Jednolity Rynek Wewnętrzny

1. Jednolity Rynek Wewnętrzny dr Michał Polak

2. Polityka gospodarczaUnii Europejskiej • Zgodnie z Traktatem o Wspólnocie Europejskiej zadaniem polityki gospodarczejUnii Europejskiej jest wspieranie harmonijnego rozwoju działań gospodarczych poprzez utworzenie Rynku Wewnętrznego i Unii Gospodarczo-Walutowej • Celem polityki gospodarczej jest: • trwały wzrost gospodarczy • jak najniższy poziom inflacji • wysoki poziom zatrudnienia i opieki społecznej • wzrost stopy życiowej, wolna konkurencja • stabilne ceny, równowaga bilansu płatniczego • oraz solidarność pomiędzy państwami członkowskimi

3. Polityka gospodarczaUnii Europejskiej • Realizacji tych celów służyć mają przede wszystkim: • zniesienie ceł i innych ograniczeń przywozowych i wywozowych, • eliminacja utrudnień w przepływie towarów, osób, usług i kapitału, • zbliżanie regulacji prawnych. • Głównym osiągnięciem Unii Europejskiej w realizacji polityki gospodarczej jest Unia Gospodarczo-Walutowa ze wspólną walutą EURO jako jedynym środkiem płatniczym.

4. Polityka przemysłowaUnii Europejskiej • W zakresie polityki przemysłowej główne działania Unii Europejskiej zmierzają do: • przyspieszania dostosowywania się przemysłu do zmian strukturalnych • tworzenia klimatu sprzyjającego inicjatywom i rozwojowi przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich. • Polityka przemysłowa prowadzi do: • rozszerzenia współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami • popiera lepsze wykorzystanie potencjału przemysłowego. • Ważną rolę odgrywają także badania i rozwój techniki. • Wyraża się to m.in. w pomocy finansowej, zamówieniach publicznych, pośrednictwie w kooperacji oraz transferze technologii.

5. Polityka handlowaUnii Europejskiej • Polityka handlowa obejmuje handel towarami, jak i usługami wraz z wynikającym z niego obrotem płatniczym. • Polityka handlowa opiera się na ujednoliconych zasadach zwłaszcza w stosunku do: • zmian stawek celnych, • zawierania umów celnych i handlowych, • ujednolicenia działań liberalizacyjnych i polityki eksportowej oraz środków chroniących handel.

6. Polityka handlowaUnii Europejskiej • Głównym jej celem jest harmonijny rozwój handlu światowego oraz znoszenie ograniczeń w handlu międzynarodowym. • Podstawą realizacji wspólnej polityki handlowej jest wspólna taryfa celna i w rezultacie tego unia celna. • Do klasycznych umów handlowych należą umowy o: • strefie wolnego handlu (np. z państwami EFTA) • umowy o handlu i współpracy (np. poprzedzające umowy stowarzyszeniowe z krajami Europy Środkowo-Wschodniej).

7. Jednolity Rynek Wewnętrzny • Podstawową przesłanką stworzenia JRW - było umożliwienie swobodnego przepływu dóbr, kapitału, usług i siły roboczej wewnątrz UE. • Jest to: • specyficzny organizm gospodarczy, a jednocześnie zbiór reguł wspólnej polityki ekonomicznej.

8. Jednolity Rynek Wewnętrzny • JEGO CELEM JEST doprowadzenie do zmian strukturalnychw gospodarkach krajów członkowskich – by zwiększyć zdolność UE do kreowaniawzrostu ekonomicznego i zatrudnienia. • Obejmuje obszar Unii Europejskiejbez granic wewnętrznych, na którym funkcjonuje swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału.

9. Jak powstał JRW? • Pomimo sukcesu w realizacji wolnego przepływu towarów oraz postępów we współpracy walutowej– do 1992 r. - NIE UDAŁO SIĘ WPROWADZIĆ SWOBODY PRZEPŁYWU USŁUG, KAPITAŁU, OSÓB ORAZ SWOBODY OSIEDLANIA SIĘ.

