Prawa człowieka .. .. są fundamentem demokracji, społeczeństwa obywatelskiego,

1. Prawa człowieka.. ..są fundamentem demokracji, społeczeństwa obywatelskiego, wolności, sprawiedliwości oraz pokoju. Podstawy praw człowieka odnaleźć można w większości systemów religijnych i filozoficznych.

2. Rozwój praw człowieka na całym świecie jest głęboko zakorzeniony w walce o wolność i równość. Bez praw człowieka oraz świadomości tych praw, ludzie nie mogążyć w poszanowaniu godności. Źródłem praw człowieka jest godność osobowa człowieka 2

3. Godność osobowa człowieka Godność: poczucie, świadomość własnej wartości, szacunek dla samego siebie; honor, duma: Godność człowieka, pisarza, żołnierza itp... Pojęcie godności osobowej wywodzi się z judeochrześcijańskiej wizji człowieka „stworzonego na obraz i podobieństwo Boga”. Dziś większość wielkich związków religijnych czyni bardzo wiele dla ochrony praw człowieka /Dalajlama XIV, anglikański biskup Desmonda Tutu, baptystyczny pastor Martin Luther King, papież Jan XXIII (encyklika „Pacem In Terris”) i Jan Paweł II (encyklika „Redemptor Hominis”)/ 3

4. MENU: • Co to są prawa człowieka? -jakie są rodzaje praw? -czy te prawa można ograniczyć? DALEJ • ONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych [Powszechna Deklaracja Praw Człowieka] • Rada Europy [Europejska Konwencja Praw Człowieka] • Unia Europejska [Karta Praw Podstawowych] • Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej „konstytucja praw człowieka” 4 Przewodnik internetowy

5. Co to są prawa człowieka? Prawa człowieka to podstawowe standardy przysługujące każdemu człowiekowi z tytułu człowieczeństwa, z samego faktu bycia człowiekiem.. Prawa człowieka są takie same dla wszystkich ludzi bez względu na rasę, płeć, wyznanie, pochodzenie etniczne, przekonania polityczne lub inne, pochodzenie społeczne, pochodzenie narodowe, orientację seksualną. 5

6. Prawa człowieka to: • Prawa indywidualne – ich podmiotem nie są grupy ludzi, ale pojedynczy człowiek. Wyjątkowo mówi się o ochronie poszczególnych praw grup społecznych, np.: prawa mniejszości narodowych czy prawa uchodźców. • Gdy mówimy o prawach człowieka to myślimy o prawach poszczególnych osób, jednostek należących do tych grup. • Prawa niezbywalne – żadna władza nie może ich odebrać, tak jak żadna osoba nie może zrzec się swoich praw czy zrezygnować z nich, np.: wolność od niewolnictwa oznacza, że sam nie mogę oddać się w niewolę, takie działanie nie powoduje żadnych skutków, jest po prostu bez znaczenia. Ludzie posiadają prawa człowieka, nawet jeśli nie uznaje tego prawo ich kraju czy wówczas, kiedy są one naruszane. 6

7. Prawa człowieka to: • Prawa przyrodzone – istnieją niezależne od woli władzy czy przepisów prawa, państwo ich nie nadaje, a jedynie tworzy system ich ochrony; przysługują one każdej osobie z racji urodzenia, faktu bycia człowiekiem. • Prawa powszechne – są takie same dla każdego człowieka na całym świecie. Dziś, wiele rządów, szczególnie w krajach o ustrojach autorytarnych czy totalitarnych, podważa powszechność praw człowieka. Niezależnie jednak od wyznawanych wartości, religii czy kultury, każdy ma prawo do życia, bezpieczeństwa, czy wolności osobistej. • Prawa naturalne – człowiek posiada je z racji godności osobowej, człowieczeństwa, a nie z powodu czyjejś decyzji czy nadania. 7

8. Prawa człowieka to: Prawa człowieka to prawa, które obowiązują i występują tylko i wyłącznie w relacjach jednostki z władzą, dlatego mówi się o pionowym (wertykalnym) charakterze tych praw. Władzą może być państwo i jego organy, szkoła, czy uczelnia. Szczególną relacją jest relacja rodzic – dziecko. W tym wypadku istnieje władza rodzicielska. Dzisiaj jednak coraz częściej mówiąc o prawach człowieka, podkreśla się także znaczenie relacji władza – jednostka w odniesieniu do wielkich światowych przedsiębiorstw czy korporacji. 8

