Nghiệp vụ Hải quan

1. Nghiệp vụ Hải quan TS Nguyễn Hoàng Ánh

2. Giới thiệu về Hải quan Việt Nam • Sự cần thiết của ngành HQ • Giao lưu quốc tế về hàng hóa, dịch vụ là nhu cầu tất yếu của con người. • Sự phát triển của xã hội loài người, dẫn đến sự ra đời của các quốc gia và biên giới ngăn cách giữa các QG. • Nảy sinh nhu cầu kiểm soát những hàng hóa, phương tiện vận tải, hành lý di chuyển qua biên giới. • Ở các quốc gia đều ra đời 1 tổ chức chuyên trách về công việc này, gọi là Hải quan (Custom, Douane)

3. Giới thiệu về Hải quan Việt Nam 2. Nhiệm vụ chung của ngành HQ • Thông qua việc thực hiện các thủ tục HQ, tiến hành quản lý nhà nước đối với hoạt động XNK, tổ chức kiểm tra, kiểm soát ở cửa khảu với hàng hóa XNK, người và phương tiện VT XNC. • Tiến hành thu thuế XNK nhằm tăng thu ngân sách và bảo hộ SX trong nước • Đấu tranh chống buôn lậu qua biên giới và các hành vi gian lận thương mại. • Thống kê Hải quan đối với hàng hóa, công cụ VT, hành lý và người di chuyển qua cửa khẩu.

4. 3. Sự ra đời và phát triển của HQVN • 10/9/1945, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp ký sắc lệnh 27/SL thành lập Sở thuế quan và thuế gián thu – là tiền thân của ngành HQ Việt Nam. • 29/5/1946, Hồ Chủ tịch ký sắc lệnh 75/SL thành lập Nha thuế quan và thuế gián thu trực thuộc Bộ Tài chính. • 6/4/1955, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định 508/TTg thành lập Sở HQ trực thuộc Bộ Công thương.

5. 3. Sự ra đời và phát triển của HQVN • 21/12/1958, Quốc hội khóa 8 quyết định thành lập Bộ Nội thương và Bộ Ngoại thương. Sở HQ do Bộ Ngoại thương quản lý. • 17/2/1962, Bộ Ngoại thương ra quyết định số 490/BNT –QĐ – TCCB đổi tên Sở HQ thành Cục HQ, có trách nhiệm quản lý hoạt động XNK và thu thuế NK.

6. 3. Sự ra đời và phát triển của HQVN • Sau giải phóng miền Nam, ngày 28/8 1976 Hội nghị ngành HQ quyết định thống nhất ngành HQ toàn quốc. • Ngày 30/8/1984, Hội đồng Nhà nước ra quyết định 547/NQ/HĐNN thành lập Tổng cục HQ, trực thuộc HĐBT • 24/2/1990 Chủ tịch HĐNN Võ Chí Công ban hành Pháp lệnh HQ

7. 3. Sự ra đời và phát triển của HQVN • Kỳ họp 9, Quốc hội khóa 10 của đã thông qua Luật HQ VN ngày 12/7/2001 và có hiệu lực 1.1.2002. • 4/9/2002, theo quyết định 113/QĐ – TTg chuyển TCHQ về Bộ Tài chính • HQ VN gia nhập WCO tháng 6/1993 • Tháng 3/1997, HQ VN tham gia ký Hiệp định HQ ASEAN.

8. Chương 1: Cơ sở Khoa học cho Nghiệp vụ HQ • Xuất xứ hàng hóa 1.1. Các khái niệm 1.1.1. Origin: Xuất xứ hàng hóa được hiểu là địa danh chỉ nơi sản xuất, khai thác, chế biến ra hàng hóa đó. 1.1.2. Certificate of origin (C/O): là văn bản do một cơ quan có thẩm quyền cấp cho một lô hàng để xác nhận xuất xứ của lô hàng đó.

