İNTERNET’İN AİLE İLİŞKİLERİNE ETKİLERİ

1. İNTERNET’İN AİLE İLİŞKİLERİNE ETKİLERİ Prof. Dr. Türksel KAYA BENSGHİR TODAİE Öğretim Üyesi Dr. A.Ramazan ALTINOK Başbakanlık eDevlet Grubu Koordinatörü TBMM Bilişim ve İnternet Araştırma Komisyonu 5 Nisan 2012

2. SUNUM PLANI • Giriş • İnternet ve Aile İlişkilerinde Dönüşüm • 2005 yılında Gerçekleştirilen Çalışma • Ülkemizde Devletin Konuya Yaklaşımı • İnternet ve Aile İlişkilerinin Yönetimi • Ebeveyn Gözüyle İnternetin Aile İlişkilerine Etkileri Üzerine Bir Araştırma Bulguları • Bu gün Neler Söylenebilir? • Öneriler

3. GİRİŞ • İnternet son on yılda günlük hayatımızı etkileyen en önemli icatlarından birisi olup, • yalnızca, teknoloji, bilim, ticaret, devletin yapılanması ve hizmet sunum şeklini değil, • aynı zamanda sosyal alanı • ve dolayısıyla bu alanın önemli bir parçası olan aile kurumunu ve ilişkilerini de derinden etkilemektedir.

4. Sosyal Alanda Dönüşüm Ajanı • 1990 öncesi • TV iken • Bugün • İnternet

5. Online Hane: bilgisayar ailenin bir parçası

6. 1995 yılında ülke çapında yapılan “Aile ve Televizyon” araştırmasında, • evlerdeki televizyon penetrasyon oranın %90 olduğu ve • TV’nin son on yılda Türkiye’de aile ilişkilerini etkileyen önemli faktörden birisi olduğu tespit edilmişti. • Bu araştırma ile • televizyonun artık bir aile bireyi olarak algılandığı ve ülkemizde evlerin “elektronik hane” haline geldiği sonucuna ulaşılmıştı..[1][1] Batmaz Veysel, Aksoy Asu T.C Başbakanlık, Aile Araştırma Kurumu, Türkiye’de Televizyon ve Aile, 1995, Ankara

7. Günümüzde • Bugün ise, televizyonun evlerimize ilk defa girmesiyle yaşanan süreci andırır bir süreç yaşanmaktadır. • Ancak, İnternetin televizyon gibi tek yönlü bir iletişim yerine iki yönlü etkileşimli bir ortam sunması ve üstelik bu etkileşimin zaman ve mekan kısıtlığının ortadan kalktığı bir zeminde gerçekleşmesi sosyal ilişkilerdeki dönüşümü televizyonla kıyaslanamayacak ölçüde hızlı gerçekleşmektedir.

8. Nüfus Yüzdesi Olarak İnternetin Ülkemizde Gelişimihttp://www.google.com.tr/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=it_net_user_p2&idim=country:TUR&dl=tr&hl=tr&q=internet+kullan%C4%B1m%C4%B1#!ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=it_net_user_p2&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=country&idim=country:TUR&ifdim=country&tstart=639262800000&tend=1270414800000&hl=tr&dl=tr

9. “elektronik haneler”den “on-line hane” lere Ülkemizde TV ile şekillenen • “elektronik hanelerin” İnternet ile şimdi de, “online hane”lere dönüşmekte olduğunu söyleyebiliriz.

10. İnternette E-İçerik Artıkça • Aile bireylerinin de bilgisayar başında geçirdiği süreler artmakta; • Oyun ve eğlence içeriğinin yoğunluk kazandığı siber dünya, özellikle çocuklar için bir cazibe ortamı haline gelmekte; • Okul çağı çocukları, interneti • araştırma ve ödev aracı olarak kullanırken, • ağırlıklı olarak da oyun aracı olarak da kullanmaktadır.

11. İnternet ve Dönüşüm • Sosyal Alanda Dönüşüm • Aile İlişkilerinde Değişim

12. Sosyal Alanda Dönüşümşu olguları beraberinde getirmektedir: • Sanal topluluklar oluşturma • Sosyal ilişkilerin “siber uzaya” taşınması • İletişimde değişim • Sosyal izolasyon • Akıllı cep telefonları ve internete erişim kolaylığı • E-imza uygulamalarının artmasıyla çalışanlarının işi eve taşımaları

13. Sosyal Alanı Tehdit eden Online Risklere Örnekler • İstenmeyen içerik (Pornografik, yasal olmayan örgütlerin propagandası vb) • Kişisel bilgilerin/şifrelerin çalınma riski • Kötü niyetli sanal (chat) arkadaşlıktan doğacak riskler • Pop-up ,Spam mail ve istenmeyen mesaj içerikleri • İnternette amaçsız uzun süre sörf yapma • İnternette uzun süre oyun oynama sonucu oluşan a-sosyal kişilik • Evde iş yapan anneler, babalar ve giderek aile yaşamından uzaklaşan ebeveyn ve çocuklar

14. Aile İlişkilerinde Değişim ile ilgili Görüşler • İnternet kullanımı aile ilişkilerini zayıflatır/güçlendirir. • İnternet kullanımı aile içi çatışmalara neden olur/aile içinde huzuru artırır. • İnternet kullanımı aile içi iletişimi azaltır/artırır. • İnternet ailenin kültürel düzeyini yükseltir/düşürür.

15. Bütün bu gelişmeler, bizi şu sorulara yöneltmektedir: • Toplumun temel çekirdeği konumunda bulunan ve başta anayasalar olmak üzere, diğer yasal metinlerle koruma altında bulunan “aile kurumu” teknolojik ve ağ’a çekilme kuşatmasından nasıl etkileniyor?

16. ? • Bu gelişmeler aile bireylerine saadet mi getiriyor ? Yoksa, • var olan ilişkileri tehlikeye sokarak, aynı çatı altında yaşayan ancak, birbirinden kopmuş bireyler mi ortaya çıkarıyor?

17. Ebeveynler çocuklarına ne kadar zaman ayırabiliyor? • Çağdaş yaşantının getirdiği koşullar nedeniyle zaten aile bireylerine az zaman ayıran çalışan anne ve babalar bir de İnternete zaman ayırdıktan sonra, eşlerine ve çocuklarına ne kadar zaman ayırabiliyor?

18. Nesillerin, fikri ve ahlaki gelişimleri nasıl etkileniyor?

19. İnterneti birey olarak, ebeyn olarak ve devlet olarak nasıl yönetebiliriz? • İnternetin sunduğu imkanlardan faydalanmak ve risklerinden korunmak için, internetle ilişkilerimizi dengeli bir zemine nasıl oturtabiliriz?

20. Ülkemizde Devletin Bu KonudaPolitikaları Neler?

21. Bu Sorulara Yanıt... • Bu çalışma, ortaya atılan bütün bu sorulara cevap bulma iddiasında değildir. • Psikoloji, sosyoloji, bilişim, hukuk, asayiş, kamu yönetimi gibi pek çok alanı ilgilendiren ve disiplenler arası bir yaklaşımla ele alınması gereken bu konu, geniş kapsamlı, uzun soluklu bir çalışmayı gerekli kılmaktadır.

22. Ülkemizde bu konunun günümüzde gerek devletin ve kurumlarının, gerekse akademik dünyanın ilgisini çekmeye başladığını görmekteyiz.

23. 2005 yılında yaptığımız çalışmanın bulgularına bakalım…

24. Çalışmanın amacı, • İnternetin aile ilişkilerini etkileyen online riskler konusunda kavramsal bir çerçeve çizmek, • Online riskleri yönetmede izlenebilecek bir çözüm modeli sunmaktır.

25. METODOLOJİ Çalışmada veriler, • Devletin konuyla ilgili strateji, politika, kanun ve diğer resmi belgeleri inceleme • Litaratür incelemesi • Araştırma, rapor, akademik kaynaklar • Görüş alma-Görüşme Formu Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü • Alan araştırması–Anket • EBEVEYN GÖZÜYLE İNTERNETİN AİLE İLİŞKİLERİNE ETKİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA yöntemiyle toplanmıştır.

26. METODOLOJİ –Alan araştırması–Anket • Örneklem • Araştırmanın evreni olarak ülkemizde evinde ADSL (geniş bant) İnternet bağlantısı bulunan aileler olarak belirlenmiştir. • Örneklem ise kamuda yönetici, uzman veya akademisyen olarak çalışan evli ve en az bir çocuklu 100 kamu görevlisi olarak tespit edilmiştir. • Araştırmada 70 kamu görevlisine ulaşılmıştır.

27. Araştırmanın Amacı -Alan • İnternetin aile ilişkilerine etkileri konusunda ailelerin farkındalık düzeyini, • İnternetin getirdiği online riskleri yönetme modellerini ortaya koymaktadır.

28. Alan Araştırmasında şu sorulara yanıt aranmıştır:-1 • Ailelerin İnternet kullanım profiline ilişkin olarak; • Aileler evde İnternete bağlı kaç bilgisayara sahip? • İnternete bağlı bilgisayarların evde hangi ortamda bulunmaktadaır? • Aileler ev ortamında hafta sonu dahil İnternete kaç saat süreyle bağlanmaktadır? • İnternetin aile ilişkilerine etkileri bağlamında; • Aile üyelerinin birbirine ayırdıkları süreyi nasıl etkilemektedir? • Ebeveynlerin çocukları geleceğe hazırlama(yönlendirme, bilgiye erişim, kişisel gelişim ve beceri kazanma)kapasitesini, gelir, eğitim ve kültür düzeylerini nasıl etkilemektedir? • Aile içi huzuru (çatışmayı en aza indirme) nasıl etkilemektedir?

