1 / 40

Sistematika e bimëve

Sistematika e bimëve. Objekti dhe detyrat e sistematikës së bimëve. Janë të njohura rreth 500.000 specie të përhapura në ambiente të ndryshme të rruzullit tokësor . Ndahen në bimë të ulëta dhe të larta .

prema
Download Presentation

Sistematika e bimëve

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Sistematika e bimëve Objektidhedetyrat e sistematikëssëbimëve

  2. Janëtënjohurarreth 500.000 specie tëpërhapuranëambientetëndryshmetërruzullittokësor. Ndahennëbimëtëulëtadhetëlarta. • Njihenllojetëshumtabimësh: viruset, bakteretkëpudhat, algat, likenet , briofitet, fierërat, farëzhveshuratdhefarëveshurat. • Farëveshuratjanëtëpërfaqësuara me rreth 300.000 lloje. • Bimët e lartaosekormofitetndahennëmyshqe, fierorë, farëzhveshuradhefarëveshura

  3. Llojetbimorendyshojnëngapikëpamjamorfologjike, anatomike, gejentike, biokimikeetj. • Shumëllojshmëriavjensirezultat: • Kushtet e ndryshmetemjedisit • Evuolimiiorganizmavebimorë.

  4. Sistematika e bimëve • Njohjen, përshkrimin, emërtimin, dheklasifikimin e llojevebimore. • Klasifikimin, sistemimindheshpjegimin e zhvillimitevolutivtëbotësbimore. • Zhvillimin e botësbimoregjatëperiudhavetëndryshme. • Marrëdhënietdhelidhjetmidis grupevetëndryshme. • Pasqyronshumëllojshmërinë e dikurshmedhetësotmetëgrupevetëndryshmebimore.

  5. Sistematikafilogjenetike ka sidetyre: • Krijimiinjësistemiklasifikimi, icili do pasqyrojëlidhjetfarefisnoredhemarrëdhënietevolutivemesgrupevebimore. • Tërendisëdhesistemojëgrupet e afërta. • Tëkrijojënjëklasifikimmbibazën e tëcilitqëndrojnëprincipetevolutivebazuarnëteorinë e evolucionit.

  6. Sipërfaqjatëcilën e banonnjëllojquhet areal. Veçarealittëllojitmundtëflitetedhepërarealin e gjinisë, familjesdhenjësivetjerasistematike. Njëllojmundtëjetëipërhapurpothuajnëtëgjithakontinentet, prandajquhetkosmopolit. • Kurnjë specie nuk ka shtrirjetëgjerë, përtëthemi se ështëendemike.

  7. Lidhjet e sistematikës me disiplinat e tjera • Morfologjinë • Anatominë • Citologjinë • Fiziologjinë • Embriologjinë • Fitogjeografinë • Ekologjinë • Paleontologjinë • Gjenetikën • Biokiminë

  8. Metodat e sotmetësistematikëssëbimëve • Metodapaleontologjike • Metodatbiologjike • Metodattopologjike • Metodatkimike • Metodatndihmëse

  9. Kategoritëtaksonomike • Njësitësistematike – takson • Lloji • Gjinia: politipike, oligotipike, monotipike • Familje • Rende • Klasa • Ndarje

  10. Sistemiipërfshirjessëgrupevenëbazëtëpërputhjessëtipareve.Sistemiipërfshirjessëgrupevenëbazëtëpërputhjessëtipareve. Familja Gjinia Seksioni Gjinia Familje Gjinioligotipike Specie Gjinimonotipike

  11. Kategoritëtaksonomike (K.N.N.B) • Regnum, Subregnum • Divisio, Subdivisio • Clasis, Subclasis • Ordo, Subordo • Familja, Subfamilja • Tribus • Genus, Subgenus • Sectio, Subsectio • Specie, Subspecies • Varietas, subvarietas • Forma • (Mbretëri, nënmbretëri) • (Ndarje, nënndarje) • (Klasë, nënklasë) • (Rend, nënrend) • (Familje, subfamilje) • (Tribu) • (Gjini, nëngjini) • (Seksion, nënseksion) • (Lloj, nënlloj) • (Varietet, nënvariete) • (Formë)

