Współpraca terytorialna szansą na rozwój regionalny

1. Współpraca terytorialna szansą na rozwój regionalny Założenia polityki spójności UEna lata 2014-2020 z uwzględnieniem Europejskiej Współpracy Terytorialnej Kielce, 12 września 2012 r.

2. W październiku 2011 r. Komisja Europejska zaproponowała szereg ważnych zmian w sposobie kreowania i wdrażania polityki spójności, takich jak: • skoncentrowanie na priorytetach strategii „Europa 2020”, tzn. na inteligentnym i zrównoważonym rozwoju sprzyjającym wzrostowi zatrudnienia; • nagradzanie wysokiej wydajności; • wspieranie planowania zintegrowanego; • skoncentrowanie na wynikach – monitorowanie postępów w osiąganiu uzgodnionych celów; • wzmacnianie spójności terytorialnej; • upraszczanie systemu udzielania pomocy.

3. W swojej propozycji Komisja stwierdziła, że polityka spójności powinna pozostać podstawowym elementem następnej perspektywy finansowej, i podkreśliła jej kluczową rolę w realizacji strategii „Europa 2020”. Łączny proponowany budżet na lata 2014-2020 wynosi 376 mld EUR, włączając w to fundusze na nowy instrument „Łącząc Europę”, który ma stymulować realizację transgranicznych inwestycji w energetykę, transport i technologie informatyczne.

4. Budżet dlapolityki spójności po 2013r.

5. W celu maksymalnego zwiększenia wpływu polityki na osiąganie priorytetowych celów UE Komisja proponuje wzmocnić proces planowania strategicznego. Wymaga to wprowadzenia wspólnych ram strategicznych, umów o współpracy oraz listy celów tematycznych zgodnych ze strategią „Europa 2020”. Wspólne ramy strategiczne, przyjęte przez Komisję, mają określać kluczowe działania niezbędne do osiągnięcia priorytetów UE. Będą też źródłem wytycznych w kwestii planowania dotyczących wszystkich funduszy, w tym EFROW i EFMR, oraz będą stymulować lepszą koordynację różnych narzędzi strukturalnych UE.

7. Komisja Europejska zaproponowała wykaz 11 celów tematycznych, zgodnych ze strategią „Europa 2020”:(1) wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji;(2) zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych;(3) podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnego (w odniesieniu do EFRROW) oraz sektora rybołówstwa i akwakultury (w odniesieniu do EFMR);(4) wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach;(5) promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem;(6) ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów;(7) promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych;(8) wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników;(9) wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem;(10) inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie;(11) wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej.Skoncentrowanie się na ww. celach ma wzmocnić wpływ polityki spójności na realizację priorytetów horyzontalnych polityk europejskich.

8. W umowach partnerskich, uzgodnionych na wstępie między Komisją a państwami członkowskimi, zostanie określony wkład ogólny poszczególnych krajów w realizację celów tematycznych oraz zaangażowanie w konkretne działania prowadzące do osiągnięcia celów strategii „Europa 2020”. Ramy wykonawcze będą zawierać jasno zdefiniowane i wymierne cele.

9. W celu zwiększenia skuteczności działań zostaną wprowadzone nowe postanowienia warunkowe, dzięki którym finansowanie przez UE będzie stanowić dla państw członkowskich silną zachętę do realizacji celów strategii „Europa 2020”. Warunkowość przyjmie formę tzw. warunków ex ante, które trzeba będzie spełnić przed wypłatą funduszy, oraz tzw. warunków ex post, które uzależniają wypłatę dodatkowych funduszy od uzyskanych wyników.

10. Warunki ex ante w założeniu mają zapewnić wdrożenie warunków niezbędnych do skutecznego wspierania funduszy. Komisja proponuje szereg warunków ex ante, które określono w rozporządzeniu ogólnym wraz z kryteriami ich spełnienia. Niektóre z tych warunków są bezpośrednio powiązanie z celami tematycznymi polityki (np. strategie inteligentnej specjalizacji lub odpowiednie ramy prawne wspierania biznesu), natomiast inne mają charakter ogólny (np. zamówienia publiczne).

