Kolonializm w XIX-wiecznym świecie

1. Kolonializm w XIX-wiecznym świecie The White Man’sBurden?

2. Podnieście brzemię białego człowieka Wyślijcie kwiat swojego plemienia Nuże popędźcie synów na wygnanie By jeńców waszych spełniali marzenia. Niechaj tym ludom spłoszonym i dzikim Służą, swym jarzmem do ziemi przygięci, Tym, co pojmani dopiero, niechętni Co na wpół diabłem są, na wpół dziecięciem. Podnieście brzemię białego człowieka Okrutne wojny o pokój wzniecajcie Głodu łakome napełnijcie usta Chorobom hasło do odwrotu dajcie. A gdy już kres tej drogi będzie bliski, Im wytyczony cel wam zajaśnieje, Patrzcie, jak szał pogański i lenistwo Do szczętu wasze niweczy nadzieje. Joseph Rudyard Kipling -1899r.

3. Słownik pojęć! kolonializm - polityka państw gospodarczo rozwiniętych, polegająca na opanowaniu i utrzymywaniu w zależności politycznej krajów słabo rozwiniętych (zwanych koloniami) kolonia – najczęściej zagraniczna posiadłość jakiegoś państwa, zamieszkiwana przez lokalną ludność, gdzie władzę sprawują przedstawiciele metropolii (państwa władającego kolonią) protektorat – a jego czele stoi lokalny władca dysponujący własną armią i administracją, ale rzeczywistą władzę polityczną sprawuje przedstawiciel metropolii (np. ambasador) zależność półkolonialna – formalnie suwerenne państwo, którego gospodarkę przejmowały państwa kolonialne. W tym typie zależności dochodzi do uzależnienia gospodarczego, które przechodzi praktycznie w polityczne

4. Cele tworzenia kolonii: Korzyści ekonomiczne – kolonia miała być dla metropolii rynkiem zbytu, źródłem tanich surowców i niedrogiej siły roboczej Prestiż – państwo posiadające kolonie było lepiej postrzegane na arenie międzynarodowej; świadczyło to o jego mocarstwowości Względy strategiczne – w koloniach zakładano bazy wojskowe, które kontrolowały najważniejsze szlaki handlowe. Teoria o misji cywilizacyjnej białego człowieka – biały człowiek jako bardziej zaawansowany kulturowo, powinien edukować inne ludy nie patrząc na niebezpieczeństwa i przeciwności

5. Organizowanie wystaw kolonialnych • cieszyły się ogromną popularnością • w latach 1877 – 1931 odbyło się ich prawie 40 • organizowanie „Wiosek Murzynów” (ang. Negro Villiages) • dzięki wystawom rosła wiedza mieszkańców metropolii o innych zakątkach globu

6. Im mniej inteligentny jest biały, tym bardziej jest przekonany o głupocie Afrykanina Andre Gide

7. Darwinizm społeczny a kolonizacja Darwinizm społeczny (socjodarwinizm) – pogląd w socjologii i myśli społecznej wedle którego życie społeczne opiera się na walce między jednostkami, rasami czy narodami w podobny sposób jak ujmuje to teoria ewolucji Darwina. Pod tą nazwą często rozumie się różnego typu poglądy w socjologii, zwłaszcza spotykane u różnych myślicieli w XIX wieku, którzy często opacznie interpretowali teorię ewolucji. Historia ukazuje mi jeden sposób i tylko jeden sposób, w jaki powstają wyższe cywilizacje, a mianowicie poprzez walkę ras oraz zdolność przeżycia ras lepiej dostosowanych pod względem fizycznym i umysłowym

8. Rola XIX-wiecznych podróżników • 1888 pierwszy numer NationalGeographic (w Królestwie Polskim wydawano pismo „Wędrowiec”) • organizowanie towarzystw, które fundowały wyprawy badawcze np. The Royal Society of London for Improving Natural Knowledge

9. Wielcy podróżnicy – galeria osobowości • w młodości oficer wojsk brytyjskich • działał w siłach zbrojnych Kompanii Wschodnioindyjskiej • dużo podróżował, w związku z czym uczył się perskiego, afgani czy arabskiego • jako pierwszy Brytyjczyk zobaczył Hadżar – święty kamień Islamu • był kierownikiem ekspedycji naukowej zorganizowanej przez Brytyjskie Towarzystwo Geograficzne i ministerstwo spraw zagranicznych, której celem było odkrycie źródeł Nilu • uważał, że jezioro Tanganika jest źródłem Nilu – jego towarzysz Speke odkrył jezioro nazwane „Jeziorem Wiktorii” • spór między Burtonem a Spekem trwał do śmierci tego drugiego w 1864 r. Sir Richard Francis Burton (1821-1890)

10. Poradnik – jak zarządzać kolonią? • Model brytyjski: • brak ingerencji w zastany system prawa zastanej ludności (chyba, że prawa miały być niezwykle brutalne np. ucinanie kończyn) • wprowadzenie zmian w prawie, gdy uznano, że uniemożliwia to handel i eksplorację • przeprowadzanie modernizacji w takim zakresie, jaki był niezbędny do sprawnej eksploracji i zarządzania • nagradzanie najskuteczniejszych autochtonów, którzy współpracowali z Brytyjczykami • szanowanie wierzeń religijnych i tradycji nowych poddanych • Model francuski: • zarządzanie terytoriami zamorskimi z Paryża • uważanie kolonii za integralną część państwa • rządy ściśle scentralizowane • narzucanie francuskiego republikanizmu i prawodawstwa • zwalczanie rdzennych obyczajów i systemów prawnych • ścisłe ingerowanie w codzienność mieszkańców kolonii

11. Indie – perła w koronie brytyjskiej • - od początków odkrycia Indii (przełom XV/XVI w.) przez Vasco da Gamę rozpoczęły się liczne podróże do tego kraju • (ogromne znaczenie towarów luksusowych – korzenie, przyprawy etc.) • - Indie zachęcały do podboju, gdyż były bardzo rozdrobnione politycznie (rywalizacja między lokalnymi władcami) • - do połowy XIX wieku dzięki wygranym bitwom, przekupstwom, fałszowaniu dokumentów i licznym intrygom Brytyjczycy opanowali ¾ Indii • powstanie spipajów (1857-1859) – bunt hinduskich i muzułmańskich żołnierzy służących w armii brytyjskiej. Pierwsze i ostatnie tak wielkie powstanie w koloniach brytyjskich w XIX wieku. Sipajowie chcieli powrotu do systemów kastowych i tradycji, które brytyjski rząd zaczął niwelować. • KATALIZATOREM wybuchu była plotka wg której Brytyjczycy zaczęli produkować smary do karabinów z tłuszczu krowiego i wieprzowego

12. Literatura dla chętnych…Ktoś się odważy? Bartnicki A., Konflikty kolonialne 1869-1939, Warszawa 1971.Bartnicki A., Zarys dziejów Afryki i Azji 1869-2000, historia konfliktów, Warszawa 2001.Czapiński M., Niemiecka polityka kolonialna, Warszawa 1992.Leśniewski M., Wojna burska 1899-1902 – geneza , przebieg i uwarunkowania międzynarodowe, Warszawa 2003.Fierla D., Wojna burska 1899-1902, Warszawa 1999.Bartnicki A., Walka o Morze Czerwone 1527-1868, Warszawa 1993.