MÜLKİYET (SINIRSIZ AYNÎ HAKLAR)

1. MÜLKİYET(SINIRSIZ AYNÎ HAKLAR)

2. MÜLKİYET KAVRAMI • “Milk” ve “melk” kavramları eşya üzerinde hâkimiyeti, “mülk” insanlar üzerindeki hakimiyeti ifade eder. • Mülkiyet şu şekilde tanımlanır: Bir ayn veya menfaat üzerinde varlığı kabul edilen ve ait olduğu kimseye bizzat faydalanma, bundan vazgeçtiği takdirde karşılığını alma yetki ve iktidarını veren hukukî bir hükümdür.

3. MÜLKİYET TANIMININ AÇIKLANMASI • Mülkiyet hem ayn hem de menfaat üzerinde olabilir. • Mülkiyet takdirî bir hükümdür. • Başkasından faydalanmasına imkân verilmesi halinde “karşılık alınması” milki, serbest mallardan ayırmaktadır. • Hukukî hüküm ifadesi mülkiyetin hukuk tarafından konmuş sebepler bulununca gerçekleşen bir hak olduğunu gösterir.

4. MÜLKİYET HAKKININ MEŞRÛİYETİ VE DAYANAĞI • Herşeyi yoktan var eden Allah bütün varlıkların gerçek mâliki ve sahibidir. • Allah, yerde ve göklerde ne varsa hepsini insanların istifadesi için yaratmıştır. • İnsan yeryüzünde Allah’ın halifesi olarak bazı hak ve malların sahibidir, bunlar üzerinde tasarrufta bulunur.

5. MÜLKİYETİN KONUSU(Neler mülkiyete konu olabilir?) • İslâm hukukçuları mal ile mülkiyeti birbirinden ayırmıştır. Mal, mülkiyet konusu olabildiği gibi mal olmayan bir takım hak ve menfaatler de mülkiyete konu olabilir. Bu sebeple şuf’a hakkı, kiralanmış şahıstan istifade hakkı, vakıftan yararlanma hakkı mülkiyete konu olmaktadır.

6. MÜLKİYETİN KAPSAMI-1 • Var olma bakımından bir şeye bağlı bulunan, hükümde de ona tabidir. Bu sebeple bir gebe hayvan satıldığı zaman karnındaki yavru da satılmış olur. • Bir şeye sahip olan, onun için zorunlu olan şeye de malik olur, mesela bir evi satın alan şahıs, ona ulaştıran yola da sahip olur.

7. MÜLKİYETİN KAPSAMI-2(ZEVÂİD) • Mala dâhil ve ondan doğan fazlalık: Bir hayvanın etlenmesi vb. Bu fazlalık mala dahildir, mülkiyetin şümulu içindedir. • Maldan ayrı olduğu halde ondan doğmuş olan fazlalık: (tabiî semereler): Ağacın meyvesi. Bunlar mülkiyetin kapsamına dahildir. • Mala dâhil sayılan fakat ondan doğmamış bulunan fazlalık: Bahçe ve arazinin ağaçları. Mülkiyetin kapsamına dâhil. • Asıl mala dâhil olmayan ve ondan doğmuş olmayan fazlalık (hukukî semereler): Kira gelirleri, menfaat bedelleri. Mülkiyete dâhil değil.

8. MÜLKİYET HAKKININ ÖZELLİKLERİ • Ayn-Menfaat ilişkisi: Prensipte ayn mülkiyeti menfaati gerektirir. Menfaat mülkiyeti ayn mülkiyetini gerektirmez. • Mülkiyetin tam olması: Malın rakabe ve menfaatine malik olmak tam mülkiyet bunlardan yalnız birine malik olmak eksik mülkiyettir. • Mülkiyet – zaman ilişkisi: Ayn mülkiyeti zaman ile sınırlanamaz, menfaat mülkiyeti geçicidir. • Mülkiyetin devir ve iskat kabiliyeti: Ayn mülkiyeti devri kabul eder, ıskatı kabul etmez. • Ortak veya ferdî mülkiyette tasarruf: Ortak mülkiyet konusu mal ile ferdî mülkiyet konusu mal üzerinde tasarruf hakkı aynıdır. Kira, hibe, rehin gibi tasarrruflar istisnadır. • Alacak şeklindeki mülkiyetin bölünmesi: Zimmetteki alacak birden fazla şahıs arasında ortak mülk ise bölünemez.

9. MÜLKİYETİN ÇEŞİTLERİ • KONUSU BAKIMINDAN: Ayn, menfaat, deyn mülkiyeti. • TAMLIK BAKIMINDAN.: Tam, eksik. • BAĞIMSIZLIK BAKIMINDAN: Müstakil mülkiyet, şayi’ mülkiyet (şuyuun izalesi: Taksim, muhayee, cebrî satış)

10. MÜLKİYETİN KAZANILMASI • GENEL KAZANMA YOLLARI, • TOPRAK MÜLKİYETİNİ KAZANMA YOLLARI, • MADEN MÜLKİYETİNİ KAZANMA YOLLARI

11. GENEL MÜLKİYETİ KAZANMA YOLLARI-1 • ASLEN KAZANMA YOLLARI: a) İhraz: Sahip olmak kastıyla sahipsiz bir mal üzerinde zilyedlik kurmak ve böylece ona malik olmaktır. b) Lukatayı bulmak, c) Define bulmak, d) Hukukî tağyîr (isim değişikliği olacak şekilde) e) Karıştırma ve karışma

12. GENEL MÜLKİYETİ KAZANMA YOLLARI-2 • 2. MÜLKİYETİ DEVREN KAZANMA YOLLARI a) Akitler, Cebrî satım, Cebrî temellük (şüf’a ve istimlak) b) Halefiyet (Miras ve tazminat)

13. TOPRAK MÜLKİYETİNİN KAZANILMASI-1 • ARAZİ ÇEŞİTLERİ • Mülk arazi (öşür, haraç, ikta vb.) • Mîrî arazi • Vakıf arazi, (arazi-i mevkûfe) • Kamu yararına ayrılmış arazi, (arâzi-i metrûke) • Ölü topraklar. (arâzi-i mevât)

14. TOPRAK MÜLKİYETİNİN KAZANILMASI -2 • Mülk toprakların devren iktisabı, • Devlet arazisinin kazanılması, a) Satım akdi, b) Bedelsiz temlik (yaptığı işe karşı ücret alması câiz olmayanlara) c) Başka sebeplerle satım, 3. Ölü toprakların kazanılması.

15. MADEN MÜLKİYETİNİN KAZANILMASI • Maden ocağı Serahsî, Mâlikî ve Hanbelîlere göre devletindir, hususî mülkiyete konu olmaz. • Arazi kanunnamesine göre madenler devlete aittir. Vakfedilmiş yerlerden çıkan madenler vakıf mülkiyetindir. Mülk arsalardan çıkan madenler içinden eritilip işlenebilir vasıfta olan madenlerin beşte biri devlete gerisi arazi sahibine aittir. Bu vasıfta olmayanların tamamı arazi sahibine aittir.

16. MÜLKİYET EDİNME VE BUNU KORUMA KONUSUNDAKİ SINIRLAMALAR • HUSUSÎ MÜLKİYETE KONU OLMAYAN ŞEYLER: a) Genel olarak hususi mülkiyete konu olmayan şeyler (metruke, vakıf, su, ot, ateş) b) Müslüman şahısların mülkiyetine konu olmayan mallar. 2. İSTİMLAK

17. MALIN KULLANILMASI İLE ALAKALI SINIRLAMALAR • ALLAH HAKKINDAN DOLAYI İSTİFADE SINIRLAMALARI: (ipek, altın-gümüş) • KULLARIN HAKKI SEBEBİYLE SINIRLAMA a) Komşu hakkından dolayı istifade sınırlamaları: (komşunun mülküne zarar vermemek, irtifak ve intifa hakları) b) Kamu yararı sebebiyle kısıtlamalar. c) İhmal ile ilgili kısıtlamalar

18. DİĞER TASARRUF KISITLAMALARI • Sahibinin mülkü üzerindeki tasarruuflarına ait sınırlamalar: • Mâlikin şahsî durumundan doğan kısıtlamalar (küçüklük, akıl hastalığı, sefahet, borçluluk, iflas) • Mülk sahibine bazı tasarrufları mecbûrî, yasak kılan sınırlamalar. (zekât, fitre, kurban, nafaka, keffaret, adak, israfın yasak olması vb.) 2) Kamu yararının gerektirdiği tasarruf sınırlamaları 3) Komşu hakkının gerektirdiği tasarruf sınırlaması (şüf’a)

19. MÜLKİYET HAKKININ KAYBEDİLMESİ • YENİ BİR MÜLKİYET TESİS EDİLEREK a) Mâlikin rızasıyla (satım, bağışlama, vasiyet vb.) b) Mâlikin rızası olmaksızın (tağyîr, karışma ve birleşme, lukatanın bulunması vb.) • YENİ BİR MÜLKİYET TESİS OLUNMADIN a) Mâlikin rızası ile (vakıf) b) Malikin rızası olmaksızın (yanma, tüketilme, av hayvanın kaçması, istimlak vb.)