  12. Rregullat e emërtimittëbimëve • Zbatohenrregullatqëpërfshihennë“K.N.N.B”. • Çdollojshkruhet me njëbinomtëpërbërëngadyemralatin: emriipërgjithshëmgjiniadheemriipërveccëmlloji. • ‘Rosa’- gjithspeciet e trëndafilave • Emriipërveccëmnuyk ka kuptimvetëm p.sh. ‘campestre’ mundtireferohetdisagjiniveqë e kanë: Acer campestre, Trifoliumcampestre.

  13. WulfeniabaldacciDegen, (1897) Trifoliumcampestre Acer campestre

  14. Bimët me tiparetëpërbashkëtakategorizohennëtënjëjtingrupqëquhet specie oselloj, kurseemërtimiityrebëhet me dyemra. Emriiparëqëshkruhet me shkronjëtëmadheipërketgjinisë, ndërsaemriidytëipërketllojitdheshkruhet me shkronjëtëvogël. • Përveçemërtimitnëgjuhënshkencore, pranëqëndronedheemërtiminëgjuhënshqipe, kursemëposhtëështëshënuaredhefamiljasëcilësipërket. • Emërtimiidyfishtëipopozuarnga Karl Line (Species plantarum), (1707-1778) vlenedhepërbotënshtazoredheështënjëzgjidhje e mirëorientuesepërkategorizimin e organizmittëdhënënënjësitëpërkatësesistematike.

  15. Kurkemitëbëjmë me nënllojemrishkruhet me trefjalë: Leucojumvalentinumsubs. vlorense. • Emriillojittregonnjëvetikarakteristiketëtij: (Populus alba- ibardhë), një vend gjeografik(Viola ducadjinica), njëemërshkencëtari(Wulfeniabaldacci- A. Baldaci) • Çdokategoritaksonomikemerrprapashtesatëcaktuarap.sh: ndarja (phyta), klasa (phyceae, mycetes, opsida), rendi (ales), familja (aceae)

  16. Zhvillimiiidevedhesistemevetaksonomike • Teofrasti – ipariqëhodhibazat e taksonomisë, 480 taxa. • Dioskoridi–”De materiamedica”përshkroi 600 taxa. • Shekulli 15-18 u krijuansistemet e parataksonomiketëbotësbimore. • Karl Lineu – ideatoriitaksonomisëbashkohoretëbimëvedhekafshëve. ‘Species plantarum’. • Pas ‘prejardhjessëllojeve’ u krijuasistemitaksonomikfilogjenetik (lidhjetfisnore).

  17. Pasqyrimiilidhjevenatyroreështëivështirësepse: • Bimët e sotmepërfaqësojnëvetëmnjëpjesëtëatyreqëkanëekzistuarnëtëkaluarën. • Evolucioninuk ka përparuargjatënjëlinjetëvetmezhvillimi, porgjatëdisalinjave. • Duhenmarrënëkonsideratëdisaetapaevolutive: • Ndërlikimiqelizor • Aparativegjetativshumëqelizor • Diferencimi • Riprodhimiseksual • Këmbimiibreznive • Përhapja e bimëvenëtokë • Evolucioniifarës

  18. Këmbimiibreznive

  19. ProcaryotadheEucaryota • Botandahejnëmbretërinëekafshëve (Regnum Animalium) dhembretërinë e bimëve (Regnum Plantarum). • Bimëtparaqesinnjënivelmëtëulëttëjetesës. • Bota e gjallëndahetnëdymbretëri : prokariotadheeukariota. • Dallimet : • Prokariotë: (Bacteriophyta, CyanophytadheProchlorophyta) • Eukariota:

  20. DallimiProkariotëdheEukariotë

  21. Grupetkryesoretëbotësbimore • 400000-500000 • 2/3 itakojnëbimëve me farë • 15000 – fiernat • 30000 – myshqe • Bimët pa lule: 33.000 alga, 100.000 llojekërpudhash, 20.000 llojelikene. • Prokariotët – 5000 lloje • Tëgjithallojetjanëtëklasifikuarasipaskategorivetaksonomikepërkatësebazuarnëlidhjetfilogjenetike.