9. 1. Xuất xứ hàng hóa 1.2. Ý nghĩa • Thể hiện chất lượng của hàng hóa • Là cơ sở để xác định quy trình thủ tục HQ, nhất là thuế suất và hạn ngạch. • Khẳng định vị trí của quốc gia trên thị trường QT. • Có thể trở thành công cụ cạnh tranh hữu hiệu.

10. 1. Xuất xứ hàng hóa 1.3. Các loại C/O • Form A: sử dụng để hưởng quy chế GSP • Form B: sử dụng khi HĐ yêu cầu • Form C: Sử dụng trong ASEAN theo PTA • Form D: Sử dụng trong ASEAN theo CEPT trong khuôn khổ AFTA

11. 1. Xuất xứ hàng hóa • Form E: Sử dụng trong buôn bán giữa ASEAN và Trung quốc trong khuôn khổ ACFTA • Form T: giành cho hàng dệt may buôn bán giữa 2 nước có ký HĐ dệt may với nhau. • C/O cho hàng thủ công • Form O & X dùng cho cà phê

12. 1. Xuất xứ hàng hóa 1.4. Quy tắc xuất xứ theo GSP Quy tắc 1: Tiêu chuẩn xuất xứ (origin criteria) • Xuất xứ toàn bộ (wholly manufactured & obtained product) • Xuất xứ có thành phần NK (product with an import content) Quy tắc 2. Xuất xứ toàn bộ • Là những sản phẩm hoàn toàn được trồng trọt, khai thác, thu hoạch… từ nước XK hoặc được sản xuất từ những sản phẩm nói trên

13. 1. Xuất xứ hàng hóa • Gồm 10 loại: • Khoáng sản được khai thác tại nước đó. • Nông sản được thu hoạch tại nước đó. • Động vật được sinh ra và chăn nuôi tại nước đó. • Sản phẩm từ các động vật đã nêu trên. • Các sản phẩm thu được do săn bắn hoặc đánh bắt ở nơi đó. • Các sản phẩm thu được do đánh cá trên biển và hải sản do tàu của nước đó đánh được từ biển.

14. 1. Xuất xứ hàng hóa 7. Các sản phẩm được chế biến hay sản xuất trên tàu của nước đó từ các sản phẩm trên. 8. Các nguyên liệu đã qua sử dụng thu nhặt tại nước đó, chỉ dùng để tái chế. 9. Đồ phế thải từ các hoạt động công nghiệp tại nước đó. 10. Các hàng hóa được sản xuất từ các sản phẩm từ mục 1 – 9.

15. 1. Xuất xứ hàng hóa Quy tắc 3. Xuất xứ có thành phần NK • Là những sản phẩm được sản xuất tại nước được hưởng ưu đãi GSP, bằng toàn bộ hoặc một phần nguyên vật liệu NK, kể cả những nguyên vật liệu không xác định được nguồn gốc. • Sản phẩm được coi là có xuất xứ tại QG này khi đã qua gia công chế biến đầy đủ. (sufficient working & processing)

16. 1. Xuất xứ hàng hóa • Công việc không thuộc gia công chế biến • Bảo quản hàng hóa trong khi lưu kho • Lau chùi, sàng lọc phân loại, chia cắt • Thay đổi bao bì hay ghép các lô hàng • Gắn nhãn mác, đóng gói • Gá ráp các sản phẩm • Gá ráp các bộ phận thành thành phẩm • Giết mổ động vật

17. 1. Xuất xứ hàng hóa • Tiêu chuẩn gia công chế biến • Process criterion: Các nước EU, Nhật Bản, Nauy... coi gia công chế biến đầy đủ là việc sản phẩm được chuyển từ hạng mục thuế quan này sang hạng mục thuế quan khác. • Ví dụ: gỗ xẻ thuộc hạng mục HS 44.07, Véc ni là HS 32.09... nhưng ghế bành thuộc hạng mục HS 73.18

