny charakter w dziedzinie prawa karnego – nullumcrimen sine lege– wyrażona w art. 42 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. • Zasada nullumcrimen sine legełączy się z zasadą lex retro non agitwyprowadzaną z art. 2 Konstytucji i jest jej szczególnym ujęciem z tego powodu, że również u jej podstaw znajduje się zagwarantowanie obywatelowi, że przepisy określające skutki prawne jego działania, obowiązujące w chwili podejmowania tego działania, nie ulegną później zmianie. (zob. wyrok TK z 13 października 2009 r., P 4/08) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

20. Zasada odpowiedniego vacatio legis • Ma szerszy zasięg stosowania niż zasada ochrony praw nabytych, ponieważ odnosi się do regulacji, które nie ograniczają ani nie znoszą praw podmiotowych. (zob. wyrok TK z 4 stycznia 2000 r., K 18/99) •Okres dostosowawczy przy wprowadzaniu w życie nowych przepisów powinien uwzględniać ich treść i charakter. (zob. wyrok TK z 11 września 1995 r., P 1/95) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

21. Zasada odpowiedniego vacatio legis (cd.) •Wymóg zachowania vacatio legisnależy odnosić do możliwości zapoznania się z nowym prawem i możliwości adaptacyjnych adresata normy prawnej a nie do ochrony tego adresata przed pogorszeniem jego sytuacji. (zob. wyroki TK: z 16 czerwca 1999 r., P 4/98 i z 8 maja 2012 r., K 7/10) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

22. Zasada przestrzegania techniki prawodawczej • Przepisy prawa powszechnie obowiązującego powinny odpowiadać powszechnie uznawanym regułom postępowania legislacyjnego. Reguły te zostały zawarte w dyrektywach skodyfikowanych początkowo w uchwale nr 147 Rady Ministrów z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie zasad techniki prawodawczej, a obecnie w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. Nr 100, poz. 908). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

23. Zasada przestrzegania techniki prawodawczej (cd.) • „Zasady techniki prawodawczej” jako akt prawny jest wiążący dla rządowego prawodawcy, natomiast nie wiąże bezpośrednio ustawodawcy. Jednakże zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą TK ustawodawca, bez żadnych powodów nie powinien od zasad tam zawartych odstępować, ponieważ w tym akcie prawnym zostały skodyfikowane powszechnie uznane reguły postępowania legislacyjnego. (zob. wyroki TK: z 3 grudnia 2002 r., P 13/02, z 29 października 2003 r., K 53/02, z 26 listopada 2003 r., SK 22/02) Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

24. Dziękuję za uwagę Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego