TÜRKİYE BİLİŞİM ŞURASI EĞİTİM ve ARGE ÇALIŞMA GRUBU SORUMLU STK: Türkiye Zeka Vakfı

1. TÜRKİYE BİLİŞİM ŞURASIEĞİTİM ve ARGE ÇALIŞMA GRUBUSORUMLU STK: Türkiye Zeka Vakfı 18 Şubat 2002

2. Kapsam 1. GENEL KURGU • Eğitim ve ARGE Çalışma Grubunun Amacı • Alt Çalışma Grupları ve Yaklaşım • Metodoloji ve Çerçeve 2. ALT GRUP ÇALIŞMA ÖZETLERİ I. Talep Modelleme • Demografik Talep Modeli • Bilişim Personeli Kategorileri II. Arz Katmanları • Okul Öncesi, İlk ve Orta Öğretim • Yüksek Öğrenim • Kurs ve Sertifika Programları • Uzaktan Eğitim III. Bilişim ARGE’si 3. SONUÇ VE ÖNGÖRÜLER • Kavram Birliği ve Hedef(ler) • Strateji, Politika ve Plan Zinciri • Taslak Strateji ve Politika Seçenekleri

3. EĞİTİM VE ARGE ÇALIŞMA GRUBUNUN AMACI Bilgi Toplumuna geçişte ulusal eğitim otoritelerine ve planlamacılara • hedef, • strateji, • politika • planlama etkinliklerinde yol gösterecek temel fikir ve anahtar proje üretmektir.

4. ALT ÇALIŞMA GRUPLARI • Talep Modelleme • Kurumsal Model • Birey • Devlet • Kamu • T.S.K. • Reel Sektör • Demografik Talep Modeli Arz Katmanları • Okul öncesi, İlk ve Orta Öğretim • Yüksek Öğrenim • Özel Kurslar, Sertifika ve Hizmet içi Programları • Uzaktan Eğitim Bilişim AR-GE’si

5. EĞİTİM ve ARGE ÇALIŞMA GRUBU • KOORDİNASYON: • Fatoş Yarman Vural • Faruk Yarman • Nafiz Arıca 1. Talep Modelleme: • Faruk Yarman (Grup Sorumlusu) • Nafiz Arıca • Murat Üçüncü • Alpaslan Kuloğlu • Ergun Özkalaycı • Serpil Yörüker • Metin Yıldız • Şeniz Ciritçi • 2. Okul öncesi, ilk ve orta öğretim: • Ruhi Esirgen (Grup Sorumlusu) • Hasan Güran • Feridun Keskinkılıç • Mehmet Bulut • Ergun Özkalaycı

6. EĞİTİM ve ARGE ÇALIŞMA GRUBU • 5.Uzaktan Eğitim: • Veysi İşler (Grup Sorumlusu) • Zehra Adıyaman • Ali Arifoğlu • Semih Bilgen • Ayşenur Birtürk • Soner Yıldırım • 6. AR-GE: • Buyurman Baykal(Grup Sorumlusu) • Veysi İşler • Uğur Halıcı • Hasan Güran 3. Yüksek Öğretim: • Semih Bilgen (Grup Sorumlusu) • Adnan Yazıcı • Ümit Karakaş • Uğur Halıcı 4. Özel Kurslar ve Sertifika Programları: • Ali Arifoğlu (Grup Sorumlusu) • Feridun Keskinkılıç • Şeniz Ciritçi • Alpaslan Kuloğlu • Zehra Adıyaman • Buyurman Baykal

7. METODOLOJİ Her alt grup için, Türkiye’de Durum (Güçlü, Zayıf Yönler, Fırsatlar, Tehditler) Dünya’da Durum Hedef, Politika ve Strateji Önerileri Temel Fikir ve Proje Önerileri Ekler: Sayısal Veriler

8. FORMAT • ABD • Kıta Avrupası • Seçilmiş Ülkeler (İspanya, Japonya, Malezya, İrlanda, Singapur v.s.) • Hedefler Somut ve ölçülebilir olarak sınıflandırılacaktır.

