TELEPRACA zalety i wady

1. TELEPRACAzalety i wady Opracowanie: Wioleta Musiał

2. DEFINICJA TELEPRACY • Za podstawę telepracy przyjmuje się art. 128 k.p., z którego wynika, że pracownik świadczący pracę powinien znajdować się w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. • Pracownik może więc wykonywać pracę w innym miejscu niż zakład pracy. Miejsce pracy wyznacza pracodawca (art. 22 par. 1 k.p.). Zgodnie z nowym art. 675 par. 1 k.p. praca może być wykonywana regularnie poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną (telepraca).

3. DEFINICJA TELEPRACY cd. • W myśl art. 2 pkt 5 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną środkami komunikacji elektronicznej są rozwiązania techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z nimi narzędzia programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu transmisji danych między systemami teleinformatycznymi, a w szczególności poczta elektroniczna. • W pozostałym zakresie wykonywanie pracy w formie telepracy powinno charakteryzować się (jak każdy klasyczny stosunek pracy) odpłatnym, osobistym wykonywaniem pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. • Zatem sposób rozliczania się z wykonanej pracy zdecydowanie odróżnia tę formę wykonywania pracy od klasycznego stosunku pracy.

4. DEFINICJA TELEPRACY cd. • Telepracownikiem jest pracownik, który wykonuje pracę w wyżej określonych warunkach i przekazuje pracodawcy wyniki pracy, w szczególności za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej (art. 675 par. 2 k.p.). • Na świecie telepraca ma szczególne znaczenie jako forma zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W związku z tym wprowadzono zmiany w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w wyniku których zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach: • uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej, • zatrudnienia w formie telepracy (art. 4 ust. 5 ustawy o rehabilitacji).

5. ZAWODY DLA TELEPRACY • W formie telepracy wykonuje się czynności, które nie wymagają częstych, nieplanowanych konsultacji i można je sprecyzować. • Tę formę zatrudnienia wybierają często profesjonaliści i przedstawiciele tzw. wolnych zawodów, np. architekci, dziennikarze, tłumacze, pisarze, projektanci, programiści, a także pracownicy firm inwestycyjnych, maklerzy (dzięki telepracy mogą być dostępni 24 godziny na dobę), przedstawiciele handlowi, ubezpieczeniowi, księgowi, archiwiści, osoby zajmujące się usługami serwisowymi (naprawiający sprzęt mogą poprzez e-mail czy telefon dowiedzieć się, gdzie i jakie mają zlecenie). • Ponadto telepraca może stanowić źródło dodatkowego dochodu dla osób, których podstawowy dochód pochodzi z działalności o bardziej tradycyjnym charakterze.

6. ZAWODY DLA TELEPRACY cd. • Czynności najczęściej wykonywane w ramach telepracy to tworzenie baz danych i przetwarzanie danych komputerowych, programowanie komputerowe, tłumaczenie tekstów, tworzenie i administrowanie stronami internetowymi, działalność edytorsko-redakcyjna i komputerowy skład tekstu, działalność marketingowa, zbieranie informacji na określony temat, przeprowadzanie badań ankietowych, projektowanie wspomagane komputerowo, redagowanie portali internetowych, badania telefoniczne rynku, praca nad bazami danych.

7. ZALETY TELEPRACY • Tworzenie stanowisk pracy w domu albo np. w samochodzie okazuje się na dłuższą metę tańsze dla firmy, np. powoduje zmniejszenie kosztów związanych z utrzymaniem biura itd. • Telepracownicy rzadziej korzystają ze zwolnień lekarskich i rzadziej są nieobecni w pracy z innych powodów. • Czas spędzony na uciążliwych dojazdach do pracy może być przeznaczany na samą pracę, będzie mniej korków, mniejsze obciążenie środków transportu i mniejsze szkody dla środowiska, a pracownicy zaoszczędzą na kosztach dojazdów. • Zmiana miejsca siedziby firmy lub miejsca zamieszkania pracownika przestaje stanowić problem, pojawia się możliwość zatrzymania personelu, który w takich okolicznościach odszedłby z firmy.

8. ZALETY TELEPRACY cd. • Pracownicy mogą dowolnie, elastycznie gospodarować swoim czasem, decydować o godzinach pracy. Można pracować w tradycyjnych godzinach, ale równie dobrze - rozpocząć pracę o świcie albo w południe i pracować dłużej w nocy, czyli wybrać najbardziej produktywny dla siebie czas do wykonywania pracy. • Warunki pracy kształtuje pracownik - może swobodnie włączyć radio lub zwiększyć ogrzewanie bez narażania się na protesty pozostałych pracowników. Osoby zatrudnione w takim systemie swobodnie dzielą czas na pracę zawodową i obowiązki domowe lub relaks. • Telepracownicy korzystają z większego komfortu środowiska pracy. Warunki domowe są niesformalizowane i przyjazne. Nie ma codziennego nadzoru przełożonych i konieczności przebywania na co dzień z osobami, których nie darzy się sympatią.

9. ZALETY TELEPRACY cd. • Pojawia się możliwość zatrudnienia: • osób które z różnych względów nie mogłyby pracować, jak np. niepełnosprawni, dla których bariery architektoniczne i dojazd do pracy wiążą się z dużym utrudnieniem, • wysokiej klasy specjalistów niezainteresowanych zatrudnieniem w pełnym wymiarze czasu pracy, • kobiet, które rezygnują z tradycyjnej formy zatrudnienia po założeniu rodziny i urodzeniu dziecka, • pochodzących z rejonów, gdzie koszt pracy jest niższy. • Swoboda dotyczy wyboru miejsca pracy. Nie musi to być oddzielnie wydzielony pokój, ale często jakiekolwiek wolne miejsce. • Integracja rynku pracy w skali światowej. Pracownicy jednej firmy z różnych krajów będą mogli się spotykać i wymieniać doświadczenia.

10. ZALETY TELEPRACY cd. • Potrzebne do pracy komputery, faksy, telefony itd. pracownicy mogą wykorzystywać na użytek swój i swoich rodzin. • Zwiększa się efektywność pracy - większa odpowiedzialność, większa satysfakcja z pracy, co sprzyja jakości pracy, według badań ten rodzaj pracy poprawia wydajność pracownika od 15 do 30 proc. • Telepraca ułatwia kształtowanie własnego, wewnętrznego systemu motywacji. Wymaga dużej samokontroli, dyscypliny, umiejętności planowania i zarządzania własnym czasem. • Poprawia się produktywność i wydajność istniejących firm. Telepraca ułatwia małym i średnim przedsiębiorstwom rywalizację z dużymi firmami. • Tworzą się miejsca pracy w regionach słabych ekonomicznie, o dużym bezrobociu.

11. W BIURZE CZY W DOMU? • Istotą telepracy jest jej wykonywanie poza zakładem pracy, nie oznacza to jednak konieczności pracy w domu. • Rodzaj telepracy często zależy od miejsca jej wykonywania. Telepraca może być wykonywana częściowo w biurze i częściowo w domu (jak również w innym miejscu, np. w samochodzie, poczekalni lotniska itd.). Praca w domu gwarantuje największą elastyczność czasową. • Firma może także tworzyć ośrodki zamiejscowe, np. w rejonach dużego bezrobocia czy tam, gdzie koszty pracy i wynajmowania lokali są niższe, a w pobliżu biura mieszka większość pracowników. Miejscem wykonywania telepracy mogą też być centra lokalne, centra elektroniczne. Są to pomieszczenia, wyposażone w środki telekomunikacji i inne biurowe, w których znajdują się pomieszczenia czy poszczególne stanowiska różnych firm.

12. W BIURZE CZY W DOMU? cd. • W zależności od miejsca pracy można wyróżnić następujące rodzaje telepracy: • 1. Telehomeworking (telepraca domowa) - praca całkowicie wykonywana w domu. Osoby mogą wykonywać taką pracę na własny rachunek i świadczyć usługi na rzecz kilku zleceniodawców. • 2. Homebased teleworking - pracownicy wykonują większość pracy poza siedzibą pracodawcy, najczęściej w domu, np. pracują cztery dni w domu, a jeden w biurze. • Łączność z firmą (z pracodawcą i pozostałym zespołem) zapewnia im poczta elektroniczna. • 3. Ad hoc teleworking - obejmuje pracowników świadczących pracę w biurze firmy, którzy w wyjątkowych, sporadycznych, dokładnie określonych przypadkach mogą wykonywać pracę w domu.

13. W BIURZE CZY W DOMU? cd. • 4. Nomadic teleworking - dotyczy np. pracowników działów sprzedaży, inżynierów eksploatacyjnych, przedstawicieli ubezpieczeniowych. Pracownicy ci są zatrudnieni w klasyczny sposób, ale - z uwagi na niezbędną ze względu na charakter pracy swobodę, przy użyciu telefonu komórkowego, pagera czy laptopa - pozostają w kontakcie z firmą bez konieczności świadczenia pracy w biurze. Większość czasu pracują u klientów, w domu, w drodze. Praca może być wykonywana również w samochodzie, pociągu, samolocie, hotelu. Przy tej postaci telepracy koszt przygotowania stanowiska pracy jest najtańszy.