18. 1. Xuất xứ hàng hóa • Percentage criterion: Các nước khác như Canada, Mỹ, EU, Nga và Đông Âu lại quy định tỷ trọng tối đa hàng NK được phép có trong sản phẩm. • Ví dụ: Australia: 50%, Canada: 40%, Mỹ: 35%, EU 40 – 50%... giá EXW. • Nga, Đông Âu: 50%, Nhật bản 40 – 50% giá FOB

19. 1. Xuất xứ hàng hóa Quy tắc 4: Quy tắc tính gộp (Cumulative origin) • Tính gộp giá trị xuất xứ từ các nước hưởng ưu đãi để thỏa mãn các quy định về xuất xứ. • Có 2 cách cộng gộp: • Nga, Đông Âu, Canada, New Zealand, Australia cho phép cộng gộp toàn thể các nước được hưởng ưu đãi • EU, Mỹ chỉ cộng gộp theo khu vực như ASEAN, CACM, ANDEAN, CARICOM...

20. 1. Xuất xứ hàng hóa Quy tắc 5: Quy tắc bảo trợ (Preference – giving country content) • Theo quy tắc này, phần nguyên liệu từ nước NK sẽ được tính gộp vào phần nguyên liệu của nước XK để xác định xuất xứ. • Các nước EU, Mỹ, Canada, Australia, Nga, Đông Âu đều áp dụng quy tắc này. Nhật bản có áp dụng nhưng hạn chế

21. 1. Xuất xứ hàng hóa Quy tắc 6: Quy tắc vận tải (Rules of Transport) • Phải được vận chuyển thẳng từ nước XK sang nước NK • Nếu quá cảnh không được qua gia công chế biến. Quy tắc 7: Quy tắc bằng chứng (Documentary evidence) • Phải xuất trình C/O form A trong thời hạn quy định • Một số nước yêu cầu có through B/L

22. 1. Xuất xứ hàng hóa 1.5. Quy tắc xuất xứ theo CEPT • Hiệp định ASEAN 1995 quy định: Quy tắc 1: Các điều kiện xác định xuất xứ • Hàng có xuất xứ thuần túy (wholly produced or obtained) • Hàng có xuất xứ không thuần túy ( not - wholly produced or obtained) Quy tắc 2: Hàng có xuất xứ thuần túy: là hàng được sản xuất, thu hoạch toàn bộ tại nước XK.

23. 1. Xuất xứ hàng hóa Quy tắc 3:Xuất xứ không thuần túy • Hàng được coi thỏa mãn quy chế CEPT là phải có ít nhất 40% hàm lượng xuất xứ từ nước XK (tính theo giá FOB). Quy tắc 4: Quy tắc cộng gộp (cumulative rule) - Hàm lượng ASEAN trong sản phẩm không ít hơn 40% theo giá FOB.

24. 1. Xuất xứ hàng hóa Quy tắc 5: Quy tắc vận tải trực tiếp: • Hàng phải được chuyển thẳng từ nước XK sang nước NK, hoặc quá cảnh qua một nước thứ ba, cũng thuộc ASEAN. • Nếu nước thứ 3 không thuộc ASEAN thì phải thỏa mãn các điều kiện: • Vì lý do địa lý • Không mua bán, sử dụng tại đó • Không gia công chế biến

25. 1. Xuất xứ hàng hóa Quy tắc 6: Quy tắc bao bì • Có thể tính riêng để xét xuất xứ như hàng hóa, hoặc xét chung với hàng. Quy tắc 7: Quy tắc bằng chứng • Phải xuất trình C/O form D, gồm 1 bản gốc, 3 bản sao • Original (violet) & duplicate, triplicate, quadruplicate (orange).

