06.03.2008 r. Katowice

1. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE) oraz Dyrektywy Azotanowej (91/676/EWG) Inż. Katarzyna Banaszak Dr inż. Franciszek Pistelok RZGW Gliwice 06.03.2008 r. Katowice

2. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Art. 47 Ustawy Prawo wodne – Dyrektor RZGW określi w drodze rozporządzenia wody wrażliwe i obszary szczególnie narażone (OSN) na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz opracuje program działań naprawczych. - transpozycja zapisów do polskiego prawodawstwa wymagań Dyrektywy Rady (91/676/EWG) z dnia 12 grudnia 1991r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (tzw. Dyrektywy Azotanowej)‏ Cel: „zmniejszenie zanieczyszczenia wody spowodowanego lub wywołanego przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” Art. 113 Ustawy PW – Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje m.in.: - plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza - program wodno- środowiskowy kraju uwzgl. podział na obszary dorzeczy. - transpozycja zapisów Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE)‏

3. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Powiązanie Dyrektywy Azotanowej z planowaniem w gospodarowaniu wodami PLAN GOSPODAROWANIA WODAMI CHARAKTERYSTYKA OBSZARU DORZECZA OCENA STANU I OCENA RYZYKA IDENTYFIKACJA ODDZIAŁYWAŃ I WPŁYWÓW CELE ŚRODOWISKOWE MONITORING KONSULTACJE SPOŁECZNE DZIAŁANIA Z PROGRAMU WODNO- ŚRODOWISKOWEGO WYKAZY OBSZARÓW CHRONIONYCH WYZNACZENIE OSN PROGRAM DZIAŁAŃ NA OSN

4. Rodzaj zagospodarowania terenu RW Małej Wisły RW Górnej Odry RW Czadeczki Teren województwa śląskiego w zasięgu RZGW Gliwice Tereny zantropogenizowane 17,70 14,75 8,10 18,40 Tereny rolne 46,80 60,52 46,80 50,53 Tereny leśne 33,10 23,47 45,1 29,17 Strefy podmokłe 0,10 0,04 0 0,06 Tereny wodne 2,30 1,22 0 2,11 Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Rolnicze użytkowanie terenu jako znaczący element gospodarowania w regionach wodnych: Małej Wisły, Górnej Odry i Czadeczki Sposób zagospodarowania (wg Corine Land Cover) w ujęciu procentowym w regionach wodnych i w woj. śląskim

5. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Zagospodarowanie terenu woj. śląskiego na obszarze RZGW Gliwice (wg Corine Land Cover)‏

6. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej

7. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej

8. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej

9. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Podstawę wyznaczenia wód wrażliwych oraz obszarów szczególnie narażonych (OSN) na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, stanowi zawartość azotanów (pochodzenia rolniczego) w wodach, w stężeniach: • powyżej 50 mg NO3/ dm3- dla wód zanieczyszczonych • od 40 do 50 mg NO3/ dm3 i wykazywanie tendencji wzrostowej- dla wód zagrożonych, lub wody te wykazują eutrofizację/ tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu.

10. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Na terenie RZGW Gliwice w 2003 r. wyznaczono jeden obszar szczególnie narażony o powierzchni 317,14 km2 w obrębie: • Zbiornika wód podziemnych Nr 332 Subniecka Kędzierzyńsko – Głubczycka w granicach gminy Polska Cerekiew • Wód podziemnych użytkowego poziomu wodonośnego w granicach gmin Baborów i Kietrz Przekroczenia w wodach podziemnych: - punkt badawczy Boguchwałów - zawartość NO3 kształtowała się na poziomie ponad 60 mg/dm3, max zawartość- 138,9 mg NO3/dm3 wystąpiła w 1993 r.; - punkt badawczy Polska Cerekiew - max zawartości NO3 w wodach podziemnych wystąpiła w 1996 r.- 282,32 mg NO3/dm3; W kolejnych latach stęż. NO3 utrzymywały się na bardzo wysokim poziomie, rzędu ponad 100 mg NO3/dm3 (1997 – 153,68 mg NO3/dm3; 2000 – 157,66 mg NO3/dm3 ).

11. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Opracowanie i wprowadzenia programu działań jako następstwo wyznaczenia wód wrażliwych i obszarów szczególnie narażonych Zadania dla użytkowników gospodarstw rolnych zawarte w Programie działań POPRAWA PRAKTYKI ROLNICZEJ • Ograniczenia okresów stosowania nawozów. • Dawki i sposoby nawożenia. • Nawożenie na zboczach. • Przechowywanie nawozów. • Nawożenie w pobliżu cieków i zbiorników wodnych. • Właściwe użytkowanie gruntów i organizacja produkcji. • Bilanse składników mineralnych i plany nawozowe. Pozostałe zadania w programie (administracja samorządowa, WIOŚ, Sanepid, Stacje Chemiczno- Rolnicze, WODR): • Ewidencja i kontrola • Monitoring • Informowanie i doradztwo • Pomoc

12. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Konsekwencje finansowe wyznaczenia OSN w 2003 r. i wdrażania programu działań w okresie maj 2004 – kwiecień 2008 r. Planowany koszt wdrożenia programu wg Rozporządzenia Dyrektora RZGW Gliwice Nr 4/2004 – 16 222 000 PLN ( w tym 15 000 000 to zadania inwestycyjne) Oszacowanie rzeczywistych kosztów wdrożenia w/w programu na OSN – ŁĄCZNIE –3 525 781,07 PLN (21,7 % kosztów planowanych): w tym: - 3 257 327,07 PLN - zadania inwestycyjne w gospodarstwach (płyty, zbiorniki)‏ - 148 490 PLN – doradztwo, szkolenia, kontrola gospodarstw rolnych - 119 964 PLN – monitoring wód powierzchniowych, podziemnych, wód glebowych Przyczyna zróżnicowania środków planowanych, a oszacowanych rzeczywistych kosztów wdrożenia programu działań na OSN –nie zapewnienie środków finansowych na realizację programu działań

13. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Problemy napotkane w trakcie wdrażania Dyrektywy Azotanowej • Trudności z akceptacją przez społeczności lokalne wyznaczenia wód wrażliwych i obszaru narażonego w ich miejscu zamieszkania • Problemy finansowe rolników • Problemy finansowe oraz kadrowe instytucji zaangażowanych w realizację Programu działań • Niepełna realizacja założeń programowych • Problemy rolników z uzyskiwaniem płatności rolnośrodowiskowych z PROW • Małe zagęszczenie punktów monitoringu wód podziemnych dla uzyskania informacji o jakości wód

14. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Wyniki oceny ryzyka nieosiągnięcia przez wody celów środowiskowych do 2015 r. w regionie wodnym Małej Wisły

15. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Wyniki oceny ryzyka nieosiągnięcia przez wody celów środowiskowych do 2015 r. w regionie wodnym Górnej Odry

16. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Wyniki oceny ryzyka nieosiągnięcia przez wody celów środowiskowych do 2015 r. w regionie wodnym Czadeczki

17. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej Główne kierunki działań zmierzające do zmniejszenia oddziaływań sektora rolniczego na stan wód, możliwe do wprowadzenia w programie wodno- środowiskowym kraju 1. Propagowanie tzw. dobrych praktyk rolniczych w celu zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych przez związki biogenne. 2. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury do przechowywania nawozów naturalnych i pasz soczystych. 3. Edukacja oraz propagowanie właściwych postaw i zachowań, zmierzających do ochrony jakości i ilości zasobów wodnych. 4. Opracowanie i wdrażanie programów edukacyjnych. 5. Kontrola właściwego gospodarowania na użytkach rolnych oraz w obrębie gospodarstwa.

18. Rolnicze użytkowanie zlewni w świetle wdrażania RDW oraz Dyrektywy Azotanowej WNIOSKI: 1. Powodzenie realizacji działań w ramach programów działań (na OSN, w programie wodno- środowiskowym) uzależnione będzie od dostępności źródeł finansowania i sytuacji ekonomicznej odpowiedzialnych podmiotów; 2. W następstwie wprowadzanych działań dla osiągnięcia celów środowiskowych przez części wód, nieodzowne jest ponoszenie kosztów przez użytkowników, generujące nierzadko konieczność zmiany formy działalności bądź jej zaprzestania. 3. Planowane środki w ramach PROW 2007 – 2013 jako dodatkowe źródło finansowania działań: - zwiększony poziom wsparcia dofinansowania na modernizację gospodarstw w obszarach szczególnie narażonych, - płatności dla obszarów związanych z wdrażaniem zadań z programu wodno- środowiskowego kraju. 4. Ograniczenie środków finansowych w ramach płatności rolnośrodowiskowych na realizację zadań z programów działań na OSN w ramach PROW 2007 - 2013. 5. Planowanie działań powinno być wykonywane na solidnych podstawach merytorycznych.