14. WADY TELEPRACY • Znikają bariery pomiędzy życiem zawodowym i pozazawodowym, wytwarza się poczucie, że nigdy nie opuszcza się biura, a w efekcie samodzielnego gospodarowania czasem w warunkach konkurencji mogą wydłużyć się godziny pracy, co może wpływać negatywnie na życie rodzinne. • Telepracownicy mogą narzekać na samotność. Pobyt w biurze to okazja do spotkania się ze współpracownikami, co wiąże się z powstawaniem nowych pomysłów, wymianą doświadczeń, korygowaniem omyłek. Telepraca może m.in. spowodować izolację społeczną, zanik więzów międzyludzkich. • Likwidacja stałej siedziby, wspólnej przestrzeni, co zmniejsza poczucie identyfikacji z firmą. • Konieczna jest zmiana w sposobie zarządzania i kontrolowania pracowników. Nie ma możliwości bieżącej i bezpośredniej kontroli, ograniczone są osobiste kontakty z pracownikami.

15. WADY TELEPRACY cd. • Należy liczyć się z możliwością awarii technicznej sprzętu. • Silna konkurencja może prowadzić do ostrej rywalizacji i zwiększania wydajności pracowników. Telepracownik, który będzie chciał podkreślić swoje oddanie firmie, będzie pracował ponad miarę, co może prowadzić do pracoholizmu. • Propozycja telepracy może być wynikiem kompromisu z pracodawcą - większa ilość pracy za możliwość jej wykonywania w domu. • Wynagrodzenie uzależnione od wyników pracy często prowadzi do stresu. • Zatrudniony może być niezauważalny ze szkodą dla jego kariery. • Telezatrudnienie nie daje takiego poczucia bezpieczeństwa jak zatrudnienie tradycyjne.

16. WADY TELEPRACY cd. • Pracownik bez bieżącej kontroli może zaniedbywać się w pracy, np. dłuższy urlop będzie nadrabiał, co w efekcie może wpłynąć negatywnie na jakość wykonywanej przez niego pracy. • Wysokie koszty rozpoczęcia systemu telepracy, np. koszty wyposażenia pracowników w odpowiedni sprzęt, wysokie opłaty za połączenia. • Możliwość utraty klientów preferujących tradycyjne formy kontaktu z pracownikami firmy. • Problemy z przestrzeganiem i kontrolą bezpieczeństwa i higieny pracy.

17. e-centra • Nowość tej koncepcji organizacyjnej polega na tym, że przedsiębiorca nie musi sam, na własny koszt, organizować stanowiska dla swojego pracownika, lecz w razie potrzeby może skorzystać z kompletnie wyposażonego stanowiska pracy w siedzibie e-centrum. • Jest to biuro, w którym pracownicy otrzymują biurko, komputer, telefon, dostęp do urządzeń kopiujących i powielających, podłączenie do szerokopasmowej sieci Internetu. • Mogą w nienormowanych godzinach wykonywać konkretne prace dla pracodawcy z siedzibą np. w innym mieście. • W Polsce w ramach projektu ElaStan finansowanego ze środków Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL powstały trzy e-centra (Garwolin, Pułtusk, Radom). Pracodawca do końca trwania projektu (do marca 2008 r.) nie ponosi kosztów biurowych i sprzętu, na którym pracuje jego pracownik.

18. e-centra cd. • Po tym terminie e-centra nadal będą dostępne dla pracodawców, choć prawdopodobnie za niewielką opłatą. • W ramach projektu e-centrum może także wyposażyć stanowisko w oprogramowanie specjalistyczne dla potrzeb konkretnej pracy. Szczegółowe zasady korzystania ze stanowisk e-pracy określa regulamin placówek. Pracownik i pracodawca mogą korzystać z adresu e-centrum w kontaktach wzajemnych oraz w kontaktach z klientami i partnerami gospodarczymi. Ponadto przedsiębiorcy spełniający warunki przynależności do sektora małych i średnich przedsiębiorstw, zainteresowani korzystaniem z e-centrów, mogą w ramach projektu korzystać ponadto z dodatkowego wsparcia w postaci szkoleń i doradztwa w zakresie organizacji pracy w elastycznych systemach zatrudnienia.