26. 1. Xuất xứ hàng hóa 1.5. Quy tắc xuất xứ theo ACFTA Bao gồm: • Tiêu chuẩn xuất xứ • Quy tắc cộng gộp • Tiêu chí cụ thể về mặt hàng • Thao tác và chế biến tối thiểu • Quy tắc vận tải trực tiếp • Quy tắc bằng chứng

27. 2.Phân loại hàng hóa 2.1. Sự cần thiết của hệ thống phân loại hàng hóa: • Sự phát triển trong giao lưu thương mại làm nảy sinh nhu cầu phân loại hàng hóa nhằm mục đích: - Quản lý sự lưu thông của hàng hóa • Đánh thuế/thu lệ phí/miễn thuế cho hàng hóa • Những danh mục đầu tiên chỉ theo thứ tự chữ cái, không nói lên bản chất của hàng hóa nên sẽ khác biệt lớn giữa các quốc gia.

28. 2.Phân loại hàng hóa • Do sự phát triển của TMQT, nảy sinh nhu cầu xây dựng một danh mục HQ chung để đảm bảo: - Hệ thống hóa toàn bộ hàng hóa tham gia trong thương mại quốc tế. • Phân loại thống nhất QT toàn bộ hàng hóa trong danh mục của các quốc gia thành viên

29. 2.Phân loại hàng hóa • Sử dụng danh mục này như “ngôn ngữ HQQT” để thống nhất cách hiểu giữa các nhà XNK, giao nhận, ngân hàng… • Đơn giản hóa và hiểu chính xác những thuật ngữ trong các cuộc đàm phán thương mại, trong các hiệp định HQ. • Thu thập, so sánh, kiểm tra số liệu thống kê thống nhất, tạo thuận lợi cho việc phân tích các số liệu.

30. 2.Phân loại hàng hóa 2.2. Lịch sử phát triển danh mục hàng hóa • Giai đoạn 1831 – 1854: Bỉ ban hàng danh mục chia thành 3 nhóm hàng: • Nguyên liệu thô • Sản phẩm nông nghiệp • Các sản phẩm chế biến khác • Danh mục Áo – Hung 25/5/1892

31. 2.Phân loại hàng hóa • Danh mục quốc tế đầu tiên ra đời năm 1913, tại Hội nghị QT về thống kê thương mại tại Brucxen, do 24 nước tham gia ký kết. • Danh mục bao gồm 186 mặt hàng, chia làm 5 nhóm: • Động vật sống • Thực phẩm và đồ uống • Nguyên liệu sơ chế • Sản phẩm chế biến • Vàng & bạc

32. 2.Phân loại hàng hóa 2.2.1. Danh mục HQ Hội quốc liên (danh mục Genève) • Ra đời năm 1931, sửa đổi năm 1937 • Bao gồm 991 nhóm, chia thành 21 phần, 86 chương. 2.2.2. Danh mục Hội đồng Hợp tác HQ • Do Hội đồng Hợp tác HQ (CCC) ban hành 11/9/1959, được gọi là “Danh mục biểu thuế Brucxen” • Năm 1974 đổi thành Danh mục HĐ Hợp tác HQ (danh mục CCCN), có 52 nước tham gia

33. 2.Phân loại hàng hóa • Danh mục CCCN bao gồm1011 nhóm, 21 phần, 96 chương. Mỗi nhóm có 4 chữ số (2 số đầu chỉ số chương, 2 số sau chỉ thứ tự của nhóm) • Kèm theo là các chú giải, danh sách hàng hóa, bảng tóm tắt ý kiến phân loại. 2.2.3. Danh mục SITC • Tên chính thức là “Danh mục TMQT chuẩn” do Ủy ban thống kê LHQ ban hành năm 1948, trên cơ sở sửa đổi danh mục Genève.

34. 2.Phân loại hàng hóa 2.3. Danh mục Harmonised system (HS) 2.3.1. Sự ra đời của danh mục HS • Năm 1970, Ủy ban KT Châu Âu và Hội đồng HTHQ thống nhất giao cho HĐHTHQ nghiên cứu các vấn đề liên quan đến mô tả và mã hóa hàng hóa. • Năm 1983 CCC ban hành danh mục HS để đáp ứng yêu cầu này và xây dựng “Công ước QT về hệ thống điều hòa về mô tả vã mã hóa hàng hóa” (International convention on the Harmonised commodity description and Coding system), có hiệu lực từ ngày 1/1/1988.