29. Alan Araştırmasında şu sorulara yanıt aranmıştır:-2 • Aile içi İnternet kullanım kalıplarına ilişkin olarak; • Aile bireyleri, İnterneti ağırlıklı olarak hangi amaçlar için kullanmaktadır? • Aileler online risklerden, hangilerini daha önemli bulmaktadır?

30. Alan Araştırmasında şu sorulara yanıt aranmıştır:-3 • İnternetin riskleri konusunda farkındalık ve bunların yönetimine ilişkin olarak; • Aileler, online riskleri yönetmede ne tür araçlara başvuruyor? • Aileler, İnternetin istenmeyen negatif içeriği ile ilgili olarak hangi tedbirleri almaktadır? • İnternette olumsuz içerikle karşılaşıldığında,hangi mercilere başvurulmaktadır? • Aileler hangi online risklerle daha sık karşılaştılar?

31. Bulgular: Literatür Araştırmasından Elde Edilen • İçişleri Bakanlığı Streteji Merkezi tarafından yürütülen bir araştırmada devletin ve ailelerin alması gereken önlemler vurgulanmış (2005). • Ferhan Odabaşı tarafından, Eskişehir, Kütahya ve Bursa’da ana-babaların İnternet’in mali, güvenlik, eğitim ve sosyal yönleri üzerinde bir alan araştırması yapılmıştır. Şu bulgulara ulaşılmış:

32. Bulgular: Literatür –Ulusal Araştırmasından Elde Edilen • İnternet’in çocukların araştırma becerilerini arttıracağı fikrine ana-babaların % 93.6’sı katılmaktadır. Yine ana-babaların % 69’u İnternet kullanımının sınırlandırılmasına taraftardır. • Ana-babalar Internet kafelerin güvenilir bir yer olmadığına (%50) ve ancak % 10’u İnternet’in çocuklar için faydalı yerler olduğuna inanmaktadır. • Yine ev ortamında İnternet bağlantısının daha güvenilir olacağına düşünülmektedir.

33. Bulgular: Literatür –Yabancı Araştırmasından Elde Edilen-1 • ABD-yapılan bir araştırma • Online sohbet ortamı deneyimi yaşlılarda %47 iken gençlerde % 74 tür. 12-17 yaş grubunun %94’ü interneti okul araştırmalarında kullanmaktadır. • Ana-babaların çoğu çocukların başarısı için İnternet’in vazgeçilmez olduğunu söylemektedirler. • Anneler genellikle, sağlık bilgileri, dini materyallerle ilgilenirken, babalar haberler, mali bilgiler ve hobi siteleri ile ilgilenmektedirler.

34. Bulgular: Literatür –Yabancı Araştırmasından Elde Edilen-2 • ABD’de ailelerin %54’ü internet filtresi kullanmaktadır. • Bu tedbire ilaveten evlerin % 73’ünde internete bağlı bilgisayar evin ortak kullanılan alanlarında bulunmakta, % 64’ü ise çocukların internet kullanımı ile ilgili kurallar getirmektedir. • Ancak ana-babaların %62’si çocuklarının internet kullanım alışkanlıklarını kontrol ettiğini düşünürken, çocukların ancak % 33’ü ana babaları tarafından ciddi olarak denetlendiklerine inanmaktadır.

35. Bulgular: Literatür –Yabancı Araştırmasından Elde Edilen-3 • Ebeveynlerin yarıdan fazlası (51%) çocukları online iken nerelere bağlandıklarını veya kimlerle etkileşim içine girdiklerini izleyecek yazılımların ya varlığından veya bu yazılımların bilgisayarlarında bulunduğundan haberdar değillerdir. • Ana-babaların %42’si çocuklarının chat odalarında veya mesajlaşma programları aracılığıyla neler okuyup yazdıklarını takip etmemekte ve online sohbet programlarını kullanan çocukların kullandığı özel jargonun ne anlama geldiğini ana-babalar genellikle bilmemektedirler

36. BULGULAR-İnternetin Aile İlişkilerine Etkileri-Ülkemizde Devletin Yaklaşımı • Ülkemizin Ulusal Politika ve Strateji Metinlerinde Durum2005 • İnternetin aile ilişkilerine etkileri konusunda doğrudan ilgili olan bir açılım yok. Genel olarak aileyi korumaya dönük hedefler var. • Bu gün konu daha çok gündemde. • e-dönüşüm Türkiye Projesi • Bu proje çerçevesinde hayata geçirilen gerek KDEP 2003-2004 Eylem planında, gerekse 1 Nisan 2005’te yürürlüğe konulan 2005 Eylem Planında İnternet’in sosyal yapı, aile ilişkileri, çocuk eğitimi üzerindeki etkilerini araştırmaya yönelik herhangi bir eylem tasarlanmamıştır.

37. Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğünün çalışmaları • Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğünün çalışmaları arasında doğrudan İnternet ve aile üzerine odaklanan yayın, rapor veya araştırmanın henüz yer almadığı görülmektedir.(2005) • Geçen sürede internet araştırılan konu olmuştur.

38. BULGULAR-Alan Araştırmasından Elde Edilen-1Profil • Araştırmaya yanıt verenler ağırlıklı olarak orta yaş grubunda yer almakta, • eşlerinin çoğunlukla çalışan, • bir çocuklu ve evde bir bilgisayara sahip.

39. BULGULAR-Alan Araştırmasından Elde Edilen-1Profil

40. BULGULAR-Alan Araştırmasından Elde Edilen-2 • Bilgisayarlar çoğunlukla çocuk odası ve çalışma odasında bulunmaktadır. • Oysa, uzmanların çocuk odasında İnternete bağlı bilgisayarların olmasının sakıncalarından söz etmektedir.

41. BULGULAR-Alan Araştırmasından Elde Edilen-2 • Ev ortamında; aile reisleri ve çocuklar haftada 20 saatten fazla internete bağlanırken, eşler, ortalama 5 saat kadar bağlanmaktadır.

42. İnternetin Aile Bireylerinin Birbirlerine Ayırdıkları Sürelere Etkisi % • Araştırmamızda denekler İnternetin aile bireylerinin birbirlerine ayırdıkları sürelere etkisi olmadığı görüşünde. Ancak, azalttı görüşünde olanların oranı artırdı diyenlerden daha fazla. • ABD de yapılan bir araştırma, gençlerin %64’ü İnternet’in aileye ayırdıkları zamanı azalttığını belirtmektedirler

43. İnternetin Ebeynlerinin Çocukları Geleceğe Hazırlama Kapasitelerine Etkisi (%) • Aileler bilgisayar ve İnternet teknolojilerinin çocuklarını geleceğe hazırlamada çok önemli olduklarını düşünmektedirler. • İnternetin ebeyenlerinin çocuklara rehberlik etme, ahlaki ve milli değerler verme kapasitelerini henüz etkilemediği görüşündeler.

44. İnternetin Aileye Sağladığı Kazançları (%) • Aileler, İnternetin eğitim ve kültür düzeyini artırdığı ve bilinçlenmelerini sağladığı düşünmekteler. • Buna karşın, aile reisleri aile içi huzurun ailenin maddi refahının İnternet kullanımından etkilenmediğini düşünüyorlar.

45. Aileler evde İnternete bağlı olmanın sağladığı diğer faydaları ise şöyle sıralamışlardır: • E-hizmet/ticaret fırsatı elde etme • İş takibini kolaylaştırma • Görüntülü/sesli iletişim kurma • Çocuğu sınama fırsatı elde etme

46. “çocuğu sınama fırsatı” faydası oldukça dikkat çekici, • Aileler acaba İnternet ile çocuklarını değerlendirmede yeni bir araç/ortam mı sağladıklarını düşünüyorlar? • Bu görüş bize aileleri çocuklarını yönlendirme işlevini bir tarafa bırakarak “büyükbirader” konumuna mı geldiklerini düşündürmektedir.

47. “Büyük Birader” bizi izliyor...

48. Aile Bireylerinin İnterneti Kullanım Amaçları • Çocuklar interneti daha çok oyun amaçlı kullanmaktadır.

49. Aileler önem sırasına göre,online tehlike ve riskleri şöyle sıralıyor: • Sosyal tecrit- (İnternette uzun süre oyun oynama sonucunda oluşan asosyal kişilik) • İstenmeyen içerikten doğabilecek tehlikeler- riskler (Pornografik içerik ve kötü niyetli sanal sohbetten vb) • İnternet bağımlılığı (İnternette amaçsız uzun süre sörf yapmaktan kaynaklanan boşa harcanan zaman)

50. Aileler, İnternetin istenmeyen negatif içerikler ile ilgili şu tedbirlerialmaktadır: • Bilgisayara bağımlı donanım/yazılımlar kullanmak(Bilgisayar kilidi, açılış şifresi, İnternete bağlantı şifresi vb.) (% 57) • Aile içinde İnternete bağlanma ilkeleri koymak ve denetlemek(% 40) • İnternet Explorer’ın güvenlik sisteminden yararlanarak içerik kısıtlamaya gitmek(% 40) • Filtreleme (Family Fitler) ve Pop-up önleyici yazılımlar kullanmak(% 34)