PRACA METODĄ PROJEKTU

PRACA METODĄ PROJEKTU DR KRYSTYNA BUDZIANOWSKA INSTYTUT KSZTAŁCENIA EKO-TUR

Kierunki współczesnej edukacji: • Uczyć się, aby wiedzieć. • Uczyć się, aby działać. • Uczyć się, aby żyć wspólnie. • Uczyć się, aby być.

Kompetencje kluczowe wg. Parlamentu Europejskiego i Rady Europy: współpraca w zespołach, posługiwanie się nowoczesnymi środkami informacji i komunikacji, rozwiązywanie problemów, korzystanie z różnych źródeł informacji, słuchanie i korzystanie z poglądów innych ludzi, porozumiewanie się w kilku językach, łączenie i porządkowanie różnych, jednostkowych elementów wiedzy, podejmowanie odpowiedzialności, organizowanie i ocenianie własnej pracy, radzenie sobie z niepewnością i złożonością.

PROJEKT A WYMAGANIA WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA • Upowszechnienie projektów edukacyjnych jest odpowiedzią edukacji na pilną potrzebę rozwoju kapitału społecznego w Polsce. W rządowej strategii „Polska 2030” zostało to uznane za jedno z 10 kluczowych wyzwań w perspektywie najbliższych 20 lat. • Kapitał społeczny rozumiany jest jako potencjał społecznego zaufania, współpracy, samoorganizacji i wzajemnej pomocy obywateli.

Metoda projektu a podstawa programowa: Cele kształcenia: • przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyk, • zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów, • kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.

Do najważniejszych umiejętności należą... • Czytanie– umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa; • Myślenie matematyczne – umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym; • Myślenie naukowe – umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa; • Umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak i w piśmie; • umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno -komunikacyjnymi; • Umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji; • Umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się; • Umiejętność pracy zespołowej.

Zalecane warunki i sposoby realizacji : Zdobywanie wiedzy przez uczniów poprzez: • własną aktywność, • doświadczanie, • eksperymentowanie, • obserwowanie, • odkrywanie, • samodzielne rozwiązywanie problemów znanych z codziennego życia.

W nauczaniu wiedzy o społeczeństwie: • Na III etapie edukacyjnym około 20% treści nauczania określonych w podstawie programowej tego przedmiotu powinno być realizowanych w formie uczniowskiego projektu edukacyjnego, • Na IV etapie około 10%, • Uczniowski projekt edukacyjny powinien mieć charakter zespołowy; poszczególne zadania mogą być wykonywane indywidualnie. Wskazane jest, by każdy uczeń uczestniczył w co najmniej jednym projekcie w każdym roku nauczania przedmiotu.

Zalecane warunki i sposób realizacji: • j. polski - "Wprowadzając nowe treści nauczania, powinien wykorzystywać m.in. metody aktywizujące np. dyskusja i debata, drama, projekt edukacyjny, happening. Samodzielne, aktywne i świadome wykonywanie zadań pomoże uczniom przyjąć poznawane treści jako własne.”

Rozporządzenie MEN z dnia 20 sierpnia 2010 r (Dz. U. nr 156, poz. 1046) zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów... Par. 21a

Projekt edukacyjny jest zespołowym, planowym działaniem uczniów, mającym na celu rozwiązanie konkretnego problemu, z zastosowaniem różnorodnych metod. • Zakres tematyczny projektu edukacyjnego może dotyczyć wybranych treści nauczania określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla gimnazjów lub wykraczać poza te treści.

3. Projekt edukacyjny jest realizowany przez zespół uczniów pod opieką nauczyciela i obejmuje następujące działania: 1) wybranie tematu projektu edukacyjnego; 2) określenie celów projektu edukacyjnego i zaplanowanie etapów jego realizacji; 3) wykonanie zaplanowanych działań; 4) publiczne przedstawienie rezultatów projektu edukacyjnego.