9. ÇERÇEVE Yasama Yürütme ve Yargıdan Sorumlu Bürokrat E-Devlet Reel Sektör Birey Mal ve Hizmet Üreticileri Bilgi Toplumunda Yurttaş • Arz talep dengesinin iki yönlü olarak tetiklenmesi

10. I. TALEP MODELLEME I.I. DEMOGRAFİK TALEP KATMANLAR I.II. BİLİŞİM PERSONELİ KATEGORİLERİ

11. % NÜFUS 50 40 10 I – OKUL ÖNCESİ II – İLKÖĞRENİM III – ORTAÖĞRENİM IV – YÜKSEKÖĞRENİM V - ÇALIŞMA YAŞAMI VI - EMEKLİLİK 30 20 V VI II 10 III I IV 15 30 45 60 YAŞ 5 15 30 45 60 75 % ÇALIŞAN NÜFUS 50 40 50 40 30 30 20 20 10 10 15 30 45 60 YAŞ 5 15 30 45 60 75 OKUL NÜFUSU % 75 50 25 5 15 30 45 60 75 YAŞ

12. % Okul Çağı Çalışma Çağı Yaş Dilimindeki Toplam Nüfus 100 İşsiz Nüfus 50 Çalışan Nüfus V Emekli Nüfus VI II I III IV 5 19 25 55 YAŞ • Okul Çağında : Okul öncesi; ilk, orta, ve yüksek öğrenim gören nüfus • Çalışma Çağında : Kamu (sivil, askeri), reel sektör (üretim, hizmet, ...), birey • Emeklilik Çağında : Aktif, pasif

13. EĞİTİM İHTİYAÇ GRUPLARI Demografik Talep Modeli H E D E F L E R Arz Talep Arz Bilişimci Kategorileri

14. BİLİŞİM PERSONELİ KATEGORİLERİ • Okur-Yazarlık (İlk, orta dereceli eğitim, Kurs ve Sertifika Programları) • Bilişim Kullanıcısı (Yüksek Öğretim, Kurs ve Sertifika Programları) • Bilişim Uzmanı (Yüksek Öğretim) • Bilişim Teknisyeni (Ön lisans, Kurs ve Sertifika Programları) • Üst Düzey Bilişimci (Yüksek Lisans ve Doktora) • Politika Üretici (Yüksek Öğretim ve Özel İhtisaslaşma)

15. II. ARZ KATMANLARI • Okul Öncesi, İlk ve Orta Eğitim • Yüksek Öğrenim • Kurs ve Sertifika Programları • Uzaktan Eğitim

16. OKUL ÖNCESİ, İLK VE ORTA EĞİTİM(Türkiye’de Durum) • MEB Eğitim Teknolojileri Dairesi Başkanlığı uzun yıllardır özveri ile çaba sarfetmektedir. Deneyimli bir bürokratlar kadrosu mevcuttur. • 8 yıllık eğitime geçişle birlikte artan büyük bir nüfus (toplam nüfusun beşte biri) eğitim beklemektedir. • MEB’ye genel bütçeden ayrılan pay dünya ortalamalarının çok gerisindedir. • Bilişim eğitimi verecek öğretmenlerin nitelik ve nicelikleri yeterli değildir. • Bilişim dersleri seçmelidir. • Alt yapı ve Üst yapı gelişmiş ülke standartlarının çok altındadır. • Öneri: Daha fazla vakit kaybetmeden MEB’in genel bütçedeki payı artırılacaktır.

17. OKUL ÖNCESİ, İLK VE ORTA EĞİTİM (Türkiye’de Durum) Öneri: M.E.B., mevcut hedeflerini ve buna bağlı kaynak ihtiyaçlarını yeniden belirlemeli seçilmiş yetkinlik kategorilerinde bilişim derslerini müfredata ilave etmelidir. Öneri: Orta Eğitim ve Yüksek Öğrenim yaş grubu olan 15-25 yaş arası okul dışı kalan nüfusun bilişim çalışanı olarak iş gücüne katılması mümkündür.