9. Prawa człowieka dzielimy na: • Prawa (prawa pozytywne) – oznaczające obowiązek podjęcia przez wadzę działania na rzecz jednostki (np. prawo do sprawiedliwego sądu zobowiązuje państwo do tworzenia systemu sądów, kształcenia sędziów czy zapewnieniu dostępu do sądu dla wszystkich osób). • Jednostka ma prawo żądać przysługujących jej praw, • a państwo musi zagwarantować ich realizację • Wolności (prawa negatywne) – oznaczające obowiązek powstrzymania się władzy od działań w określonych obszarach naszego życia (np. wolność od tortur zakazuje jakiejkolwiek władzy stosowania tortur wobec jednostki). 9

10. Czy można ograniczyć prawa człowieka? • Prawa (prawa pozytywne) – oznaczające obowiązek podjęcia przez wadzę działania na rzecz jednostki (np. prawo do sprawiedliwego sądu zobowiązuje państwo do tworzenia systemu sądów, kształcenia sędziów czy zapewnieniu dostępu do sądu dla wszystkich osób). • Jednostka ma prawo żądać przysługujących jej praw, • a państwo musi zagwarantować ich realizację Prawa człowieka mogą być ograniczane, ale tylko w bardzo ściśle określonych sytuacjach, definiowanych zwykle w dokumentach międzynarodowych lub konstytucjach poszczególnych państw (np. ze względu na ochronę przez państwo określonych wartości, albo ze względu na zagrożenia takie jak wojna czy bezpieczeństwo publiczne). Istnieją jednak prawa, które są prawami absolutnymi (nie można ich ograniczyć w żadnym przypadku). Jest to wolność od tortur i wolność od niewolnictwa. Ograniczenia są dopuszczalne, ale ich zakres i forma są bardzo dokładnie badane przez powołane do tego międzynarodowe i krajowe trybunały i sądy. 10

11. Czy można ograniczyć prawa człowieka? Jednak sama możliwość ograniczenia praw człowieka nie likwiduje w żadnym wypadku ich istoty. Korzystanie z praw człowieka jest ograniczone przez godność człowieka, która jest fundamentalną wartością, na której są one oparte. Świadomość posiadania przez jednostkę praw człowieka nie powinna jednak odznaczać całkowitej swobody działania człowieka 11

12. Prawo humanitarne Gdy mówimy o prawie człowieka trzeba wspomnieć o prawie humanitarnym, które chroni jednostki (osoby cywilne, jeńców i rannych) w czasie konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym i wewnętrznym. Rozwój prawa humanitarnego wiąże się z działalnością Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża. Podstawą Prawa Humanitarnego są obecnie cztery konwencje genewskie z 1949 r. i dwa protokoły dodatkowe do tych konwencji z 1977 r. 12 www.icrc.org

13. Prawa człowiekadzieli się na trzy generacje: • I generacja – obejmuje prawa osobiste, obywatelskie, i polityczne, zostały one sformułowane w czasach oświecenia. • II generacja – to prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne, które pojawiły się pod koniec XIX wieku, w związku z coraz bardziej powszechnymi naruszeniami praw robotników. • III generacja – to prawa solidarnościowe takie jak prawo do rozwoju, prawo do czystego środowiska i prawo do pokoju; • .. wciąż istnieje spór czy są to prawa człowieka, ponieważ mają charakter raczej zbiorowy, a nie indywidualny. Ich powstanie wiąże się z działalnością Organizacji Narodów Zjednoczonych 13

14. Prawa człowieka można podzielić na prawa: • Osobiste – jak wolność od tortur, prawo do życia, prawo do uznania podmiotowości prawnej. • Obywatelskie – np. prawo do posiadania obywatelstwa, wolność myśli, sumienia i wyznania. • Polityczne – jak prawo do zrzeszania się, prawo do wolności opinii, prawo do uczestnictwa w rządzeniu krajem. • Społeczne - np. prawo do urlopu, prawo do ochrony zdrowia. • Ekonomiczne – jak prawo do pracy. • Kulturalne – np. prawo do korzystania z dóbr kultury. 14

15. Samo uznanie praw i wolności człowieka nie będzie miało większego znaczenia, jeśli nie będą istnieć procedury gwarantujące jednostce skutecznie dochodzić swoich praw oraz bronić się przed ich naruszaniem. W związku z tym prawa człowieka można podzielić na.. 15