5. Szczegółowe warunki realizacji projektu edukacyjnego określa dyrektor gimnazjum w porozumieniu z radą pedagogiczną. 6. Kryteria oceniania zachowania ucznia gimnazjum zawarte w ocenianiu wewnątrzszkolnym uwzględniają udział uczniów w realizacji projektu edukacyjnego. 7. Wychowawca klasy na początku roku szkolnego, w którym uczniowie będą realizować projekt edukacyjny, informuje uczniów, rodziców o warunkach realizacji projektu edukacyjnego.

8. Informacje o udziale ucznia w realizacji projektu edukacyjnego oraz temat projektu edukacyjnego wpisuje się na świadectwie ukończenia gimnazjum. 9. W uzasadnionych przypadkach, uniemożliwiających udział ucznia w realizacji projektu edukacyjnego, dyrektor gimnazjum może zwolnić ucznia z realizacji projektu edukacyjnego.

Źródła metody projektu • W XVI wieku w rzymskiej akademii sztuk pięknych odbywał się konkurs na projekt konkretnego obiektu architektonicznego a działania te miały charakter ćwiczeniowy i nosiły nazwę „progetti”.

Renesansowe ujęcie metody: • Orientowanie się na osobę uczącą się, • Orientowanie się na rzeczywistość, • Orientowanie się na produkt.

Z historii projektu • Na przełomie XIX i XX wieku w związku z progresywizmem pedagogicznym powrócono do tej metody w Stanach Zjednoczonych. • Za jej twórcę nowego sposobu uczenia się poprzez rozwiązywanie problemów uznaje się działania Johna Deweya. • Opisaniem i zdefiniowaniem metody zajął się William H. Kilpatrick. • Uważał on, że metoda ta nie jest w istocie jedną z wielu metod kształcenia, lecz jest naczelną zasadą dydaktyczną. • Kilpatrick twierdził, że uczniowie powinni samodzielnie zdobywać wiadomości i sprawdzać umiejętności w konkretnych sytuacjach życiowych, zamiast przyswajać wiedzę teoretycznie.

Metoda projektu obecnie: Sprowadza się do tego, że zespół uczniów inicjuje, planuje, wykonuje i prezentuje pewne przedsięwzięcie oraz ocenia jego wykonanie. Rola nauczyciela ogranicza się do pomocy, rady, wsparcia oraz oceny pracy.

Jakie umiejętności kształtuje praca metoda projektów? planowania organizacji pracy własnej uczniów pracy w grupie komunikowania się przyjmowania odpowiedzialności zbierania i selekcjonowania informacji rozwiązywania problemów podejmowania decyzji twórczego myślenia rozwijania u uczniów umiejętności kluczowych oceniania własnej pracy

Nowe role nauczyciela: Czy jesteśmy ekspertami wiedzy? • przewodnika (planować zajęcia, dobierać strategie dydaktyczne), • diagnosty (ma śledzić, porównywać osiągnięcia, identyfikować potrzeby), • menadżera (tworzenie odpowiedniego środowiska do pracy), • facylitatora (pomagać w budowaniu celów i dążeń).

Zmiana roli nauczyciela Projekt = zespół uczniów + nauczyciel • Kluczem do sukcesu w metodzie projektu jest przekonanie uczniów, żeby przejęli odpowiedzialność za wykonywanie zadań określonych w projekcie. • Nauczyciel nie powinien być jedynym ekspertem w danej dziedzinie i „podawaczem wiedzy”.

Cechy charakterystyczne dla projektówedukacyjnych: • progresywistyczna rola nauczyciela, • podmiotowość uczącego się, • całościowość, • odejście od tradycyjnego oceniania.