11. Warunki ex post mają wzmocnić koncentrację na skuteczności i osiąganiu celów strategii „Europa 2020”. Będą dotyczyć osiągania ważnych etapów pośrednich związanych z celami strategii „Europa 2020”. W sumie 5 % środków z każdego funduszu przeznaczonych dla poszczególnych krajów ma być odkładane i przyznawane państwom członkowskim podczas przeglądów wykonywanych w połowie okresu, z przeznaczeniem na realizację programów, których etapy pośrednie udało się tym państwom w pełni osiągnąć. Oprócz rezerwy wykonania będą też stosowane inne środki – nieosiągnięcie wyznaczonych etapów pośrednich może doprowadzić do zawieszenia wypłaty funduszy, a bardzo słabe wyniki w realizacji celów programu mogą skutkować cofnięciem przyznanych funduszy.

12. Warunkowość makroekonomiczna Uzasadnieniem dla wprowadzenia tego rozwiązania ma być konieczność zapewnienia ściślejszego powiązania pomiędzy polityką spójności a zarządzaniem gospodarką Unii. Jeśli mimo intensywnego korzystania z funduszy określonych we wspólnych ramach strategicznych państwo członkowskie nie podejmuje skutecznych działań w zakresie zarządzania gospodarką, Komisja chce mieć prawo do wstrzymania wszystkich wypłat i zobowiązań lub ich części. Z chwilą, gdy państwo członkowskie podejmie niezbędne działania, decyzje o wstrzymaniu należy cofnąć i stosowne fundusze zostaną temu państwu ponownie udostępnione.

13. Wspieranie planowania zintegrowanego Komisja proponuje przyjęcie bardziej zintegrowanego podejścia do inwestycji UE, w tym wspólnych zasad kwalifikowania i zasad finansowych, oraz wprowadzenie opcjonalnych programów wielofunduszowych dla EFRR, EFS i Funduszu Spójności.

14. Wzrost wykorzystania instrumentów inżynierii finansowej Zwiększy się rola nowoczesnych instrumentów finansowych jako skuteczniejszej alternatywy lub jako środka uzupełniającego tradycyjne subwencje. Instytucje zarządzające będą mogły również wnieść swój wkład w instrumenty finansowe zdefiniowane na szczeblu UE, oferując środki, które zostaną przeznaczone wyłącznie na inwestycje zgodne z rzeczonymi programami.

15. Trzy kategorie regionów: • Regiony mniej rozwinięte (PKB mieszk. < 75% średniej UE) • Regiony przejściowe (PKB mieszk. między 75% i 90%) • Regiony lepiej rozwinięte (PKB mieszk. > 90%)

17. Maksymalne stawki dofinansowania na poziomie osi priorytetowych: – 85% w przypadku Funduszu Spójności – 85% w przypadku regionów słabiej rozwiniętych, których PKB na mieszkańca za okres 2007-2009 wyniósł poniżej 85% średniej dla UE-27 w tym samym okresie oraz w przypadku regionów najbardziej oddalonych – 80% w przypadku regionów słabiej rozwiniętych kwalifikujących się do stosowania systemu przejściowego Funduszy Spójności w dniu 1 stycznia 2014 r. – 75% w przypadku regionów słabiej rozwiniętych innych niż te wskazane powyżej, – 75% w przypadku wszystkich regionów, których PKB na mieszkańca za okres 2007-2013 wyniósł mniej niż 75% średniej dla UE-25 za okres referencyjny, których PKB na mieszkańca wynosi jednak więcej niż 75% średni PKB w UE-27 – 60% w przypadku pozostałych regionów przejściowych – 50% w przypadku lepiej rozwiniętych regionów (poza tymi, których PKB na mieszkańca wyniósł mniej niż 75% średniej unijnej w latach 2007-2013) – 75% w przypadku europejskiej współpracy terytorialnej