  22. Klasifikimi • Mëparëekzistonindygrupebimore: • Kriptogamet– bimët pa lule (Baktere, alga, kërpudha, likene, myshqe, fiere.) • Fanerogamet – bimët me luledhe me farë (farëzhveshuradhefarëveshura) • Bazuarnëndërtimin e aparatitvegjetativ : • Tallophyta (bimët me tal- bakteret, algat, kerpudhatdhelikenet) – bimëtëulta. • Cormophyta(bimët me korm – myshqet, fireretdhebimët me farëSpermafitet) – bimëtëlarta.

  23. Tallophyta Cormophyta

  24. Klasifikimi • Ne do tëpërdorimkëtëndarje: • Kriptogamet – (bimët me spore: bakteret, algat, këprudhat, briofitetdhepteridofitet) • Fanerogamet– (bimët me farë: GjimnospermetdheAngjiospermet)

  25. Sistemiiklasifikimitqë do ndjekim: GrupiMycophyta (kërpudhat) Ndarja: Myxomycota Ndarja: Eumycota Ndarja: Lichenes Ndarja; Bryophyta NdarjaPteridophyta Ndarja: Spematophyta • MbretëriaProcaryota • Ndarja: Bacteriophyta • Ndarja: Cianophyta • Ndarja: Prochlotophyta • MbretëriaEucaryota • GrupiPhycophyta(Algat) • Ndarja: Euglenophyta • Pyrrophyta • Chrysophyta • Phaeophyta • Rhodophyta • Chlorophyta

  26. Bimët e ulta. Tiparetëpërgjithshme.Thallophyta • Kanëtipare primitive. • Aparatbimor – tal. • Tiparetkryesoretëbimëvetëultajanë: • Janëorganizmatmëprimitivëdhemëtëthjeshtëtëbotësbimore. • Përmasat e aparatitbimorndryshojnëngadisamikrontekbakteret, derinë 70 m nëdisa alga oqeanike. • Janëorganizmatipikeujoreosetëvendevemëlagështi. • Duke ndjekurshkallët e zhvillimittëfiliumevetëndryshme, ngabakterettekalgatemurrmedhekërpudhat, vihet re njëndërlikim gradual qëshprehet me diferencimeindesh.

  27. Paraqitja e ndërlikimit: Njëqelizor …..Agregacion…..koloniqelizore Vargëzimiqelizave Fijeqelizore ,tëpadegëzuara Rrotullimiaksittëboshtittëbërthamës Fijeqelizoretëdegëzuaradhe tale tëthjeshta, rritjeinterkalare Diferencimmeristematik Fijeqelizore, tëdegëzuaradhetëthjeshtahapsinore me rritjeskajore Diferencimindesh Tale hapsinore me pseudoinde (indejotëpërsosur)

  28. Karakteristikat e bimëvetëulta. • Bimët e ultaparaqesinlarmitëmadhepërsaipërketmënyrëssëshumimitdheriprodhimit. (Seksualedheaseksuale). • Riprodhimiaseksualparaqitetnëdy forma: • Me ndarjetëthjeshtëtëqelizësose me copëtimtëaparatitbimorshumëqelizor • Me formimsporeshnjëqelizoretëllojevetëndryshme (Sporocist). B.Riprodhimiseksual. • Izogamia, kurdygametëtjanëmorfologjikishttënjëjtë, përgjithësisht me flagjel. • Heterogamiaoseanizogamia, kurtëdygametëtjanëmëflagjelpornjëriështëmëimadh se tjetri. • Oogamia, kurgametimashkullështëilëvizshëmndërsagametifemër I palëvizshem (pa flagje).