Cechy charakterystyczne dla projektów edukacyjnych: • Jest to przedsięwzięcie innowacyjne, wymagające odmiennych od dotychczas stosowanych metod działania, efektywniejszych sposobów komunikowania się i współpracy; • Posiada tytuł, który jest problemem do rozwiązania • Nie powtarza się w identycznej formie;

Cechy charakterystyczne dla projektów edukacyjnych: • Ma wyznaczone cele i ma przynieść określony rezultat; • Jest przedsięwzięciem kompleksowym i wykracza zazwyczaj poza ramy jednego przedmiotu; • Ma ograniczone ramy czasowe (ma ustalone terminy ukończenia całości przedsięwzięcia oraz kolejnych etapów);

Cechy charakterystyczne dla projektów edukacyjnych: • Realizowany jest przez określone osoby, które są odpowiedzialne za jego realizację; • Jest jednorazowym wysiłkiem, nie jest powtórzeniem wcześniejszych prac; • Ma ustalone sposoby określania tego, w jakim stopniu zakładane cele zostały osiągnięte;

Cechy charakterystyczne dla projektów edukacyjnych: • Już na początku znane są kryteria i sposób oceny efektów; • Uczniowie znają zasady i formy prezentacji wyników swojej pracy; • Rezultaty pracy prezentowane są publicznie (znani są odbiorcy prezentacji).

Czas trwania projektu • Najczęściej ze względu na swój rozmiar projekt realizowany jest w dłuższym okresie: kilka tygodni, semestr, rok.

TYPY PROJEKTÓW EDUKACYJNYCH: 1. Ze względu na strukturę projektu: • silnie ustrukturalizowane • słabo ustrukturalizowane 2. Ze względu na zakres materiału: • przedmiotowe • modułowe • międzyprzedmiotowe

TYPY PROJEKTÓW EDUKACYJNYCH: 3. Ze względu na podział pracy: • indywidualne • zespołowe 4. Ze względu na formę pracy uczniów: • jednorodne • zróżnicowane

TYPY PROJEKTÓW EDUKACYJNYCH: 5. Ze względu na cele: - badawcze - techniczne - biznesowe - projekty – przedsięwzięcia 6. Ze względu na możliwości i sposób prezentacji: - zakończone typowa prezentacją - projekty, których prezentacja jest formą przedstawienia efektów pracy.

Aby pracować skutecznie w grupie... liczącej więcej niż 15 uczniów, należy tworzyć zespoły. Im większa grupa, tym mniejsza aktywność uczestników: • 3 - 6 aktywność wszystkich jest bardzo duża • 7- 10 połowa uczniów jest aktywna, połowa w mniejszym stopniu • 11-18 tylko 5-6 uczniów jest stale aktywnych, reszta w znacznie mniejszym stopniu • 19 - 30 aktywnych jest 3-4 uczniów, pozostali są bierni.

Tematy powinny być: • konkretne (np. zamiast: „Uczymy się o demokracji”, – „Jak skonstruować grę uczącą zasad demokracji”); • jasno określone (np. zamiast: „Poznajemy historię naszego miasta” – „Jak opracować przewodnik po najbliższej okolicy? lub „Jak wykonać interesującą stronę internetową naszego miasta”); • sformułowane w formie efektu, a nie samego działania, które prowadzi do jego osiągnięcia (np. zamiast „Poznajemy przyrodnicze ciekawostki regionu” – „Jak przygotować słuchowisko radiowe o przyrodniczych ciekawostkach regionu”; • ambitne, ale realistyczne, czyli możliwe do zrealizowania w określonym czasie.

Przykładowe tematy projektów uczniowskich: • Jak oszczędzać energię w gospodarstwie domowym. • Jakie produkty żywnościowej jedliśmy dawniej i co jemy dziś. • Jak zorganizować pomoc dla uczniów w pobliskim szpitalu. • Jak ocalić od zapomnienia ginące miejsca w najbliższej okolicy. • Jak nasze codzienne wybory wpływają na życie ludzi na całym świecie. • Jak zachęcić młodszych kolegów do czytania. • Planujemy budżet wycieczki klasowej. • Czy matematyka jest niezbędna w codziennym życiu. • Czy droższe produkty są lepsze. • Jak zorganizować Dzień Patrona, Święto Szkoły, jubileusz...