18. Koncentracja tematyczna dla mniej rozwiniętych regionów • lista celów tematycznych dla polityki spójności musi być zgodna ze Strategią Europa 2020 • co najmniej 50% EFRR na poziomie krajowym musi być przeznaczone na: • Efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii • Innowacje • Wsparcie dla MŚP • co najmniej 25% Funduszy Strukturalnych przeznaczone na EFS • 60% dotacji EFSdla każdegoPO w obrębie maks. 4 priorytetów inwestycyjnych

19. Opublikowany przez Komisję Europejską 6 października 2011 r. pakiet rozporządzeń na lata 2014-2020 zawiera: Rozporządzenie ogólne Wspólne przepisy dla polityki spójności, polityki rozwoju obszarów wiejskich oraz polityki morskiej i rybołówstwa Wspólne przepisy dla funduszy polityki spójności (EFRR, FS, EFS) Przepisy szczegółowe: przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - EFRR przepisy dotyczące Funduszu Spójności - FS przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Społecznego - EFS przepisy dotyczące europejskiej współpracy terytorialnej - EWT rozporządzenie w sprawie europejskich ugrupowań współpracy terytorialnej (EUWT)

20. Europejska współpraca terytorialna wdrażana jest za pomocą trzech typów programów operacyjnych: programy współpracy transgranicznej– dofinansowywanie projektów z udziałem regionów i władz lokalnych sąsiadujących ze sobą krajów, programy współpracy międzynarodowej – finansowanie projektów realizowanych przez podmioty krajowe, regionalne i lokalne na większych obszarach geograficznych, np. w krajach i regionach położonych wokół Morza Bałtyckiego czy Alp, programy współpracy międzyregionalnej – wymiana dobrych praktyk w zakresie wspierania innowacyjności, wydajności energetycznej, rozwoju obszaru miejskich itp.

21. Na mocy proponowanego rozporządzenia dot. EWT partnerzy programu będą musieli szczegółowo określić, jakiego typu projekty chcą finansować, oraz jasno wytyczyć cele. Aby uzyskać efekt synergii, projekty będą również musiały być zgodne z polityką UE i ściśle powiązane z priorytetami określonymi w strategiach realizowanych przez regiony i państwa UE. Zostały również uproszczone zasady wdrażania, zarządzania finansami i kontroli, aby zmniejszyć obciążenia administracyjne dla osób zarządzających programami i konkretnymi projektami.

22. Koncentracja tematyczna – EWT Cele tematyczne koncentrowane są w następujący sposób: dla każdego programu współpracy transgranicznej wybiera się nie więcej niż 4 cele tematyczne; dla każdego programu współpracy transnarodowej wybiera się nie więcej niż 4 cele tematyczne; dla programów współpracy międzyregionalnej można wybierać wszystkie cele tematyczne.

23. Proponowana alokacja środków na programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej

24. EUWT powstało na mocy Rozporządzenia (WE) 1082/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT) Postanowienia rozporządzenia rozwija polska ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o europejskim ugrupowaniu współpracy terytorialnej (Dz. U. z 2008 r. Nr 218, poz. 1390).

25. Celem EUWT jest usprawnienie i promowanie współpracy transgranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej. W przeciwieństwie do struktur, które zarządzały tego typu współpracą do 2007 r., EUWT posiada osobowość i moc prawną. Członkami EUWT mogą być: Państwa członkowskie, Samorządy regionalne lub lokalne, Stowarzyszenia, Każdy inny organ prawa publicznego.

26. Komisja zaproponowała wprowadzenie znacznych modyfikacji, dotyczących następujących aspektów obecnego rozporządzenia w sprawie EUWT: uproszczenie procesu tworzenia EUWT, dokonanie przeglądu zakresu ich działalności, otwarcie EUWT na regiony spoza UE, wprowadzenie większej jasności w zakresie zasad, funkcjonowania ugrupowań, zwłaszcza jeśli chodzi o nabór pracowników, sposób wydatkowania funduszy oraz ochronę wierzycieli.

27. Dziękuję za uwagę Tomasz Janusz Kierownik Oddziału Zarządzania RPO Departament Polityki Regionalnej Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego