Pojezierze Mazurskie

1. Pojezierze Mazurskie

2. Położenie i rzeźba • Pojezierzem Mazurskim nazwano pas pojezierzy między dolną Wisłą a wschodnią granicą. W obrębie Pojezierza Mazurskiego rozróżnia się: Pojezierze Brodnickie, Pojezierze Iławskie, Pojezierze Olsztyńskie, Pojezierze Mrągowskie, Równina Mazurska, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Kraina Węgorapy, Pojezierze Ełckie, Garb Szeski.. Pojezierze Mazurskie można określić jako region zbiegania i nakładania się moren czołowych trzech głównych faz ostatniego zlodowacenia tj. Bałtyckiego. Na zachód od Wzgórz Dylewskich i Doliny Pasłęki poszczególne zasięgi tego zlodowacenia rozbiegają się, a zewnętrzna jego granica odchyla się daleko na południe w okolice Płocka. Od lodowca odłączały się wyspy lodu. Lód topiąc się dał początek zagłębieniom jeziornym. Urozmaicona, młodoglacjalna rzeźba obszaru wiąże się z lobem mazurskim ostatniego zlodowacenia, wysokość n.p.m. przekraczają 300 m. Rzeźba jest silnie pagórkowata z dużą liczbą jezior oraz zagłębień bezodpływowych.. Krajobraz jest bardzo młody, ponieważ zarysował się dopiero przed kilkunastoma tysiącami lat, a ostateczna forma wykształciła się dopiero przed 5 - 7 tysiącami lat temu, kiedy to wskutek ocieplenia klimatu znikły ostatnie zagrzebane w ziemi lody powodujące powstanie mis jeziornych, a cały teren pokryły wielkie lasy, które utrwaliły formy aż do czasów dzisiejszych.

3. Pojezierze Mazurwskie • część polskich Pojezierzy Wschodniobałtyckich pomiędzy Niziną Staropruską (Górowo Iławeckie, Orneta) i Pojezierzem Iławskim (Iława, Ostróda) na zachodzie, Pojezierzem Litewskim(Augustów, Suwałki) na wschodzie i Niziną Północnomazowiecką (Mława, Płońsk, Ciechanów) na południu.

4. Klimat i okres wegetatywny • Na Pojezierzu Mazurskim czas zamarzania jezior jest około 20 dni dłuższy niż czas zamarzania rzek i 1-2 miesiące dłuższy niż na pojezierzach zachodnich. Tuż pod lodem temperatura jest zaledwie o ułamek stopnia wyższa od 00C , ale głębiej podnosi się maksymalnie do + 40C, a w jeziorze ustala się uwarstwienie termiczne odwrócone . Na wiosnę, po stopnieniu lodów, temperatura wody podnosi się aż do osiągnięcia + 40 C na całej głębokości .To pochłania wielkie ilości ciepła atmosferycznego, przez co wiosna w okolicach jezior opóźnia się . Klimatycznie obszar Pojezierza Mazurskiego stanowi wyodrębniającą się dzielnicę, która odznacza się nieco większym kontynentalizmem niż pozostała część nizin .Wiosna jest tu późniejsza, zima najbardziej mroźna, a jesień wczesna. Dni mroźnych jest 50, dni z przymrozkami - powyżej 130, przy czym szczególnie chłodne są okolice położone na północny - wschód (Olecko-Suwałki). Opady wynoszą średnio rocznie od 500 do 600 mm, ale w ich rozmieszczeniu ujawnia się wpływ jezior i lasów, zaznaczający się w lokalnym wzroście do 650 mm. Pokrywa śnieżna zalega do 80 dni. Wreszcie trzeba podkreślić dużą ilość silnych wiatrów .Długość okresu wegetacji wynosi mniej niż 160 dni.

5. Lasy • Poza jeziorami walorem Pojezierza Mazurskiego są lasy. Średnie zalesienie jest wprawdzie zbliżone do przeciętnego w kraju (około 27 % powierzchni),ale wzrasta w rejonach najliczniej odwiedzanych (do 40%).Rozciągają się tu z pośród największych kompleksów leśnych w Polsce - puszcza Piska i Augustowska. Znajdują się również Wigierski Park Narodowy oraz 6 parków krajobrazowych (Mazurski, Suwalski, Iławski, Brodnicki, Górznieńsko - Lidzbarski i Wzgórz Dylewskich). Na Pojezierzu Mazurskim w lasach i nad jeziorami zachowały się jeszcze w wielu miejscach fragmenty pierwotnej przyrody, mało poniszczonej przez działalność człowieka . Piękne partie naturalnych lasów mieszanych są tu zachowane, w skład których wchodzą: dęby, świerki, sosny, graby, klony, olsze czarne i szare, brzozy z podszyciem leszczyny i jałowca.