  29. Evolucioniiformavetëriprodhimitseksual Izogamia Diferencimidukshëmnëgametëtmashkulldhefemër Anizogamia Humbje e flagjelëvenëgametëtfemëror Oogamia

  30. Karakteristikat e bimëvetëulta. • Ka dhe forma specifikeqënukformojnëgamet – Cistogamia (Spirogyra) oseGametangiogamia ( Zygomicetes). • Dukuriparaseksualiteti. • Organiseksualibimëvetëulta – gametocistmashkull (anteridi) dheoogone. 6.Shumica e grupevetëbimëvetëultakarakterizohenngakëmbimiibrezniveapogjeneratave. Gjatëshumimitndoshdhekëmbimiiformavetëriprodhimit. Brezniaqësiguronriprodhimiseksual – gametofit. Brezniaqësiguronriprodhimiaseksual– sporofit. 7.Bimët e ultapërfshijnëshumëlinjaevolutivedivergjenteoseparalele, disaprejtëcilaveshfaqinlidhjetëpaktafisnore midis tyre.

  31. Cistogamiadhegametangiogamia.

  32. Anterididheoogonet.

  33. Evolucioniibimëve. • Evolucionihapi 1: jetesanëtokë (bimëtorigjinohenngaoqeanet). • Bimëtjovaskulare1. flagjelatët pa spermë2. pa indetëvaskularizuar ( pa transport tëbrendshëm, bimëttë3. Riprodhimi me spores.4. Strukturatëthjeshtariprodhimi. • Phylum HepatophytaLiverëorts • Phylum BryophytaMosse. • Phylum AnthocerotophytaHornëorts

  34. Evolucioniibimëve

  35. Evolucioniibimëve. • Evolucionihapi 2: Indetëvaskularizuara (enëtëpërccimittëlëndëveushqyesedheujit). • Bimëvaskulare pa farë.1. flagjelatëtujorë pa sperm.2. indevaskulare ( sistemibrendëshëmtransporti).3. Spore. 4. strukuratëthjeshtariprodhuese.i. Phylum Equisetophyta Horsetailsii. Phylum Pteridophyta Fernsiii. Phylum Psilotophytaëhisk Fernsiv. Phylum Lycopodophyta Club Mosses

  36. Evolucioniibimëve. • Evolucionihapi 3: Riprodhimi me anëtëfaravendërkohëqëfiliumetemëparshmeriprodhoheshin me spore. • Bimëvaskulare me farë ‘Gimnospermat’.1. sperm jonotuese.2. indevaskulare. 3. fara -- tëzhveshura.4. strukturatëthjeshtariprodhuese.i. Phylum Coniferophyta Conifers (Pinophyta)ii. Phylum Cycadophyta Cycadsiii. Phylum Ginkgophyta Ginkgosiv. Phylum GnetophytaEphedras (Gnetophytes)

  37. Evolucioniibimëve. • Evolucionihapi 4: Prodhojnëfaranëstrukturatëquajturalule. • bimëvaskulare me farë “ Angiospermat”.1. sperm jonotuese.2. indevaskulare.3. faratëveshura (fruta).4. Strukturakomplekseriprodhuese: lulet. • Phylum AnthophytaFloëering plants , grupimëimadhibimëve (gjithashtuMagnoliophyta, Angiospermophyta)

  38. a. KlasaLiliopsida (Monocotyledons -- Monocots)(Lilies, Orchids, Grasses, and Palms) b. Class Magnoliopsida (Dicotyledons -- Dicots)(bimët me lule) grupimëimadhiangiospermave. kanëdythelpinj. inervimipëllëmbor. lulet me 4-5 petla. enëtvaskularenërrënjënëformëylliose X. enëtvaskularenëkërcellnëformëunazore. • monokotiledone. • inervimiparalel. • lulet me 3-6 petalefloëer petals 3 or 6 (or multiples) • enëtvaskularetërrënjësnëqëndër. • enëtvaskularenëkërcelltëshpërndara.

  39. Evolucioniibimëve

More Related