Modus = wijs

1. Modus = wijs * Infinitivus = onbepaalde wijs * Imperativus = gebiedende wijs Het Latijn kent vier verschillende wijzen: * Indicativus = aantonende wijs * Coniunctivus = aanvoegende wijs

2. Infinitivus De infinitivus is de vorm die niet vervoegd wordt naar persoon en getal (vandaar “onbepaalde wijs”), maar wel naar tijd. De handeling staat centraal. Praesens: vocare = roepen vocari = geroepen worden dicěre= zeggen dici= gezegd worden Perfectum: vocavisse= geroepen hebben vocatusesse = geroepen zijn dixisse= gezegd hebben dictusesse = gezegd zijn Futurum: vocaturusesse = zullen roepen [vocatumiri = geroepen zullen worden] dicturusesse = zullen zeggen [dictum irir = gezegd zullen worden]

3. De imperativuswordt gebruikt om een bevelte geven. Imperativus De imperativus bestaat in het Latijn alleen in het praesens: voca = roep! / jij moet roepen vocate = roep(t)! / jullie moeten roepen

4. Indicativus De indicativuswordt gebruikt om feitenweer te geven. De indicativus bestaat voor alle tijden: PRterreoterreor Perf. Act. - i - isti - it - imus - istis - erunt P - (o)r - ris - tur - mur - mini - ntur A - o /- m - s - t - mus - tis - nt IMPFterrebamterrebar FUTterrebo/ dicamterrebor/ dicar dicesdiceris PERFterruiterritussum PLQPFterrueramterrituseram FUT EXterrueroterritusero

5. INDICATIVUS=OBJECTIEF

6. Coniunctivus De coniunctivuswordt niet gebruikt voor feiten, maar voor gevoelens, bedoelingen, wensen etc.  dingen die (nog) geen feiten zijn, maar wel waarschijnlijk. De coniunctivuskomt maar in vier tijden voor (praes., impf., perf., plqpf.) CONJUNCTIVUS = SUBJECTIEF

7. In het Nederlands komt de coniunctivus(bijna) niet meer voor: Het ga je goed! Leve de koningin! Men neme drie eieren en een pond meel Gebruik dit boek als ware het van jou God zij met ons Tegenwoordig omschrijven wij de coniunctivusmet behulp van (modale) hulpwerkwoorden.

8. Coniunctivus Praesens (hoofdzin) 1. WENSMoge ik de hoofdprijs winnen mogen 2. AANSPORINGLaten we Landman als god vereren laten 3. TWIJFELMoeten we ons huiswerk maken? moeten 4. MOGELIJKHEID Ik zou je een tien kunnen geven zou(den) kunnen 5. VERBOD Zit niet te ouwehoeren! / Je moet niet niet (moeten) ouwehoeren

9. Vorming Je kunt de coniunctivuspraesens herkennen aan de vreemde klinkerachter de stam: terrear terrearis terreatur terreamur terreamini terreantur terream terreas terreat terreamus terreatis terreant salutem salutes salutet salutemus salutetis salutent  Een a bij de e/i/mk-stammen  Een e bij de a-stam

10. Nogmaals het gebruik 1. WENS Premium summum mereamMoge ik de hoofdprijs winnen 2. AANSPORINGAgricolamdeumcolamusLatenwe Landman als god vereren 3. TWIJFELOfficia nostrafaciamus? Moetenwe ons huiswerk maken? 4. MOGELIJKHEIDTibidecemtribuam Ik zou je een tien kunnen geven 5. VERBODNe blateretis! Zit niette ouwehoeren! / Jullie moetennietouwehoeren

11. ConiunctivusImperfectum (hoofdzin) - Ook het imperfectum van de coniunctivusgeeftgeenfeitenweer - De coniunctivusimperfectumgeeftietsweerdat op het moment van spreken (nog) geenwerkelijkheid is - We spreken in ditgeval van eenirrealis (van het heden) - Alsikvriendenzouhebben, zouikgelukkigzijn (maar ikhebgeenvrienden en ik ben dusongelukkig) - Alszijrijkzoudenzijn, zoudenzeeenhuis in Frankrijkkopen (maar zezijnnietrijk en hebbendusookgeenhuis in Frankrijk) - Was ikmaargelukkig! (maar ik ben het niet irreële wens)