19. Warunki wprowadzenia telepracy • Warunki wprowadzenia telepracy to nie tylko opracowanie technicznej strony przedsięwzięcia, ale także zawarcie porozumień i umów z pracownikami. Te obowiązki ponosi pracodawca w każdym przypadku telepracy, także wówczas gdy stanowisko pracy przygotowuje inny podmiot, np. e-centrum. Warunki wprowadzenia telepracy określono w nowym art. 676 par. 1 k.p. Pracodawca ma obowiązek je stosować zarówno wówczas gdy zamierza zatrudnić telepracowników, jak i wtedy gdy pracownik zatrudniony w sposób tradycyjny przechodzi na system telepracy. • Warunki stosowania telepracy określa się w porozumieniu albo w regulaminie, w zależności od tego, czy: •  u pracodawcy działają związki zawodowe, •  dojdzie do zawarcia porozumienia ze związkami.

20. TELEPRACA a BHP • Pracodawca jest obowiązany do realizacji wobec telepracownika wszystkich obowiązków z zakresu bhp, z wyłączeniem - wobec telepracownika wykonującego pracę w domu: obowiązku dbałości o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń, określonego w art. 212 pkt 4 k.p., obowiązków określonych w art. 213 i 214 k.p. (dotyczących obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy) i obowiązku zapewnienia odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych, określonego w art. 233 k.p. (art. 6717 k.p.). • W związku z tym obowiązkiem nowe przepisy przyznały pracodawcy uprawnienie do przeprowadzenia kontroli w zakresie bhp - w domu telepracownika - za uprzednią zgodą wyrażoną na piśmie, albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej, albo podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość. Pierwszą kontrolę, w zakresie bhp, pracodawca byłby zobowiązany przeprowadzić, na wniosek telepracownika, przed rozpoczęciem przez niego wykonywania pracy.

21. KONTROLA PRACODAWCY • Uprawnienia kontrolne pracodawcy nie dotyczą wyłącznie bhp. Zgodnie z art. 6714 par. 1 k.p., pracodawca ma prawo kontrolować wykonywanie pracy przez telepracownika w miejscu wykonywania pracy. Jeżeli praca jest wykonywana w domu telepracownika, pracodawca ma prawo przeprowadzać kontrolę: • wykonywania pracy, • w celu inwentaryzacji, konserwacji, serwisu lub naprawy powierzonego sprzętu, a także jego instalacji, • w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy - za uprzednią zgodą telepracownika wyrażoną na piśmie, albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej, albo podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość. • Pracodawca ma obowiązek dostosować sposób przeprowadzania kontroli do miejsca wykonywania pracy i charakteru pracy. Wykonywanie czynności kontrolnych nie może naruszać prywatności telepracownika i jego rodziny ani utrudniać korzystania z pomieszczeń domowych, w sposób zgodny z ich przeznaczeniem.

22. USTAWOWE GWARANCJE • Nowe przepisy zawierają szereg ustawowych gwarancji dla telepracownika: • zakaz wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę z powodu niewyrażenia przez pracownika zgody na wykonywanie pracy w formie telepracy, jak również w razie zaprzestania wykonywania pracy w formie telepracy, • zachowanie prywatności w czasie przeprowadzania kontroli wykonywania pracy lub w celu inwentaryzacji albo naprawy powierzonego sprzętu, • równe traktowanie telepracownika z innymi pracownikami, • możliwość przebywania na terenie zakładu pracy i kontaktowania się z innymi pracownikami - na zasadach przyjętych dla ogółu pracowników, a także możliwość korzystania z pomieszczeń i urządzeń pracodawcy oraz z zakładowych obiektów socjalnych i prowadzonej działalności socjalnej.

23. ZAKAZ DYSKRYMINACJI • Telepracownik nie może być traktowany mniej korzystnie w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych niż inni pracownicy zatrudnieni przy takiej samej lub podobnej pracy, uwzględniając odrębności związane z warunkami wykonywania pracy w formie telepracy. Pracownik nie może być w jakikolwiek sposób dyskryminowany z powodu podjęcia pracy w formie telepracy, jak również odmowy podjęcia takiej pracy. • Znajdują zastosowanie wszystkie zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Przykładowo telepracownicy nie mogą być dyskryminowani w zakresie wynagradzania i mają prawo do odszkodowania w razie naruszenia zasady równego traktowania, zgodnie z art. 183d k.p.