35. 2.Phân loại hàng hóa 2.3.2. Mục đích của HS • Thu thuế HQ, thuế nội địa và thống kê NT. • Xây dựng chính sách thương mại, đàm phán TMQT và các chương trình cắt giảm thuế của WTO. • Thống kê giao thông vận tải và xây dựng cước phí vận tải. • Theo dõi giá hàng và kiểm soát hạn ngạch. • Giám sát sự di chuyển qua biên giới các chất độc hại, phế liệu, phế thải.

36. 2.Phân loại hàng hóa 2.3.3. Nội dung Công ước: Nội dung công ước HS bao gồm: • Sáu quy tắc chung để hiểu và diễn tả hệ thống • Những chú giải của các phần và các chương, kể cả chú giải phân nhóm • Bản danh mục gồm 21 phần, 97 chương 1552 nhóm hàng, có thể phân thành 5018 chủng loại hàng cấp 6 chữ số. • 18 phụ lục, được đặt tên từ A - R

37. 2.Phân loại hàng hóa 2.3.3.1. Cấu trúc của danh mục hàng hóa trong công ước HS • Mỗi mặt hàng được xác định bằng 6 chữ số, (ví dụ: 2008.11: lạc) trong đó: • 20 chỉ mã hiệu của chương • 08 chỉ vị trí của nhóm trong chương • 11 chỉ phân nhóm trong nhóm Chú ý: - Phân nhóm cấp 1 ký hiệu là 2 chữ số tận cùng là 0 - Phân nhóm cấp 2 ký hiệu là 2 chữ số tận cùng là 1-9

38. 2.Phân loại hàng hóa 2.3.3.2. Các quy tắc sắp xếp hàng hóa trong HS Quy tắc 1: • Tiêu đề của các phần, chương, phân chương chỉ mang tính hướng dẫn. • Việc phân loại hàng hóa phải căn cứ vào nội dung của từng nhóm và chú giải của các phần, chương, phân chương.

39. 2.Phân loại hàng hóa Quy tắc 2: a. Một loại hàng hóa nào được xếp vào một nhóm thì các dạng sau của hàng hóa đó cũng được xếp vào cùng nhóm: • Dạng chưa hoàn chỉnh hoặc chưa hoàn thiện nhưng đã mang đặc tính của hàng hóa ở dạng hoàn chỉnh hoặc hoàn thiện • Dạng hoàn chỉnh hoặc hoàn thiện nhưng chưa được lắp ráp hoặc đã tháo rời.

40. 2.Phân loại hàng hóa b. Nếu một vật liệu hoặc một chất được phân loại trong cùng một nhóm thì hỗn hợp hay hợp chất của nó với những vật liệu hoặc chất khác cũng được phân loại trong nhóm đó. • Hàng hóa được làm toàn bộ hay một phần bằng một loại vật liệu hoặc một chất thì được phân trong cùng một nhóm. • Việc phân loại hàng hóa làm bằng 2 vật liệu hoặc 2 chất trở lên phải tuân theo quy tắc 3.

41. 2.Phân loại hàng hóa Quy tắc 3 • Khi áp dụng quy tắc 2b hoặc vì một lý do nào đó hàng hóa thoạt nhìn có thể phân loại theo hai hay nhiều nhóm sẽ được thực hiện phân loại như sau: 3a. Phải ưu tiên phân loại vào nhóm hàng có mô tả chi tiết hàng hóa trước khi phân loại vào nhóm hàng mô tả chung hơn nhóm vừa nêu trên.

42. 2.Phân loại hàng hóa • Tuy nhiên, khi 2 hay nhiều nhóm hàng mà mỗi nhóm này chỉ đề cập đến một phần của những chất liệu hay nguyên liệu nằm trong chủng loại hàng cần phân loại được làm từ hỗn hợp hay từ hợp chất của những chất liệu, nguyên liệu đã đóng gói để bán lẻ thì những nhóm hàng trên được xem như mang tính cụ thể ngang nhau khi phân loại chúng, dù rằng một trong những phân loại kể trên mô tả cụ thể hơn hay chi tiết hơn cho chủng hàng hóa.