Opiekun projektu odpowiada za: • a) wskazanie tematyki realizowanych projektów z uwzględnieniem zainteresowań uczniów i treści podstawy programowej; • b) omówienie z uczniami zakresu tematycznego oraz celów projektu i koordynowanie podziału uczniów na poszczególne zespoły projektowe; • c) opracowanie karty projektu i innych dokumentów • ( kontrakt dla uczniów, arkusz oceny projektu, narzędzia do ewaluacji, kryteria oceny projektu oraz instrukcja realizacji projektu) o ile taka potrzeba zachodzi; • d) prowadzenie konsultacji dla uczniów realizujących projekt; • e) monitorowanie jego realizacji; • f) ocenę projektu we współpracy z nauczycielami, którzy wspomagali jego realizację.

Szkolny koordynator projektu to nauczyciel powołany przez dyrektora gimnazjum, którego zadaniem jest: • zebranie od zespołów przedmiotowych bądź poszczególnych nauczycieli propozycji tematów projektu, sporządzenie ich listy zbiorczej, jej przedstawienie dyrektorowi i radzie pedagogicznej oraz upowszechnienie w sposób przyjęty w szkole; • monitorowanie stanu realizacji projektów; • upowszechnienie informacji na temat realizowanych projektów; • organizację publicznej prezentacji projektów; • podsumowanie realizacji projektów i przedstawienie radzie pedagogicznej sprawozdania zbiorczego na koniec roku szkolnego.

„Dekalog” nauczyciela pracującegometodą projektu • wspieraj, a nie wyręczaj swoich uczniów, • pozwól uczniom poczuć się „właścicielami” wykonywanego projektu, • pobudzaj ich do rozwijania swoich zainteresowań, • zachęcaj do twórczego rozwiązywania problemów, • zachęcaj do korzystania z różnych źródeł informacji, • stwarzaj możliwości do dyskusji i negocjowania proponowanych rozwiązań, • zachęcaj do analizy popełnionych błędów i wyciągania z nich wniosków na przyszłość, • pamiętaj, że efekt pracy uczniów nie musi być całkowicie zbieżny z Twoim początkowym wyobrażeniem o nim, • pomagaj uczniom rozwiązywać pojawiające się problemy i konflikty w grupie, • współpracuj z innymi nauczycielami, gdyż każdy projekt, nawet przedmiotowy, ma pewien wymiar interdyscyplinarny.

FAZY PRACY METODĄ PROJEKTÓW 1. Zainicjowanie projektu (wybór zagadnień). 2. Podział na grupy. 3. Rozważenie propozycji tematu - opis tematu (alternatywa: przygotowanie banku tematów – wybór tematów z podziałem na grupy - opis tematu). 4. Spisanie kontraktu. 5. Realizacja projektu (stymulowana konsultacjami) potwierdzona stworzeniem raportu. 6. Prezentacja projektu zakończona jego oceną. 7. Ewentualne podsumowania, uzupełnienia, refleksje powykonawcze.

KONTRAKT to dokument w formie umowy pomiędzy grupą a nauczycielem, przyjęty przez obie strony ipoświadczony podpisami obu stron. Powinien zawierać: • Uzgodniony przez obie strony opis projektu. • Sugerowane źródła informacji. • Uzgodnione terminy konsultacji i prezentacji (dopasowane do narzuconej przez nauczyciela daty zakończenia projektu). • Uzgodnione i zrozumiałe dla ucznia kryteria oceny (oraz konsekwencje niewykonania zadań w określonych terminach).