6. Charakterystyka • Pojezierze obejmuje ciągi moren czołowych trzech głównych faz zlodowacenia bałtyckiego (jęzor mazurski). Rzeźba jest bardzo urozmaicona; łańcuchy wzgórz morenowych (kulminacja na Wzgórzach Szeskich, 309 m n.p.m.), zagłębienia bezodpływowe, kemy, ozy, w południowej części pola sandrowe. Występują liczne jeziora, które zajmują ok. 7% powierzchni tego pojezierza, m.in. 2 największe w Polsce – Śniardwy i Mamry oraz Niegocin, Nidzkie, Roś i Tałty. Liczba jezior o powierzchni powyżej 1 ha wynosi 2700.

7. Rolnictwo i hodowla • Bardzo ważną gałęzią gospodarki jest rolnictwo. Sprzyjające warunki glebowe i klimatyczne występują w zachodniej części, mało korzystne we wschodniej i południowej. Na Pojezierzu Mazurskim użytki rolne zajmują ok. 54% powierzchni (dane dla województwa Warmińsko - - Mazurskiego) a na Pojezierzu Suwalskim - 60% (dane dla woj. Podlaskiego). Spadkiem po -byłych PGR-ach jest duży odsetek odłogów oraz wysokie bezrobocie na wsi. Dominują duże gospodarstwa rolne - przeciętne zajmuje powierzchnię 16,5 ha. Uprawia się: zboża, rośliny pastewne, ziemniaki, rzepak. Duże obszary łąk sprzyjają rozwojowi hodowli bydła (mleko i mięso), hoduje się również trzodę chlewną i drób.

8. Rzeki • Rzekiwypływające z Pojezierza Mazurskiego należą do dorzeczy Narwi (Omulew, Rozoga, Szkwa, Pisa, Ełk) i Pregoły (Łyna z Gubrem, Węgorapa).

9. Walory turystyczne

10. Parki krajobrazowe • Dla zachowania najcenniejszych zespołów przyrodniczych wydzielono obszary chronionego krajobrazu – Mazurski Park Krajobrazowy (40 000 ha, w tym lasów 18 000 ha, wód 15 000 ha). Na jego terenie znajdują się jeziora Mamry i Śniardwy. • Ponadto na obszarze Pojezierza Mazurskiego znajduje się 114 rezerwatów przyrody.

11. Pomniki przyrody • Ogólna liczba drzew zaliczanych do pomników przyrody w tym regionie wynosi 1060. Są to m.in. Dąb Królewski w Rucianem i Dąb nad Mukrem na brzegu jeziora Mokre. Znajduje się tu też 139 głazów narzutowych, których obwody dochodzą do 19 m. Pod ochronę rezerwatową wzięto pola tych głazów i nazwano je "Fuledzki Róg", "Dobieński Róg" oraz "Bachmanowo".

13. Możliwości uprawiania turystyki kwalifikowanej W regionie Mazurskim istnieje wiele możliwości uprawiania turystyki kwalifikowanej. Wyznaczono wiele szlaków żeglugowych, kajakowych oraz znakowanych szlaków pieszych. Do szlaków żeglugowych należą trasy: • Giżycko – Węgorzewo • Giżycko – Mikołajki – Ruciane-Nida • Mikołajki – Pisz • Mikołajki – Ryn

14. Opisywany region dzięki obfitości i różnorodności jezior, malowniczości rzek i strumieni oraz sieci kanałów łączących jeziora w systemy dróg wodnych, posiada doskonałe warunki do uprawiania turystyki kajakowej. Główne szlaki kajakowe to: szlak rzeki Krutyni(najpopularniejszy szlak kajakowy na Mazurach, jeden z najatrakcyjniejszych szlaków wodnych w Polsce. Prowadzi przez kilkanaście jezior połączonych krótkimi rzekami, tzw. strugami, objętych wspólnym mianem rzeki Krutyni) szlak rzeki Sapiny (popularny szlak kajakowy północno-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego. Początek na południowym brzegu Jez. Kruklin w pobliżu wsi Kruklin).

15. Przemysł • Obszar Pojezierza Mazurskiego ma charakter rolniczo-przemysłowy, z wzrastającym udziałem usług, m.in. handlu i turystyki. W 1989 r. rozpoczął się proces stopniowej restrukturyzacji, modernizacji i prywatyzacji gospodarki, zwłaszcza handlu, hotelarstwa, usług transportowych i budownictwa. • Główne gałęzie przemysłu: spożywczy (mleczarski, mięsny, młynarski, rybny, piwowarski), drzewny (tartaczny, meblowy), chemiczny (gumowy), maszynowy, elektromaszynowy. Województwo zajmuje jedno z pierwszych miejsc w kraju pod względem otrzymywania drewna i połowu ryb słodkowodnych.

