BUDOWA AGLOMERACJI ŚLĄSKIEJ – uwarunkowania prawne

1. Tomasz Pietrzykowski, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski w Katowicach BUDOWA AGLOMERACJI ŚLĄSKIEJ – uwarunkowania prawne

2. Stan wyjściowy Problemy: • Rozczłonkowanie kompetencji • Brak koordynacji • Dublowanie przedsięwzięć • Rozproszenie i kolizje efektów • Rozpoznawalność Słabości formuły zwykłego związku komunalnego: • Dobrowolność integracji = niestabilność, ostrożność • Mechanizm odpowiedzialności politycznej • Kwestia składu (gminy, powiaty)

3. Kalendarium X-XI.2006 rozpoczęcie prac na projektem ustawy XII.2006 Powołanie zespołu przy Wojewodzie Śląskim (Z.WŚl) II.2007 wniosek o rejestrację GZM II.2007 powstanie zespołu międzyresortowego ds. obszarów metropolitalnych (Z. MSWiA) III.2007 opracowanie koncepcji tzw. „ustawy aglomeracyjnej” (Z.W.Śl) IV.2007 zastrzeżenia MSWiA do statutu GZM VI.2007 rejestracja GZM VII.2007 projekt ustawy aglomeracyjnej (Z.WŚl) VIII.2007 inauguracja działalności GZM X.2007 – przyjęcie przez RM założeń ustawy metropolitalnej (Z.MSWiA) 2008 – opracowanie projektu ustawy o polityce rozwoju miast (W.Śl,MSWiA) 2009 – nowa wersja ustawy o polityce rozwoju miast (MSWiA)

4. GZM – model luźnej konfederacji - Pierwszy statut (odmowa W. Śl.) - 2006-2007 prace nad nowym statutem - IV. 2007 Wniosek o rejestrację w MSWiA - Zastrzeżenia MSWiA - VI. 2007 Rejestracja - SKŁAD - 14 powiatów grodzkich (bez Będzina, Knurowa, Czeladzi) - Swoboda wystąpienia KOMPETENCJE - „strategie rozwoju” i - realizacja zadań strategii przekazanych związkowi przez członków - pozyskiwanie środków unijnych - zarząd drogami przekazanymi przez członków STRUKTURA - zgromadzenie (29), zarząd (7) FINANSE - składki (1zł per capita), środki pomocowe RACZEJ LIGA NARODÓW NIŻ UNIA EUROPEJSKA

5. Ustawa „aglomeracyjna” (Z.WŚl) - XI.2006-V.2007- Koncepcja rozwiązań ustawowych - IX.2007 projekt ustawy – prof. Cz. Martysz, mec. Z. Klatka SKŁAD: • ustawowy związek miast - ograniczona możliwość wystąpienia (względna obligatoryjność udziału) KOMPETENCJE - strategia rozwoju obszaru metropolitalnego - plan zagospodarowania przestrzennego - transport publiczny (w tym kolej miejska!) - program gospodarki wodnej, ściekowej, odpadów, ciepła - zarząd przekazanymi drogami, obiektami ponadlokalnymi - Koordynacja zadań bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego - Pozyskiwanie środków, promocja

6. Ustawa „aglomeracyjna” (W.Śl.) Struktura: • Zgromadzenie (tylko prezydenci, podwójna większość lub proporcjonalna liczba głosów) • Dyrektor Wykonawczy • Zespół Arbitrów Finanse: • Subwencja ogólna • Dochody podatkowe (pdof, pdop, VAT) • wkłady

7. Uwagi ex post facto - bez możliwości wystąpienia - udział Marszałka w zgromadzeniu, ustawowy Komitet Doradczy lub Zespół wspólny (z marszałkiem i wskazanymi przez sejmik przedstawicielami gmin spoza aglomeracji, sąsiadami, subregionami etc.) - Plusy: kolej, zespół arbitrów, brak rozdęcia biurokratycznego, finanse

8. Projekt MSWiA (II wersja, maj 2009) Ustawa o „polityce rozwoju miast i współpracy jednostek samorządu terytorialnego w tym zakresie” 3 nowe instytucje prawne: - zespół miejski (dobrowolny) - obszar metropolitalny - zespół metropolitalny

9. Obszar metropolitalny Obligatoryjne – 2mln i 200 o/km2 lub bezpośredni związek funkcjonalno-przestrzenny co najmniej 3 miast Warszawa, Śląsk, Trójmiasto Fakultatywne – 500tyś i 200 o/km2 na wniosek gminy lub gmin co najmniej 500tyś. Rozporządzenie RM Granice: 2 niezależnych ekspertów

10. Zespół metropolitalny Zarządzanie obszarem metropolitalnym Zespół gmin i powiatów (przynależność ex lege) Zmiana granic: rozporządzenie RM na wniosek zespołu i rad gmin Zniesienie zespołu: rozporządzenie RM

11. Zadania zespołu metropolitalnego Sprawy: - programowanie strategii rozwoju i zagospodarowania obszaru - opracowywanie i uchwalania programów lub planów metropolitalnych - przedsięwzięcia, w tym infrastrukturalne - inicjowanie współpracy - pozyskiwanie środków Koordynowanie (opiniowanie, standardy sprawozdawcze dla jst): - ładu przestrzennego, dziedzictwa kulturowego i ochrony środowiska - zaopatrzenia w energię, gaz, ciepło, wodociągi, kanalizacja, oczyszczanie ścieków, wysypiska, odpady - komunikacja i transport zbiorowy - rynek pracy Inne podjęte przez Zespół działania (np. zarząd drogami)

12. Zadania cd. Strategia rozwoju i zagospodarowania obszaru metropolitalnego: - wiążąca dla planów zagospodarowania przestrzennego gmin - ustalająca obszary obowiązkowego uchwalenia planów zagospodarowania (3 miesiące) Akceptacja Sejmiku Wykonanie zastępcze planów na koszt i ryzyko gminy Możliwość powołania Komisji Urbanistyczno- Architektonicznej Zespołu

13. Struktura zespołu metropolitalnego - Zgromadzenie (podwójna większość) - Zarząd (>3, Marszałek, rotacyjna prezydencja) - Dyrektor Wykonawczy (statut) Stała Komisja Metropolitalna (samorząd województwa i zespół) - strategia rozwoju, zagospodarowanie przestrzenne - rekomendacje, - consensus

14. Finanse -składki (<1% dochodów własnych), - dochody z majątku, - wpłaty, - dotacje, • środki pomocowe • Bez dochodów z dotacji i subwencji

15. Przyczyny fiaska? - Okoliczności polityczne - Rozbudzenie aspiracji „metropolitalnych” - Obawy marszałków - Kwestie ekonomiczne - „Moment” ustawodawczy

16. MOŻLIWE SCENARIUSZE - Uchwalenie ustawy MSWiA? - Inicjatywa poselska ustawy „zrębowej”? (apartyjna interregionalna struktura pozioma) - Inicjatywa GZM ustawy „śląskiej”? (inicjatywa ludowa, 100tyś?) - Wzmocnienie się GZM przez sieć wspólnych przedsięwzięć - Stymulacja GZM przez samorząd województwa (RPO 2014-2020)? - Przewlekłe status quo?