16. Prawa człowieka można podzielić na prawa: Prawa materialne To konkretne wolności i prawa przysługujące człowiekowi Prawa proceduralne To określone gwarancje oraz związane z nimi instytucje pozwalające jednostce uzyskać od rządzących przestrzeganie wolności i realizację praw. Prawa człowieka w konstytucjach państw pojawiają się w XIX wieku, a w dokumentach międzynarodowych są formułowane dopiero po zakończeniu II wojny światowej. Jednak sama idea praw człowieka jest dużo starsza. Można powiedzieć, że ludzkość bardzo długow dojrzewała do sformułowania praw człowieka w obecnym kształcie. 16

17. W świętych księgach wielkich religii nie występuje sformułowanie „prawa człowieka:, ale wiele ich fragmentów mówi właśnie o prawach jednostki BUDDYZM Nie rań innych w sposób, którym można by zranić ciebie.Udanavarga 5, 18  CHRZEŚCIJAŃSTWO Wszystko więc co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, i wy czyńcie! Nowy Testament, Ewangelia według św. Mateusza 7, 12 HINDUIZM Nie czyń innym tego, co uczynione tobie zadałoby ci ból.Mahabharata KONFUCJANIZM Nie czyń innym tego, co nie chcesz by inni czynili tobie.Szu-King, XV, 23 ISLAM Żaden z was nie jest wiernym, jeśli nie życzy bratu swemu tego, czego on sobie.Sunna JUDAIZM Nie czyń swoim braciom tego, co jest ci nienawistne.Talmus, Shabbat, 31a ZARATUSTRAINIZM Jedynie ta natura jest dobra, która powstrzymuje się od czynienia innym tego, co nie jest dobre dla niej samej.Dadistan-i-dinik 94, 5 17

18. W średniowieczu prawa człowieka władza gwarantowała wyższym warstwom społecznym (szlachcie, duchowieństwu). Powstawały pierwsze dokumenty dotyczące niektórych praw człowieka, np.: Magna Charta Libertatum (1215, Anglia), przywilej jedlneńsko-krakowski Neminem captivabimus (1430-31, Polska). Twórcami współczesnej doktryny praw człowieka stali się myśliciele Oświecenia, tacy jak James Locke, Jean Jaques Rousseau, Immanuel Kant czy Monteskiusz. Stworzyli oni teorię praw naturalnych, a także umowy społecznej, która jest źródłem władzy państwowej. Monteskiusz wprowadził podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Uznano też prawo jednostki do oporu wobec władzy. Praktycznym wykorzystaniem idei oświeceniowych myślicieli stały się takie dokumenty jak: Deklaracja Niepodległości (1776, Stany Zjednoczone) i Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789, Francja). 18

19. Preambuła Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela (1789, Francja) „Przedstawiciele Ludu Francuskiego, występujący jako Zgromadzenie Narodowe, uważając, iż jedyną przyczyną nieszczęść publicznych i nadużyć rządów jest nieznajomość, zapomnienie i lekceważenie praw człowieka, postanowili ogłosić w formie uroczystej deklaracji naturalne, niepozbywalne i święte prawa człowieka; aby ta deklaracja stojąc zawsze przed oczami wszystkich członków społeczeństwa przypominała im nieustannie ich prawa i obowiązki, aby akty władzy ustawodawczej i wykonawczej przez ciągłe ich porównywanie z celem każdej instytucji państwowej były w większym poszanowaniu, aby skargi obywateli, oparte odtąd na prostych i niewątpliwych zasadach miały za cel utrzymanie Konstytucji i szczęścia ogólnego. Wobec powyższego Zgromadzenie Narodowe uznaje i ogłasza w przytomności i pod auspicjami istoty Najwyższego następujące prawa człowieka i obywatela.” 19 MENU

20. Po II wojnie Światowej powstało wiele organizacji międzynarodowych, które za cel swoich działań przyjęły promowanie i zapewnienie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności przysługujących każdej jednostce.Zaczęły funkcjonować międzynarodowe standardy praw człowieka wyznaczając zasady postępowania państw całego świata. ONZ – [Powszechna Deklaracja Praw Człowieka] Rada Europy – [Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności] 20

21. ONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych Organizacja Narodów Zjednoczonych powstała na mocy postanowień Konferencji w San Francisko, zakończonej 26 czerwca 1945 r. Jest to organizacja międzynarodowa o ogólnoświatowym zasięgu, skupiająca dzisiaj 190 państw. Swoje działania opiera na postanowieniach Karty Narodów Zjednoczonych. W ramach tej organizacji została przyjęta Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (PDPCz) uchwalona 10 grudnia 1948 r. „wszystkie prawa człowieka są powszechne, niepodzielne i współzależne” Światowa Konferencja Praw Człowieka, 1993, Wiedeń. 21 www.un.org

22. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka • PDPCz jest najszerzej w świecie akceptowanym dokumentem dotyczącym praw człowieka • PDPCz przyczyniła się do określenia praw człowieka jako sprawy o znaczeniu międzynarodowym, a nie tylko wewnętrznej sprawy państw. • Chociaż PDPCz nie jest dokumentem prawnie wiążącym, lecz jedynie zbiorem zasad, to jest uznawana jako prawo zwyczajowe lub interpretacja Karty NZ. • Wiele Państw włącza prawa zawarte w Deklaracji do swoich konstytucji i ustaw. 22

23. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka PDPCz liczy 30 artykułów, w których zapisano: • Prawa osobiste jak prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa • Zakaz niewolnictwa (art.4) • Zakaz tortur (art.5) • Równość wobec prawa (art.7) • Prawa obywatelskie jak prawo do ubiegania się o azyl (art.14) • Prawo do posiadania obywatelstwa (art.15) • Prawo do zawarcia małżeństwa (art.16) • Wolność myśli, sumienia i wyznania (art.18) • Prawa polityczne jak wolność opinii (art.19) • Prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem (art.21) • Prawa ekonomiczne i społeczne np. prawo do urlopu i wypoczynku (art.24) 23

24. Dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka Uchwalenie Deklaracji było początkiem wprowadzenia praw człowieka do prawa międzynarodowego. ONZ włącza zasady i prawa zawarte w PDPCz do wielu traktatów i konwencji, którym towarzyszą mechanizmy gwarancji zawartych w nich praw i wolności. • 1/Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych/1976, 148 państw/ • nie można zawiesić prawa do życia, zakazu tortur, zakazu niewolnictwa, zakazu pozbawiania wolnosci za niemożnośc wywiązania się z umów, zasady prawo nie działa wstecz, prawa podmiotowości prawnej jednostki, wolności myśli, sumienia i wyznania • II protokół paktu znosi karę śmierci • Tworzy Komitet Praw Człowieka 24 www.unhchr.ch

25. Dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka • 2/Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych/1976, 147 państw/ • Prawo do godziwego zarobku i równej pracy za równą płacę, prawo do edukacji, która ma „zmierzać do pełnego rozwoju osobowości i poczucia godności ludzkiej i umacniać poszanowanie praw człowieka i postanowionych wolności (...) rozwijać zrozumienie, tolerancję i przyjaźń między wszystkimi grupami rasowymi, etnicznymi lub religijnymi” 25

26. Dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka 3/Międzynarodowa Konwencja w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej/1969, 161 państw/ Dyskryminacja rasowa oznacza wszelkie zróżnicowanie, wykluczenie, ograniczeniebądź uprzywilejowanie oparte na rasie, kolorze skóry urodzeniu lub pochodzeniu narodowym albo etnicznym, które ma na celu bądź powoduje przekreślenie bądź uszczuplenie uznania, wykonywania lub korzystania na zasadzie równości z praw człowieka i podstawowych wolności w politycznej, gospodarczej, społecznej, kulturalnej bądź jakiejkolwiek innej dziedzinie życia publicznego. (art..1) - Państwa strony (...) uznają za czyn karalny zgodnie z prawem wszelkie rozpowszechnianie idei opartych na wyższości lub nienawiści rasowej, podżeganie do dyskryminacji rasowej, jak również wszelkie akty przemocy, albo podżeganie do tego rodzaju aktów przeciwko jakiejkolwiek rasie albo grupie odmiennego koloru skóry lub pochodzenia etnicznego 26

27. Dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka 4/Konwencja w sprawie Eliminacji Wszelkim Form Dyskryminacji Kobiet (CEDAW)/1981, 171 państw/ Dyskryminacja kobiet oznacza zróżnicowanie, wykluczenie lub ograniczenie albo uniemożliwienie kobietom, niezależnie od ich stanu cywilnego, przyznania, realizacji lub korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka i podstawowych wolności w życiu politycznym, gospodarczym, społecznym, kulturalnym, obywatelskim lub jakimkolwiek innym - Od 2000 roku obowiązuje protokół dodatkowy do Konwencji dający możliwość złożenia skargi indywidualnej 27

28. Dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka 5/Konwencja w sprawie Zakazu Stosowania Tortur oraz Innego Okrutnego, Nieludzkiego Lub Poniżającego Traktowania albo Karania (CAT, KPT) /1987, 127 państw/ Tortury oznaczają każde działanie, którym jakiejkolwiek osobie zadaje się ostry ból lub cierpienie, fizyczne lub psychiczne, w celu uzyskania od niej lub osoby trzeciej informacji lub zeznania, w celu ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub przez osobę trzecią albo, o której dokonanie jest podejrzana, a także w celu wynikającym z wszelkiej formy dyskryminacji, gdy taki ból lub cierpienie powodowane są przez funkcjonariusza państwowego, lub inną osobę wystepującą w charakterze urzędowym lub z ich polecenia albo za wyraźną lub milczącą zgodą. - Komitet Przeciw Torturom przyjmuje skargi państw i skargi indywidualne 28

29. Dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka 6/Konwencja O Prawach Dziecka (KPD) /1990, 191 państw/ Polska była rzecznikiem uchwalenia tej konwencji. • Dziecko według KPD oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej 18 lat, chyba że zgodnie z prawem donoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletność • Konwencja zawiera katalog praw przynależnych dziecku, a także zobowiązania do ochrony dziecka m.in.. Przed wszelkimi formami przemocy, zaniedbaniem czy wykorzystywaniem seksualnym, narkomanią, handlem dziećmi • W realizacji Konwencji aktywnie uczestniczy • Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF) 29 www.unicef.org

30. Dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka 7/Konwencja dotycząca Statusu Uchodźców /1951, 138 państw/ Uchodźca to osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa albo, która nie ma żadnego obywatelstwa i znajdując się w wyniku podobnych zdarzeń poza państwem swego dawnego stałego miejsca zamieszkania nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa -Wprowadza zasadę non- refoulement – zakaz wydalania lub zwracania uchodźcy do kraju, gdzie jego życiu lub wolności zagrażałoby niebezpieczeństwo -Uchodźcami, a także osobami, które uciekają w wyniku walk i klęsk żywiołowych, w obrębie jakiegoś kraju zajmuje się Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR). 30 www.unhcr.ch

31. Dokumenty ONZ dotyczące praw człowieka • Bezkarność jest głównym czynnikiem prowadzącym do stałego naruszania praw człowieka. W krajach wychodzących z okresu konfliktów zbrojnych i rozpoczynających odbudowę i pojednanie, istnieje ogromna potrzeba zachowania sprawiedliwości.. • 8/Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK), /2002, 90 państw/ • Trybunał Karny jest stałym, niezaleznym sądem orzekajacym w sprawie najcięższych zbrodni: • wojennych • ludobójstwa • przeciwko ludzkości • W przeciwieństwie do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, którego jurysdykcja ograniczona jest do państw, Międzynarodowy Trybunał Karny może sądzić indywidualnych sprawców tych przestępstw (np. głowy państw, dowódców wojskowych). 31

32. ONZ – Komisja Praw Człowieka W ramach ONZ powołano Komisję Praw Człowieka • złożoną z przedstawicieli 53 państw. • zadanie: wypracowywanie dokumentów, powoływanie specjalnych sprawozdawców i ekspertów, a także rozpatrywanie przypadków łamania praw człowieka przy użyciu specjalnych procedur: • procedury 1503, poufnej dotyczącej masowych i rażących naruszeń praw człowieka oraz • procedury 1235, publicznej, w której ujawnia się zgromadzone materiały. • Komisja zbiera się corocznie na sesji w Genewie. 32 MENU

33. Po zakończeniu II wojny światowej na kontynencie europejskim zaczęto tworzyć system ochrony praw człowieka. Najbardziej znaną organizacją zajmującą się prawami człowieka stała się Rada Europy międzyrządowa organizacja powstała 5 maja 1949 r. w Londynie Obecnie siedziba w Strasburgu, 45 członków. & [Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności] 33 www.coe.int