10. Jak powstał JRW? Przyczyny? • Bariery techniczne (zróżnicowane normy, standardy, przepisy) • Barieryfiskalne (różne systemy podatkowe) • Barieryfizyczne (kontrole graniczne) • Słaba skuteczność postanowień traktatu o EWG w kwestii tworzenia wspólnego rynku • Zbyt ogólnikowe wytyczne dla wprowadzenia swobody przepływu towarów, usług, kapitału i siły roboczej.

11. „BIAŁA KSIĘGA” • 1985 r. - przewodniczący Komisji Europejskiej Jacques Delors - przedstawił program wprowadzenia europejskiego rynku wewnętrznego. • Strategia dojścia do jednolitego rynku została określona przez Komisję w „Białej Księdzew sprawie Utworzenia Jednolitego Rynku”. • Był to zbiór 282 aktów prawnych (dyrektyw) niezbędnych dla funkcjonowania Jednolitego Rynku.

12. Jednolity Akt Europejski • 17.02.1986 – podpisanie JAE, który wszedł w życie 1.07.1987 r. • Jednolity Akt Europejski – stworzył podstawy Jednolitego Rynku Europejskiego - jako rynku wewnętrznego – z dokładną datą realizacji programu – do końca 1992. • JAE zagwarantował swobodę 4 wolności w ramach rynku wewnętrznego: towarów, usług, osób, kapitału. • Zadeklarowano wprowadzenie wspólnej waluty i podstaw prawnych dla problematyki walutowej. • Rezygnacja ze szczegółowego ujednolicania przepisów prawa i przyjęcie zasady wzajemnego uznania – umożliwiły pomyślną realizację strategii wspólnego rynku.

13. Jak działa Jednolity Rynek Wewnętrzny? • Rada UE określa podstawowe wymogi dotyczące bezpieczeństwa, ochrony zdrowia, ochrony środowiska i konsumentów • Ustalanie szczegółów ich praktycznego stosowania przekazywane jest specjalistycznym europejskim instytucjom normującym. • Regulacje narodowe, które nie dotyczą warunków podstawowych, nie są przedmiotem kontroli Wspólnoty, lecz podlegają zasadzie WZAJEMNEGO ZAUFANIA.

14. Sukcesy JRW • Do sukcesów w kształtowaniu Rynku Wewnętrznego zaliczyć można m.in.: • liberalizację obrotu kapitałowego, • otwarcie rynków zaopatrzenia, • rozszerzanie regulacji wspólnotowej na dotąd wyłączone dziedziny (np.: energia, transport, telekomunikacja) • liberalizację usług finansowych i transportowych. • Istotnym elementem funkcjonowania Rynku Wewnętrznego jest harmonizacja prawa.

15. Sukcesy JRW • Zgodnie z Traktatem o Wspólnocie Europejskiej harmonizacja prawna to dostosowywanie, uzgadnianie i ujednolicanie regulacji prawnych państw członkowskich w stopniu koniecznym dla funkcjonowania Rynku Wewnętrznego Unii Europejskiej. • Owoce Rynku Wewnętrznego w cyfrach to: • wśród 100 obywateli Unii - 7 pracuje w rolnictwie, 32 w przemyśle i aż 61 w usługach (wysokość zatrudnienia w sektorze usług wskazuje wprost proporcjonalnie na poziom rozwoju gospodarczego) • w Polsce - odpowiednio 31os./ 33os./ 37os.

16. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW • Swobodny przepływ towarów oznacza, że na danym obszarze istnieje swoboda obrotu (eksportu i importu) towarami. • Brak jest: • kontroli granicznych • ograniczeń ilościowych i jakościowych w przepływie towarów • Towar, który został wprowadzony legalnie na teren któregoś z państw członkowskich Wspólnot, może być sprzedawany na terytorium każdego innego państwa UE. • Ujednolicone zostały przepisy dotyczące importu towarów do Wspólnot.

17. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW • Wszystkie towary na rynku Unii podlegają tym samym normom i wymogom certyfikacyjnym i powinny być obłożone takimi samymi podatkami. • Wszystkie towary produkowane i sprzedawane w jednym z krajów członkowskich zgodnie z tamtejszymi przepisami, mogą być oferowane także w innych krajach Wspólnoty.

18. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW • Ograniczenia przywozu, wywozu lub tranzytu mogą być wprowadzone tylko pod warunkiem, że wymagają tego względy: • moralności publicznej, • porządku i bezpieczeństwa publicznego, • ochrona zdrowia i życia ludzi, • ochrona zwierząt i roślin, • ochrona majątku narodowego posiadającego wartość artystyczną, historyczną lub archeologiczną • ochrona własności przemysłowej i handlowej.

19. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW • Powyższe zakazy i ograniczenia nie powinny jednak: • stanowić środka samowolnej dyskryminacji • utajonego ograniczania handlu między członkami Wspólnoty.

20. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW • Swobodny przepływ towarów to również jedna z podstawowych zasad, od której zależy sprawna realizacja polityki spójności i wzrost konkurencyjności europejskiej gospodarki. • Urzeczywistnianie tej swobody stanowi zakaz dyskryminacji podatkowej oraz stopniowa harmonizacja systemów podatkowych państw członkowskich, a także eliminacja barier pozataryfowych.

21. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW • W celu zapewnienia realizacji swobody na obszarze Unii Europejskiej, przyjęto regulacje prawne dotyczące takich zagadnień jak: • podstawowe standardy techniczne, • certyfikaty jakości i bezpieczeństwa produktów • definicje metrologiczne. • Dla niektórych towarów wprowadzono jednolite, zharmonizowane standardy na podstawie dyrektyw, zasad itp. • Dla innych standardy takie nie istnieją. • Prawo wspólnotowe w odniesieniu do swobodnego przepływu towarów dzielone jest na obszary: • zharmonizowane • niezharmonizowane.

22. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW OBSZARY ZHARMONIZOWANE • Harmonizacja standardów wymaga przyjęcia aktów prawnych, które regulowałyby zagadnienia związane z działaniem organów certyfikacyjnych, akredytacyjnych, zajmujących się standaryzacją i nadzorem rynku. • Takie struktury administracyjne tworzą ramy dla funkcjonowania nowego podejścia do europejskiego prawa dotyczącego produktów.

23. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW OBSZARY ZHARMONIZOWANE Nowe podejście sprowadza się do: • zasady samodzielnego poświadczania • domniemania zgodności produktu ze zharmonizowanymi standardami. • Horyzontalne struktury administracyjne niezbędne dla funkcjonowania takiego podejścia wymagają odstąpienia od prewencyjnej autoryzacji na rzecz systemu kontroli i procedur nadzorczych.

24. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW OBSZARY ZHARMONIZOWANE • Jednocześnie pozostaje w mocy wiele dyrektyw będących wynikiem koncepcji funkcjonującej uprzednio, dotyczących szerokiej gamy grup produktów takich jak farmaceutyki, produkty spożywcze oraz pojazdy. • Dyrektywy te wymagają stworzenia struktur certyfikacji i autoryzacjiw celu wdrożenia ustawodawstwa europejskiego

25. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW OBSZARY ZHARMONIZOWANE • Stosownie do tzw. złotej zasady legislacji europejskiej, zasadę swobodnego przepływu towarów stosuje się w przypadku, gdy nie ma szczegółowych rozwiązań harmonizacyjnych w danym obszarze. • W praktyce, granica pomiędzy tymi dwoma obszarami zaciera się i w niektórych przypadkach trudno jest ocenić, czy istnieją odnośnie danego zagadnienia regulacje zharmonizowane, czy też można zastosować zasadę swobodnego przepływu towarów.

26. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW OBSZARY NIEZHARMONIZOWANE • Zasadą jest, że jeżeli towary mogą być legalnie sprzedawane na rynku jednego Państwa Członkowskiego, mogą one być również sprzedawane we wszystkich pozostałych Państwach Członkowskich. • Od tej zasady istnieje wiele wyjątków, ale do ich rozstrzygania i interpretacji stosuje się artykuły 28-30 Traktatu. • Przepisy te zakazują Państwom Członkowskim stosowania ograniczeń ilościowych importu i eksportu towarów poza wyliczonymi wyjątkami (ochrona zdrowia, ochrona konsumentów itp.).

27. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW OBSZARY NIEZHARMONIZOWANE • Ta sama zasada znajduje także zastosowanie do środków mających skutek równoważny wskazanym ograniczeniom ilościowym: • np. środki wprowadzane w celu promowania produkcji krajowej w drodze preferencji • inne środki powodujące faktyczną dyskryminację produktów importowanych w stosunku do krajowych.

28. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW OBSZARY NIEZHARMONIZOWANE • Realizując zasadę swobodnego przepływu towarów, państwa członkowskie muszą zagwarantować bezpieczeństwo produktów znajdujących się na rynku. • Produkt dopuszczony do obrotu, oznacza dla konsumenta pewność, że jest bezpieczny zarówno dla ludzi, jak i dla środowiska. • Sposób dopuszczania produktów do obrotu jest regulowany przez dyrektywy. • Zgodnie z regulacjami UE osoba odpowiedzialna za wprowadzenie na rynek wadliwego produktu może być ukarana nawet ograniczeniem wolności.

29. SWOBODNY PRZEPŁYW USŁUG • Usługi - świadczenia najczęściej odpłatne, obejmujące działalność o charakterze przemysłowym i handlowym, działalność rzemieślniczą oraz wykonywanie wolnych zawodów.

30. SWOBODNY PRZEPŁYW USŁUG • Do obszaru usług według klasyfikacji prawa wspólnotowego nie są zaliczane: • usługi transportowe - ze względu na swą specyfikę są objęte odmienną regulacją – jako obszar polityki transportowej • usługi bankowe i ubezpieczeniowe - które są związane z przepływem kapitału. • Swoboda przepływu usług oznacza możliwość zakładania przedsiębiorstw na terenie innego państwa członkowskiego i prowadzenia działalności gospodarczej na zasadach tzw. samozatrudnienia.

31. SWOBODNY PRZEPŁYW USŁUG • Wyróżnia się następujące RODZAJE SWOBÓD dotyczące przepływu usług: • aktywna swoboda świadczenia usług – usługodawca udaje się przejściowo do kraju usługobiorcy, a więc sam przekracza granicę w celu wykonania usługi w innym kraju członkowskim (np. instalacja aparatury) • pasywna swoboda usług – odbiorca usługi udaje się do kraju usługodawcy, by tam przyjąć jego świadczenia (np. turyści, osoby korzystające z opieki medycznej) • swoboda przepływu produktu usługi – usługodawca i usługobiorca pozostają w swoich krajach, a tylko usługa przekracza granicę (np. nadawanie programów telewizyjnych lub radiowych).

32. SWOBODNY PRZEPŁYW USŁUG • Postęp w pracach nad stworzeniem solidnych podstaw prawnych dla swobodyprzepływu usług nie odbywa się tak szybko jak zakładano. • Swobodny przepływ usług opiera się w dużej mierze na wzajemnym uznawaniu narodowych przepisów prawnych dotyczących tych kwestii.

33. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • prawo do przemieszczania się na teren innego państwa członkowskiego i prawo do pobytu na obszarze innego państwa członkowskiego • prawo podjęcia pracy (w tym prawo do poszukiwania zatrudnienia) w innym państwie członkowskim w UE: • prawo korzystania z usług pośrednictwa pracy • prawo przyjęcia oferty zatrudnienia w państwie przyjmującym • prawo korzystania ze wszystkich praw pracowniczych (np. swobody zrzeszania się), szkoleń zawodowych, korzyści socjalnych (w tym w zakresie mieszkalnictwa).

34. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • prawo podjęcia pracy (w tym prawo do poszukiwania zatrudnienia) w innym państwie członkowskim w UE • prawo korzystania z usług pośrednictwa pracy • prawo przyjęcia oferty zatrudnienia w państwie przyjmującym • prawo korzystania ze wszystkich praw pracowniczych (np. swobody zrzeszania się), szkoleń zawodowych, korzyści socjalnych (w tym w zakresie mieszkalnictwa).

35. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • prawo pozostawania na terytorium innego państwa członkowskiego po ustaniu zatrudnienia (na warunkach ustalonych przez Komisję), gdy: • pracownik stał się bezrobotny, • pracownik nabył uprawnienia emerytalne lub rentowe bądź korzysta ze świadczeń chorobowych.

36. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • prawa dla członków rodzin pracowników migrujących (tzw. uprawnienia wtórne) • podjęcie zatrudnienia w państwie przyjmującym • kształcenie (w tym nauka zawodu i szkolenia zawodowe) dla dzieci pracownika migrującego; • dodatkowe świadczenia wpisane w system edukacji państwa przyjmującego (np. stypendia)

37. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • Podmioty uprawnione do skorzystania ze sw. przepływu osób • Pracownicy – Rozp. 1612/68/EWG • Rodziny pracowników migrujących • małżonkowie • dzieci do 21 roku życia lub będące na utrzymaniu pracownika • wstępni (rodzice) pracownika lub jego małżonki, pozostający na ich utrzymaniu • zstępni pracownika lub jego małżonki, pozostający na ich utrzymaniu • zgodnie z orzecznictwem wspólnotowym: również partnerzy w związkach nieformalnych

38. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • Byli pracownicy i byli samozatrudnieni • osoby takie muszą pobierać świadczenia z tytułu inwalidztwa albo wcześniejszej emerytury lub renty z tytułu wypadku przy pracy albo choroby zawodowej w wysokości wystarczającej, by nie stać się obciążeniem dla systemu zabezpieczenia społecznego przyjmującego państwa członkowskiego w okresie ich pobytu; • osoby muszą być objęte ubezpieczeniem chorobowym w odniesieniu do wszelkich ryzyk w przyjmującym państwie członkowskim.

39. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • Studenci • zapisanie w uznanej jednostce edukacyjnej w celu kształcenia zawodowego; • ubezpieczenie zdrowotne obejmujące wszelkie rodzaje ryzyka w przyjmującym Państwie Członkowskim; • oświadczenie o posiadaniu wystarczających środków, aby nie stać się ciężarem dla systemu pomocy społecznej państwa przyjmującego; • prawo pobytu jest ograniczone do okresu trwania kształcenia;

40. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • prawo pobytu potwierdzone wystawieniem ''dokumentu pobytowego dla obywatela Państwa Członkowskiego Wspólnoty''. • prawo pobytu także dla małżonka studenta i dzieci pozostającym na jego utrzymaniu; • państwo członkowskie, na obszarze którego student przebywa nie ma obowiązku wypłaty na rzecz studenta stypendiów pokrywających koszty utrzymania! Inne osoby • - pod warunkiem posiadania środków do życia i dochodów w takim wymiarze, aby uniknąć obciążenia systemu świadczeń społecznych w państwie przyjmującym. • - dyrektywa 90/364/EWG

41. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • Ograniczenia swobody przepływu osób • zatrudnienie w administracji publicznej • zagrożenie dla porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego • dyrektywa 64/221/EWG

42. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB • Nowe reguły swobody przepływu osób • Dyrektywa nr 2004/38/WE (implementacja do końca 2006 r.) • zniesienie obowiązku ubiegania się o kartę pobytu • wprowadzenie stałego prawa pobytu (przebywający • nieprzerwanie przez 5 lat w innym państwie UE) • rozszerzenie definicji członka rodziny

43. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU • Zasada swobodnego przepływu kapitału jest niezbędna dla swobodnego przepływu towarów, pracowników i usług. • Bez tych regulacji niemożliwe byłyby np.: • zapłata za towary wysłane za granicę, • przesłanie należności za usługę, • przesłanie wynagrodzenia za pracę osoby pracującej w innym kraju członkowskim, • inwestowanie i nabywanie walorów rzeczowych i finansowych za granicą bez żadnych przeszkód.

44. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU • Liberalizacja przepływu kapitałów napotykała wiele przeszkód i ograniczeń. • Konieczne były liczne wytyczne i zalecenia umożliwiające dopasowanie przepisów prawnych i administracyjnych w celu regulacji rynku kapitałowego. • Obejmowały one przede wszystkim: • działalność banków, • kontrolę bankową, • obrót papierami dewizowymi, • warunki dopuszczania na giełdy, • prawo podatkowe itp.

45. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU • Oznacza też swobodę przepływu kapitału z tytułu likwidacji lub zmiany inwestycji i wszystkich zysków z tego wynikających, jak również przepływ kapitału o charakterze osobistym (np. spadek). • Obywatele Unii Europejskiej mają prawo do dokonywania wszelkich operacji bankowych i finansowych we wszystkich państwach członkowskich (np. prawo do posiadania konta osobistego w bankach państw UE, prawo zakupu i sprzedaży papierów wartościowych przedsiębiorstw całej UE).

46. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU Definicja swobodnego przepływu kapitału obejmuje: • płatności i transgraniczne transfery pieniędzy, • inne transakcje umożliwiające transfer własności aktywów i zobowiązań (takie jak inwestycje w nieruchomości lub portfelowe), • systemy płatnicze (uregulowane przez dwie Dyrektywy w sprawie transgranicznych transferów oraz rozliczeń, a także Dyrektywę w sprawie zapobiegania praniu brudnych pieniędzy).

47. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU • Zasada swobodnego przepływu kapitału odnosi się również do inwestycji bezpośrednich, w tym do zakładania przedsiębiorstw. • Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wprowadza ułatwienia dla podmiotów krajowych i zagranicznychz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), w stosunku do których zniesiono w Polsce wszelkie ograniczenia dotyczące inwestycji bezpośrednich. • Równocześnie obywatele naszego kraju mogą inwestować bez ograniczeń na terenie EOG.

48. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU • Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, jakie środki uznaje się za ograniczające przepływ kapitału, np. • krajowy zakaz ustanowienia hipoteki w walucie obcej, • dyskryminacyjne ograniczenia w nabywaniu i zbywaniu nieruchomości, • środki podjęte przez Państwo Członkowskie w celu zniechęcenia jego obywateli do zaciągania pożyczek lub inwestowania w innym Państwie Członkowskim.

49. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU • Polska uzyskała dwa okresy przejściowe, w trakcie których może utrzymać przepisy dotyczące nabywania nieruchomości: • okres pięcioletni dla nabywania tzw. "drugich domów" przez cudzoziemców (wygasł), • okres dwunastoletni dla nabywania nieruchomości rolnych lub leśnych.

50. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU WYJĄTKI • Od zasady swobodnego przepływu kapitału dopuszczone są wyjątki. • W Polsce jeden z takich wyjątków stanowią otwarte fundusze emerytalne (OFE) - w których obowiązuje 5-procentowe ograniczenie inwestowania za granicą wynikające ze zmienionego z dniem 1 stycznia 2004 r. art. 143 ustawy z dnia 28.08.1997 o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. • Równocześnie z dniem 1.04.2004 r podniesiono próg inwestowania za granicą aktywów pracowniczych funduszy emerytalnych do 30%.