16. Fauna

17. Owady • Na Pojezierzu Mazurskim występuje duża liczba owadów, a wśród nich zarówno gatunki pożyteczne (pszczoły i inne gatunki zapylające kwiaty) jak i szkodliwe. Liczne gatunki owadów z uwagi na wspaniałe ubarwienie są ważnym elementem estetycznym, zwracającym na omawianym terenie szczególną uwagę. Do nich przede wszystkim zaliczyć należy różnego rodzaju motyle. Pod ochroną znajdują się wszystkie gatunki biegaczy, tęczników i trzmieli. Nad wodami jezior często spotykane są ważki.

19. Ryby i inne zwierzęta wodne • Z rzek zbadanych przez ichtiologów na podkreślenie zasługuje rzeka Drwęca i jej dopływy. Występują tam gatunki typowe zarówno dla wód o charakterze nizinnym, jak i podgórskim: łosoś, troć, śliz, strzebla potokowa, głowacz, kleń, jelec, brzana i piekielnica. • W jeziorach żyją gatunki takie jak: sielawa, sieja, stynka, sum, szczupak, płoć, leszcz, okoń, krąp, węgorz, peluga, amur biały, tołpyga biała i tołpyg pstra. W skład zooplanktonu wchodzą głównie skorupiaki i wrotki.

21. Płazy i gady • Liczba gatunków płazów i gadów jest w porównaniu z innymi grupami stosunkowo niewielka. Z płazów należy wymienić traszki, żaby, ropuchy i kumaki nizinne. Z gadów na uwagę zasługują: żółw błotny, jaszczurka, zaskroniec oraz jadowita żmija zygzakowata.

23. Ptactwo • Region ten nazywany bywa "ptasim rajem". Ptaki zamieszkujące lasy, jeziora, rzeki, bagna, torfowiska, łąki i pola tworzą bogatą, bo liczącą ponad 350 gatunków awifaunę. W lasach występują: głuszec, jarząbek, cietrzew, kruk, orzechówka, sójka, dzięcioł, orzeł przedni i wiele innych. Nad polami i łąkami krąży myszołów, błotniak. Nad rzekami i jeziorami występuje kania. Ponadto występują jastrząb, krogulec, sokół, gęś, kaczka, perkoz, czapla i żuraw.

25. Ssaki • W puszczach Pojezierza Mazurskiego wyodrębniono dzikie mateczniki w celu zachowania pierwotnej fauny. W rezerwatach tych czynione są próby ratowania żubra (Puszcza Borecka), łosia i bobra. Ze zwierzyny łownej wymienić należy przede wszystkim jelenia, sarnę, dzika i zająca. Z mniejszych gryzoni żyje tu wiewiórka, smużka, nornica rud, piżmak, mysz. Występuje też kilka gatunków ssaków owadożernych: jeż, kret, ryjówka. W rejonie tym występują także: wilk, ryś, lis, kuna leśna, borsuk oraz nietoperze.

26. Parki krajobrazowe • Dla zachowania najcenniejszych zespołów przyrodniczych wydzielono obszary chronionego krajobrazu – Mazurski Park Krajobrazowy (40 000 ha, w tym lasów 18 000 ha, wód 15 000 ha). Na jego terenie znajdują się jeziora Mamry i Śniardwy. • Ponadto na obszarze Pojezierza Mazurskiego znajduje się 114 rezerwatów przyrody.

28. Pomniki przyrody • Ogólna liczba drzew zaliczanych do pomników przyrody w tym regionie wynosi 1060. Są to m.in. Dąb Królewski w Rucianem i Dąb nad Mukrem na brzegu jeziora Mokre. Znajduje się tu też 139 głazów narzutowych, których obwody dochodzą do 19 m. Pod ochronę rezerwatową wzięto pola tych głazów i nazwano je "Fuledzki Róg", "Dobieński Róg" oraz "Bachmanowo".

29. Możliwości uprawiania turystyki kwalifikowanej • W regionie Mazurskim istnieje wiele możliwości uprawiania turystyki kwalifikowanej. Wyznaczono wiele szlaków żeglugowych, kajakowych oraz znakowanych szlaków pieszych. Do szlaków żeglugowych należą trasy: • Giżycko – Węgorzewo • Giżycko – Mikołajki – Ruciane-Nida • Mikołajki – Pisz • Mikołajki – Ryn

30. KONIEC Prezentacje wykonali: Szymon Kędziorski Michał Wesołowski