34. Rada Europy „Każdy członek Rady Europy uznaje zasadę praworządności, w ramach której wszystkie osoby pod jego władzą korzystają z praw człowieka i podstawowych wolności” statut, art. 3 organy: Komitet Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne, Kongres Władz Regionalnych i Lokalnych, Sekretariat Rady Europy. Rada Europy stworzyła najważniejszy regionalny system ochrony praw człowieka, który jest także najlepiej działającym systemem ochrony praw człowieka na świecie. 34

35. Europejska Konwencja Praw Człowieka Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wartości 8 września 1953 r. zwana Europejską Konwencją Praw Człowieka (EKPCz) [Konwencję uzupełnia 13 protokołów dodatkowych] Prawa zawarte w Konwencji rozciągają się na wszystkie osoby przebywające na terytorium państwa strony (nie tylko obywateli, ale także cudzoziemców i bezpaństwowców) Konwencja utworzyła Europejski Trybunał PrawCzłowieka, który rozpatruje skargi państwowe i indywidualne na naruszenie praw i wolności zawartych w Konwencji. 35

36. Europejski Trybunał Praw Człowieka - skargi • Wymogi skargi indywidualnej • Skarga osoby, organizacji pozarzadowej lub grupy jednostek dotycząca praw zawartych w Konwencji lub jej protokołach • Wyczerpanie wsyzstkich środków odwoławczych przewidzianych przez prawo krajowe • Skarga wniesiona w ciagu 6 miesięcy od wydania ostatecznej decyzji • Skarga nie jest anonimowa • Sprawa nie jest identyczna ze sprawą rozpatrzoną już przez Trybunał lub sprawą, która została poddana innej międzynarodowej procedurze 36 www.echr.coe.int

37. Europejski Trybunał Praw Człowieka – schemat skargi Skarga indywidualna Rejestracja skargi przez Kancelarię Trybunału EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA Liczy tylu sędziów, ile jest państw – stron Konwencji, art.20 Komitet /3 sędziów/ Badanie dopuszczalności skargi Sędzia - sprawozdawca Polubowne załatwienie sprawy Orzeczenie Izby /7 sędziów/ większością głosów Zrzeczenie się przez Izbę Właściwości na rzecz Wielkiej Izby Odwołanie od wyroku Izby Orzeczenie Wielkiej Izby /17 sędziów/ Komitet Ministrów Rady Europy Czuwa nad wykonaniem wyroku 37

38. Rada Europy – inne dokumenty dotyczące praw człowieka • Europejska Karta Socjalna – przyjęta 1962 r. Zawiera szereg praw ekonomicznych i społecznych • Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu (CPT) z 1987 r. Umożliwia członkom Komitetu Zapobiegania Torturom nieograniczony dostęp do miejsc odosobnienia • Konwencja o ochronie praw człowieka i godności osoby ludzkiej wobec zastosowaniu biologii i medycyny: o prawach człowieka i biomedycynie z 1997 38

39. Od 1975 roku ważna rolę w ochronie praw człowieka w Europie odgrywa Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), przekształcona w 1995 r. w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie(OBWE). Jest to organizacja obejmująca swoim zasięgiem wszystkie państwa Europy i byłego ZSRR, a także Kanadę i USA. 39 www.osce.org

40. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie Powstawanie Komitetów Helsińskich w państwach KBWE 1964r. propozycja polskiego min. Rapackiego w sprawie Konferencji Bezpieczeństwa w Europie Zasada konsensusu (aby podjąć decyzję, nie może być sprzeciwu) Zobowiązanie polityczne, nie prawne ZASADY KBWE: VII zasada: poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, łącznie z wolnością myśli, sumienia, religii i przkonań; VIII zasada: samostanowienie wszystkich narodów Akt Końcowy KBWE 1 sierpnia 1975 r. Konferencja w Helsinkach 1973-1975 KONFERENCJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE (KBWE) Trzy ‘koszyki’: 1 Sprawy polityczne 2 Sprawy gospodarcze 3 Sprawy humanitarne 35 państw (mimo ‘zimnej wojny’ konferencja miała mieć charakter nieblokowy) KONFERENCJE PRZEGLĄDOWE Belgrad 1977-78 Madryt 1980-83 (sprawa stanu wojennego w Polsce) Wiedeń 1986-89 1 stycznia 1995 r. ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE (KBWE) Mechanizm paneuropejski, obejmujący wszystkie kraje Europy, b. ZSRR, Kanadę i USA – 55 państw LUDZKI WYMIAR KBWE/OBWE Biuro Instytucji Demokratycznych I Praw Człowieka (ODHIR) w Warsz. Instytucjonalizacja Mechanizmy dyplomatyczne wiedeński moskiewski budapesztański (złamanie Zasady consensusu Konferencje Ludzkiego Wymiaru: Kopenhaga 1990 Moskwa 1991 Wysoki Komisarz Ds.. Mniejszści Narodowych Misje OBWE 40 MENU