18. OKUL ÖNCESİ, İLK VE ORTA EĞİTİM (Dünya’da Durum) Öneri: A.B üyeliğine aday olan ülkemizde hiç değilse İspanya, Macaristan ve benzeri gelişmişlikteki ülkelerdeki durum incelenecek ve seçilecek ulusal hedeflere örnek teşkil edecektir. Öneri: Türkiye’nin 5 ve 10 yıllık perspektiflerde erişmek isteyeceği Bilgi Toplumu hedefleri, strateji ve uygulama planlarıbelirlenmelidir.

19. YÜKSEK ÖĞRENİM İki Ana Başlık • Bilişim Uzmanı : Bilgisayar donanımı, yazılımı, bilişim sistemlerini bütünleştiren ve üreten uzmanlar. • Bilişim Kullanıcısı : Yönetim, Mühendislik, tıp v.b. Alanlarda bilişim teknolojilerini mesleki uzmanlıklarında kullananlar.

20. YÜKSEK ÖĞRENİM(Türkiye’de Durum) • Bilim adamı, Bilişim Uzmanı ve Öğretim üyesi yetiştiren programlar, • Bilgisayar Mühendisliği: • Yazılım ve Donanım Mühendisliği Bölümleri • Bilişim Sistemi Uzmanlığı: • İşletme ve Bilişim Bölümleri • Programcı ve Teknisyenler: • İki Yıllık Ön Lisans

21. YÜKSEK ÖĞRENİM(Türkiye’de Durum) • 1960’lı yıllardan beri eğitim veren bölümler nitelikli insan gücü yetiştirmektedir. • Çeşitli dernek ve vakıflar bilişim kültürünün yaygınlaşmasını sağlamışlardır. • Bilişimci olmak isteyen genç ve dinamik bir nüfusumuz mevcuttur. • Öğretim Üyelerinin niteliği ve niceliği yetersizdir. • Yabancı eğitim kurumları Türk Yüksek Öğretim Kurumlarından öğrenci çekmeye çalışmaktadırlar.

22. YÜKSEK ÖĞRENİM(Dünyada Durum) • IEEE ve ACM Computing Curricula 2001 gerekli müfredatları belirlemiştir. • Mesleki Uzmanlık Yazılımları yaygın olarak kullanılmaktadır.

23. KURS VE SERTİFİKA PROGRAMLARI (Türkiye’de Durum) M.E.B. Sertifikalı eğitimde özel kurs kapsamında açılan programlar: • İşletmen • Yardımcı Program • Programcı • Analist Programcı • Bakım Onarım Elemanı • Okur Yazarlık Açılan 18 bin kursta 360 bin civarında katılımcı bulunmaktadır.

24. KURS VE SERTİFİKA PROGRAMLARI(Türkiye’de Durum) • Denetim ve kurs içeriklerinin belirlenmesi M.E.B. tarafından yapılmaktadır. • Eskiden lise ön şartı şimdi geriye çekilmiştir. • Program tamamlanmadan sertifika verilmez. • Eğitim alt yapısı ve içerikler güncel değildir. Öneri: • M.E.B. Sertifikalı eğitim veren özel kurslar çok önemli olup yeniden yapılandırılmalıdır. • ECDL karşıtı Kamu Personeli Bilişim Sınavı yasalaştırılmalıdır.

25. KURS VE SERTİFİKA PROGRAMLARI(Dünyada Durum) • Dört Temel Kategori • Bilişim Okuryazarlığı için ehliyet (ECDL) • Yazılım Üreticilerinin düzenlediği hizmet içi eğitimler (Microsoft, Oracle) • Kurumlardaki kullanıcılar için intibak eğitimleri • Uluslararası Bilişim Firmaları tarafından yürütülen sertifikalı eğitim programları (Cisco, SAP)

26. KURS VE SERTİFİKA PROGRAMLARI(Dünyada Durum) • Örnek olarak 7 modülden oluşan Avrupa Bilgisayar Ehliyeti programaları. • Modüller: • Bilişim Teknolojileri • Bilgisayar Kullanımı ve Dosya Yönetimi • Kelime İşlem • Sayısal Tablolama • Veri Tabanları • Sunumlar • Bilişim ve İletişim

27. KURS VE SERTİFİKA PROGRAMLARI(Dünyada Durum) • Temel Faydalar • Bilişim Teknolojileri ve Bilgisayar Becerileri düzeyinde artış. • İşte ve evde artan üretkenlik. • Bilişimde ön bilgi gereği yok. • İş hayatında makbul bir yeterlilik belgesi.

28. UZAKTAN EĞİTİM (Türkiye’de Durum) • Yetişkinlerin eğitim gereksinimleri artmaktadır. • Uzaktan eğitimin % 99’u Anadolu Üniversitesi ve M.E.B programlarıyla verilmektedir. • Diğerleri, • ODTÜ öncülüğündeki üniversite dersleri ve sertifika ve derece programları, • İbni Sina Sanal Kampüsü, • YÖK- Üniversitelerarası İletişim ve Bilgi Teknolojilerine Dayalı Uzaktan Eğitim Yönetmeliği

29. UZAKTAN EĞİTİM (Türkiye’de Durum) • Uzaktan Eğitim alanların sayısı düşüktür. • AÖF ve MEB uzaktan eğitim programları teknolojiden yeterince yararlanmamaktadır. • Yeterli AR-GE yapılmamaktadır. • Mevzuat değişikliği gereklidir. • Mesleki ve Teknik Eğitim Uzaktan Eğitim Teknolojilerinden yararlanmalıdır.

30. UZAKTAN EĞİTİM (Dünyada Durum) • Internet ile birlikte Uzaktan Eğitim programları artmıştır. • En çok kullanan ülkeler ABD, Avusturalya ve İngiltere. • En sık kullanıldığı alanlar Bilişim, İşletme, Mühendislik, Fen Bilgisi • Sadece Uzaktan Eğitim veren üniversiteler (Phoenix gibi) olduğu gibi prestijli üniversitelerde (Stanford gibi) Uzaktan Eğitim programları açmaktadır.

31. UZAKTAN EĞİTİM (Dünyada Durum) • Güçlü üniversitelerden oluşan Internete Dayalı Uzaktan Eğitim Konsorsiyumları bulunmaktadır. • Dünyanın bir çok ülkesinde uzaktan eğitim programları açılmaktadır. • Yerel eğitim kurumları için tehdit oluşturmaktadır. • Devlet ve Vakıflar Uzaktan Eğitim AR-GE’sine destek vermektedir. • Avrupa Birliği ve Uzak Doğu ülkelerinde Uzaktan Eğitim projeleri mevcuttur. • Afrika Sanal Üniversitesinde 30.000 öğrenci kayıtlıdır.

32. BİLİŞİMDE AR-GE(Türkiye’de Durum) • Bilişim ARGE’si ekonomik krizleri aşacak ve Türkiye’yi AB ve Dünya ile bütünleştirecek önemli bir araçtır. • Maliyeti ucuz. • Ekonomik getirisi yüksek. • Hızla ürüne dönüştürülebilir. • Kaliteli İnsan gücü mevcut • ARGE konusunda kaynak sorunu yoktur. • ARGE kültürü mevcut değildir. • Politikacı ve yatırımcılarda yeterli sabır mevcut değildir.

33. BİLİŞİMDE AR-GE(Türkiye’de Durum) • Risk Yönetimi ve Girişimcilik kavramları yeterince bilinmemektedir. • Devletin ARGE teşvik mekanizmaları yeterli değildir ve sağlıklı işlememektedir. • (TTGV, TİDEP sadece ürün geliştirmeye yöneliktir.) • Üniversitelerdeki araştırmalar ürüne dönüştürülememektedir. • ARGE personeli özellikle Bilişim alanında yurt dışına göçmektedir. • Önemli bir zihniyet sorunu vardır.

