L-IRWIEGEL

1. L-IRWIEGEL TBASSIR IT-TEMP SKONT MISSIRIJIETNA

2. Il-kelma rwiegel hija l-plural tal-kelma Taljana regola li ħadet il-plural miksur tal-kliem semitiku. It-tbassir tat-temp kien importanti għall-bdiewa minħabba li fuqu kien jippjanaw il-ħidma tagħhom fl-għelieqi. X’inhuma l-irwiegel?

3. Kif jittieħdu l-irwiegel? • Jibda jiġi nnotat it-temp tal-jiem mit-13 sal-24 ta’ Diċembru. • Kull jum jikkorrispondi għal xahar tas-sena l-ġdida. • Il-jum jitqassam fi tlieta – filgħodu, f’nofsinhar u filgħaxija u dawn ifissru l-bidu, in-nofs u l-aħħar tax-xahar. • Skont it-temp li jagħmel dakinhar jitbassar it-temp tax-xahar tas-sena l-ġdida.

4. L-irwiegel:ta’ min jorbot fuqhom? • Ta’ min jgħid li dan huwa tbassir u qatt mhu ta’ min joqgħod fuqu mija fil-mija. • Illum ħafna huma tal-fehma li l-irwiegel ma jaħdmux minħabba l-bidliet fil-klima li għaddejja minnhom id-dinja. • Iżda hemm min għadu jemmen li l-irwiegel għadhom tajbin fit-tbassir tat-temp. • Int x’taħseb?

5. It-tbassir tat-temp skont l-irwiegelgħas-sena 2011

6. It-Temp għal Jannar 2011 • 13 ta’ Diċembru 2010 • Filgħodu kien bnazzi filwaqt li f’nofsinhar issaħħab xi ftit imma reġa’ bbnazza filgħaxija. • Dan ibassar li għal matul ix-xahar ta’ Jannar mhux ser ikollna xita. Ser ikollu ġimgħat sbieħ fil-bidu u fl-aħħar tiegħu.

7. It-Temp għal Frar 2011 • 14 ta’ Diċembru 2010 • Filwaqt li filgħodu kien bnazzi, waranofsinhar qabad jissaħħab u sa filgħaxija għamlet xi ħalba xita. • Dan ifisser li fi Frar 2011 ser ikollna perjodi sbieħ u ta’ bnazzi fil-ġimgħat tal-bidu imma lejn l-aħħar tiegħu ser ikollna x-xita.

8. It-Temp għal Marzu 2011 • 15 ta’ Diċembru 2011 • It-temp sebaħ b’xi ħalbiet tax-xita li sa nofsinhar naqsu u deher jibbnazza. Tard waranofsinhar l-ajru reġa’ ssaħħab. • Dan ifisser li Marzu jidher li ser ikollu l-ewwel jiem bix-xita imma lejn nofsu u l-aħħar ser ikun b’temp imsaħħab imma bnazzi bla xita.

9. It-Temp għal April 2011 • 16 ta’ Diċembru 2010 • Il-jum sebaħ bnazzi b’ħafna sħab li mal-ħin ħxien u sa nofsinhar u tard filgħaxija kellna ħalbiet qawwija tax-xita b’perjodi qosra ta’ bnazzi bejniethom. • Dan ibassar li għal nofs u l-aħħar t’April ser ikollna x-xita.

10. It-Temp għal Mejju 2011 • 17 ta’ Diċembru 2010 • It-temp kien bnazzi bi sħab għoli imma bi ftit xita sa nofsinhar. Waranofsinhar u filgħaxija kien bnazzi. • Jidher li skont l-irwiegel, għall-bidu ta’ Mejju jista’ jkollna xi ftit xita imma temp sabiħ għall-kumplament tax-xahar.

11. It-Temp għal Ġunju 2011 • 18 ta’ Diċembru 2010 • Il-jum sebaħ ftit imsaħħab imma ma’ tlugħ ix-xemx ibbnazza u kompla sabiħ sa filgħaxija. • Dan ifisser li għal Ġunju ser ikollna sajf bikri b’temp sabiħ u xemxi.

12. It-Temp għal Lulju 2011 • 19 ta’ Diċembru 2010 • Il-jum kollu kien xemxi u sħun għal daż-żmien tas-sena. • Lulju jidher li ser ikun xemxi u jaħraq b’jiem sbieħ.

13. It-Temp għal Awwissu 2011 • 20 ta’ Diċembru 2010 • Kien jum ‘sajfi’ għaliex ix-xemx kienet taħraq u l-ħin kollu bnazzi bla ħjiel ta’ sħab. • Awwissu jidher li ser iżomm mat-tradizzjoni u ‘jixwina’ bis-sħana tax-xemx.

14. It-Temp għal Settembru 2011 • 21 ta’ Diċembru 2010 • Kien jum ieħor xemxi u sħun bla sħab u l-ebda ħjiel ta’ xita. • Għaldaqstant, għal Settembru 2011 hemm imbassar temp pjuttost sħun u xemxi.

15. It-Temp għal Ottubru 2011 • 22 ta’ Diċembru 2010 • Kellna jum xemxi u bnazzi. Kultant deher xi sħab fil-għoli. • Ottubru jidher li mhux se jkollu xita u maltemp iżda se jkun mimli b’jiem bnazzi u xemxin.

16. It-Temp għal Novembru 2011 • 23 ta’ Diċembru 2010 • Filgħodu sebaħ imsaħħab u sa nofsinhar kellna xi ħalbiet tax-xita li komplew sa filgħaxija. • Jidher li f’Novembru ser ikollna ftit tax-xita mqassma tul ix-xahar kollu.

17. It-Temp għal Diċembru 2011 • 24 ta’ Diċembru 2010 • Il-jum sebaħ bnazzi iżda għal nofsinhar issaħħab u ħalleb xi ftit tax-xita. Sa filgħaxija l-ajru ssaffa u bbnazza. • Jidher li Diċembru 2011 ser ikun bix-xita. Iżda jidher li lejn nofsu u lejn il-festi ta’ tmiem is-sena ser ikollna temp bnazzi.

18. Xi qwiel marbutin mat-tbassir tat-temp • Is-snin bħall-aħwa: ma jixxibhux...ma tantx tista’ tkun żgur fit-tbassir tat-temp. • Skont l-annata timtela l-qannata...mix-xita li tagħmel matul is-sena jikber ġid il-bidwi. • Mill-bidwi u mir-ragħaj l-ewwel għana tad-dinja...il-ħwejjeġ essenzjali jagħtuhomlna l-bdiewa u r-rgħajja. • Jekk is-sena tkun ħażina l-muna tkun imgerfxa...sena nieqsa mill-ilma tfisser ikel skars u ħażna fqira. • Sena għammiela tħallas il-qbiela...sena bix-xita tħalli profitt lill-bidwi u jista’ jħallas il-kera tal-għelieqi. • Qamar rieqed, baħrin imqajma...meta l-qamar ikun jidher imxengel ifisser li ġej il-maltemp u allura l-baħrin iridu jibqgħu mqajma jindukraw il-bastiment. • (meħudin minn A Comparative Dictionary of Maltese Proverbs ta’ J. Aquilina, 1986)

19. Kemm bassru tajjeb l-irwiegel? Nistennew u naraw! Grazzi lis-Sur George Mifsud http://malti.skola.edu.mt