41. W ramach Unii Europejskiej od końca lat 90-tych zaczął się tworzyć system ochrony praw człowieka. Jego powstanie wiąże się z pogłębianiem integracji państw członkowskich, trwającymi pracami nad Konstytucją Unii Europejskiej, a także z proklamowaną w grudniu 2000 r. w Nicei Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej, która ma charakter deklaracji. Unia Europejska [Karta Praw Podstawowych] zawiera katalog praw i wolności, podzielony na 6 części: Godność, Wolność, Równość, Solidarność, Prawa Obywateli, Wymiar Sprawiedliwości 41 www.europa.eu.int

42. Unia Europejska - Karta Praw Podstawowych [Karta Praw Podstawowych] • Zawiera zakaz dyskryminacji także ze względu na orinetację seksualną, wiek, niepełnosprawność i cechy genetyczne • Mówi o prawach związanych z rozwojem medycyny i biologii, np. Zakaz reproduktywnego klonowania istot ludzkich • Nie posiada zapisu o niezbywalności praw człowieka 42 MENU

43. Obok systemu międzynarodowego, w poszczególnych państwach funkcjonują krajowe standardy ochrony praw człowieka. Polska: w konstytucji z 1997 r. uchwalonej przez Zgromadzenie Narodowe i przyjętej w ogólnokrajowym referendum, prawa człowieka zajmują jedno z najważniejszych miejsc. Polska [Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej] /1997 r. „przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych” 43

44. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej [Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej] • Polska konstytucja nazywana jest często ‘konstytucją praw człowieka” – zawiera szeroki katalog praw i wolności obejmujący 57 artykułów • Każda osoba, która uważa, że jej wolności lub prawa zostały naruszone może wnieść skargę konstytucyjną • Każdy może zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich • Konstytucja wprowadza zasadę wynagrodzenia szkody powstałej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej • Art. 31 „ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko i wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw” 44

45. Rzecznik Praw Obywatelskich Jak rozwiązuje sprawy Sprawy podejmuje na wniosek dotyczący naruszenia wolnościi praw człowieka i obywatela. • Jakie są skutki działania • -wyjaśnienia dla wnioskodawcy • -kierowanie wniosków do organówi instytucji, w których stwierdzononaruszenie praw i wolności, • -żądanie wszczęcia postępowaniaw sprawach cywilnych, karnych, • administracyjnych, wniesienie kasacji, • kierowanie wniosków do Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego. W jakiej formie składamy skargę Wniosek jest wolny od opłat, nie wymaga szczególnej formy,musi być określony przedmiot sprawy, wnioskodawca oraz osoba, której sprawa dotyczy. 45 www.brpo.gov.pl

46. Trybunał Konstytucyjny (skarga konstytucyjna) Jak rozwiązuje sprawy Orzeka w sprawach - zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, - zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, - zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, - zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, - skargi konstytucyjnej (każdy czyje prawa i wolności konstytucyjne zostały naruszone może wnieść skargę) Jakie są skutki działania -Orzeczenia trybunału są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą. 46 www.trybunal.gov.pl

47. Trybunał Konstytucyjny (skarga konstytucyjna) W jakiej formie składamy skargę Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków odwoławczych w ciągu trzech miesięcy od doręczenia prawomocnego wyroku. Wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób- zdaniem skarżącego, zostały naruszone. Skargę sporządzają adwokat lub radca prawny, od skargi pobierana jest opłata. 47 MENU

48. Przewodnik internetowy www.amnesty.org www.amnesty.org.pl 48 Amnesty International

49. Przewodnik internetowy www.un.org 49 ONZ

50. Przewodnik internetowy www.coe.int 50 Rada Europy