34. BİLİŞİMDE AR-GE(Dünyada Durum) • Dünyadaki Bilişim ARGE çalışmalarının göstergeleri: • Ülkelerin ulusal gelirlerinden ARGE çalışmalarına ayrılan pay, • Yayın oranları, • Patent Başvuruları, • Devlet Teşvikleri, • Risk Sermayesinin verimliliği, • Teknoloji şirketlerinin performansı, • Üniversite-sanayi-devlet çalışma modelleri, • Silahlı Kuvvetlerin Bilişim ARGE’sine katkısı, • Bilgi toplumuna dönüşümde sosyo-ekonomik analizler.

35. BİLİŞİMDE AR-GE(Dünyada Durum) • Genellikle Bilişim ARGE çalışmaları; • Uluslararası şirketlerin büyük araştırma merkezleri ve bu merkezlerin desteklediği üniversiteler (Microsoft, Motorola, Oracle v.b.) • Devlet destekleri (NSF, Avrupa Topluluğu v.b.) • Konsorsiyumları (Belli sayıda şirket, üniversite ve devletin birararaya gelmesi) Aracılığı ile yürütülmektedir.

36. BİLİŞİMDE AR-GE(Dünyada Durum) • Küçük çaplı ve fikir bazında ARGE ise risk sermayesi kuruluşlarınca desteklenmektedir. • “Spinoff”, “startup” olarak isimlendirilen bu şirketler, üniversite öğretim üyelerince sıkça kurulmakta ve yeni bir fikir geliştirilerek büyük şirketlere pazarlanmaktadır. • Üniversitelerin kendi bünyelerinde risk sermayesi sağlayan kuruluşlar da bulunmaktadır (Örneğin, Imperial College, MIT, Stanford gibi)

37. BİLİŞİMDE AR-GE(Dünyada Durum) • Devletlerin bilişim ARGEsini destekleme çabasındaki en güzel örnek Avrupa Topluluğu araştırma programlarıdır. • Bu programlar bünyesinde özellikle bilişim konularına öncelik verilmekte, • Avrupa bünyesinde entegre bir araştırma altyapısı ve “sınır tanımayan” yani mobil işgücü oluşturulmaktadır.

38. BİLİŞİMDE AR-GE(Dünyada Durum) • Birikim, tecrübe ve süreklilik dünyadaki bilişim ARGE çalışmalarının temel özellikleridir. • Sık sık karar değiştiren, • tecrübeli elemanları bünyesinde uzun süre tutamayan, • birikime önem vermeyen çalışmaların • başarılı olduğu görülmemiştir. • Askeri ihtiyaçlar ARGE’yi finanse eden ve hedefler koyan önemli bir unsurdur.

39. BİLİŞİMDE AR-GE Hedef Belirleme Kaynakların Belirlenmesi ve Teşvik Değerlendirme Denetim ve İzleme

40. SONUÇ • Kavram Birliği ve Hedefler Seçilmiş zaman perspektiflerinde (5, 10, 10+ yıl) Bilgi Toplumuna Dönüşümde farklı toplum katmanlarında (A, B, C) farklı etkinlik ve yetkinlik düzeylerinde (1, 2, 3, 4, 5, 6) Dünya ve Türkiye’de Neler yapılarak nereye gelinmiş ve gelinir? Bunun için ; • İnsan kaynağı nedir / ne olmalıdır ? • Nasıl yapılandırılıp ele alınır / yönetilir ? • Nasıl değişir / değiştirilir ?

41. SONUÇ VE ÖNGÖRÜLER • Hedef, Strateji, Politika ve Plan Zinciri HEDEF Temel Demografik göstergeler ULUSAL STRATEJİ VE POLİTİKALAR Türetilebilir mi? ARA HEDEFLER Tanımlanabilir mi? • PLAN • Kaynaklar : • İnsani • Mali • Materyal • Araçlar • Proje ve Programlar

42. STRATEJİ VE POLİTİKA SEÇENEKLERİ • Yetişkin İnsan gücü arzı ile talep edilecek iş gücü yaratmak • Bilişimci talebi oluşturacak ulusal projelerde eğitim intibak programları • Ön yeterlilikli (15-25 yaş grubu) toplum katmanlarında potansiyel işsiz yerine bilişimci meslek katmanları yaratmak