43. 2.Phân loại hàng hóa 3b. Những hỗn hợp, hàng là hợp chất làm từ nguyên liệu khác nhau hay có thành phần khác nhau, và các hàng hóa này được đóng gói thành bộ để bán lẻ, chưa thể phân loại theo 3a, thì được phân loại như là hàng hóa này được làm từ nguyên liệu hay thành phần đặc trưng của hàng hóa này, trong khuôn khổ quan điểm này có thể áp dụng được.

44. 2.Phân loại hàng hóa • Áp dụng khi: • Hàng hóa bao gồm tối thiểu 2 sản phẩm khác nhau mà thoạt nhìn có thể được phân loại trong các nhóm khác nhau. • Hàng hóa được đóng thành bộ để thỏa mãn một nhu cầu cụ thể nào đó. • Hàng hóa được đóng bộ thích hợp để bán trực tiếp cho người sử dụng mà không phải đóng lại.

45. 2.Phân loại hàng hóa 3c. Khi không thể phân loại hàng hóa theo những quy định 3a và 3b, thì phân loại hàng hóa vào nhóm hàng cuối cùng theo số thứ tự từ trên xuống của những nhóm hàng được đánh giá tương tự nhau.

46. 2.Phân loại hàng hóa Quy tắc 4: • Những hàng hóa không thể phân loại theo những quy tắc đề cập trên đây sẽ được phân loại vào nhóm thích hợp nhất – nhóm của những hàng hóa giống hàng hóa cần được phân loại nhất. • Do việc xuất hiện hàng loạt sản phẩm mới nên không áp dụng được 3 nguyên tắc trên. • Khi phân loại cần căn cứ vào tên gọi, đặc điểm, công dụng thực tế của hàng hóa

47. 2.Phân loại hàng hóa Quy tắc 5: 5a.Hộp đựng Camera, hộp đựng dụng cụ âm nhạc, dụng cụ vẽ, vòng đeo cổ và các loại bao hộp tương tự, các bao hộp được tạo dáng hay tạo hình đặc biệt chỉ để chứa một loại hàng hóa cụ thể hay bộ sản phẩm cụ thể thích hợp để sử dụng lâu dài và đi cùng với những hàng hóa mà các hộp được sản xuất để bao gói nó, sẽ được phân loại cùng với những hàng hóa hay sản phẩm kể trên.

48. 2.Phân loại hàng hóa • Nguyên tắc này không áp dụng với các thùng chứa tiêu chuẩn, container, mang đặc trưng của chính bản thân nó là bao hộp, thùng chữa hay thùng chứa chuyên dụng. 5b. Những vật liệu bao gói và những thùng đựng hàng hóa đi kèm với hàng sẽ được phân loại với những hàng hóa nếu chúng thường được dùng đóng gói những hàng hóa đó.

49. 2.Phân loại hàng hóa Quy tắc 6: • Để đảm bảo tính pháp lý, xác định phân loại hàng hóa vào các phân nhóm của một nhóm hàng phải được thực hiện theo những quy định nêu trong các chú giải của các phân nhóm nêu trên và những chú giải của các phân nhóm liên quan khác và theo từng trường hợp phải tuân theo những quy định của các quy tắc trên đây, trong điều kiện chỉ những phân nhóm cùng cấp mới được so sánh.

50. 2.Phân loại hàng hóa 2.3.3.3. Các chú giải: • Là những định nghĩa về tính ràng buộc pháp lý cũng như khuôn khổ pháp lý cua từng nhóm hàng, chương hay phần. • Cung cấp thông tin cho việc phân loại hàng hóa, hỗ trợ việc giới hạn các nhóm sao cho tránh được sự trùng lặp.