12. Vorming De coniunctivusimperfectum is heel makkelijkteherkennen Hijwordtgevormd door de infinitivuspraesens + uitgang essem esses esset essemus essetis essent salutarer salutareris salutaretur salutaremur salutaremini salutarentur salutarem salutares salutaret salutaremus salutaretis salutarent

13. Nogmaals het gebruik Irrealis van het heden - Alsikvriendenzouhebben, zouikgelukkigzijn Si amicoshaberem, felixessem - Alszijrijkzoudenzijn, zoudenzeeenhuis in Frankrijkkopen Si divitesessent, domum in Gallia emerent Irreële wens van het heden - Was ikmaargelukkig! Utinamfelixessem!

14. ConiunctivusPlusquamperfectum (hoofdzin) - Net als de coniunctivusimperfectumwordt de coniunctivus plusquamperfectumgebruiktvoor de irrealis Irrealis van het verleden - Alsikvriendenzouhebbengehad (of: had gehad), zouikgelukkiggeweestzijn - Alszijrijkwarengeweest, zoudenzeeenhuis in Frankrijkgekochthebben Irreële wens van het verleden - Had ikmaarvriendengehad!

15. Vorming De coniunctivusplusquamperfectum is heel makkelijkteherkennen Hijwordtgevormd door de infinitivusperfectum + uitgang salutavissem salutavisses salutavisset salutavissemus salutavissetis salutavissent salutatusessem salutatusesses salutatusesset salutatiessemus salutatiessetis salutatiessent

16. Nogmaals het gebruik Irrealis van het verleden - Alsikvriendenzouhebbengehad (of: had gehad), zouikgelukkiggeweestzijn Si amicoshabuissem, felixfuissem - Alszijrijkwarengeweest, zoudenzeeenhuis in Frankrijkgekochthebben Si divitesfuissent, domum in Galliaempsissent Irreële wens van het verleden - Had ikmaarvriendengehad! Utinamamicoshabuissem!

17. Let goed op het verschil!! Si amicoshaberem, felixessem Als ik vrienden zou hebben, zou ik gelukkig zijn  Irrealis van het heden Si amicoshabuissem, felixfuissem Als ik vrienden had gehad, zou ik gelukkig geweest zijn  Irrealis van het verleden Utinamamicoshaberem! Had ik maar vrienden!  Irreële wens van het heden Utinamamicoshabuissem! Had ik maar vrienden gehad!  Irreële wens van het verleden

18. Coniunctivus Perfectum (hoofdzin) Net als de coniunctivus praesens wordt de coniunctivus perfectum gebruikt voor: 1. mogelijkheid Ik zou je een tien kunnen geven 2. verbod Zit niet de ouwehoeren! / Jullie moetenniet ouwehoeren

19. Vorming De coniunctivus perfectum wordt als volgt gevormd: Passief Actief salutavero salutaveris salutaverit salutaverimus salutaveritis salutaverint salutaverim salutaveris salutaverit salutaverimus salutaveritis salutaverint salutatussim salutatussis salutatussit salutatisimus salutatisitis salutatisint LET OP!! DUBBELVORMEN MET FUT.EX.

20. Nogmaals het gebruik 1. mogelijkheid Tibidecemtribuerim Ik zou je een tien kunnen geven NB: Er is overigens geen verschil met: Tibidecemtribuam Ne blateraveritis! 2. verbod Zit niet de ouwehoeren! / Jullie moetenniet ouwehoeren NB: Ook hier geen verschil met: Ne blateretis

21. Samenvatting Coniunctivus in Hoofdzin praesens imperfectum plusquamperfectum perfectum  zou wens  mogen Irrealisvhheden  zou kunnen mogelijkheid Irrealisvhverleden  zouhebben aansporing  laten  had (nog) maar (nog) maar Irreële wens vhheden  niet (moeten) Irreële wens vhverleden verbod  moeten? twijfel  zoukunnen mogelijkheid  niet (moeten) verbod