OPIS PROJEKTU Uczniowie po wstępnym rozeznaniu problematyki związanej z wybranym projektem dokonują opisu projektu (np. w ramach pracy domowej) - jest to etap bardzo ważny. Opis taki powinien zawierać: • Szczegółowy temat projektu • Cele projektu (jasne i mierzalne) • Przewidywaną formę realizacji i prezentacji (wybraną w formie dyskusji w grupie, biorąc pod uwagę: realność, możliwości realizacji, ryzyko, spodziewane rezultaty, atrakcyjność itp.). • Plan pracy grupy - zakres zadań dla każdego z uczestników. Opis przedstawiony zostaje nauczycielowi, wspólnie z nim przeanalizowany, zaakceptowany po uwzględnieniu wynegocjowanych poprawek. Praca metodą projektów wiąże się z rozwiązywaniem wielu problemów.

Działania nauczyciela zapoznanie uczniów z metodą projektów wzbudzenie zainteresowania pomoc w określeniu treści, tematu lub sformułowaniu problemu przyszłego projektu zapoznanie z materiałami Działania uczniów wstępne, samodzielne/ w zespołach studiowanie informacji, razem z nauczycielem, rodzicami ustalenie tematu określenie celów formułowanie problemów STRUKTURA PROJEKTU 1. PRZYGOTOWANIE/ określenie tematu

2. PLANOWANIE 1/2 • Opracowanie instrukcji do projektu. • Zawarcie kontraktu. • Określenie źródeł informacji (dodatkowe materiały, zasoby internetowe itp.) • Ustalenie zadań w poszczególnych grupach (karty pracy). • Opracowanie spisu literatury. • Ustalenie harmonogramu działań. • Określenie formy, planu prezentacji rezultatów. • Określenie obowiązków i zakresu pracy (przy projekcie grupowym). • Sprawdzenie przygotowania uczniów do realizacji wybranego tematu.

Działania nauczyciela pomaga w dostępie do materiałów i innych źródeł informacji podaje informacje o prawidłowościach pracy z materiałami i innymi źródłami pomaga wybrać kryteria oceny Działania uczniów poszukują źródeł informacji studiują dane, zwracając się do nauczyciela jedynie po rekomendacje (polecenia) samodzielnie opracowują spostrzeżenia 2. PLANOWANIE 2/2

Schemat instrukcji do projektu • Temat projektu.......... • Cele: 1. 2. • Zadania, które trzeba wykonać, aby zrealizować cele projektu: 1. 2. • Źródła, z których możesz skorzystać: 1.Ludzie (kto?).............. 2. Instytucje.................. 3. Inne.............. • Terminy konsultacji z nauczycielem.............. • Termin prezentacji.............. • Jak przedstawimy efekty naszej pracy – rozwiązanie problemu....................... • Co będzie brane pod uwagę przy ocenie ? • Plany pracy poszczególnych członków zespołu / grup (tabelka?)

Działania nauczyciela obserwuje i doradza pośrednio kieruje pracą przewiduje dostrzega indywidualny wkład każdego ucznia w projekt Działania uczniów zbierają informacje przeprowadzają analizę konfrontują ze sobą różne punkty widzenia projektują indywidualnie lub grupowo pracę 3. POSZUKIWANIE = DZIAŁANIE

Działania nauczyciela udziela rad pokazuje wzorce dobrze sformułowanych projektów pomaga napisać wstęp, bibliografię prawidłowo określić formę, zakończenie Działania uczniów piszą i legalizują pracę tworzą projekt jako jedną całość 4. Opracowanie

PLAN SPRAWOZDANIA Z PROJEKTU 1. CZĘŚĆ TYTUŁOWA Zawiera nazwę projektu, imię i nazwisko autora (autorów) oraz opiekuna (koordynatora), datę złożenia projektu, nazwę szkoły (instytucji), w której projekt zrealizowano. 2. PODZIĘKOWANIA (dla osób, instytucji i konsultantów mających wpływ na końcowy efekt projektu) 3. STRESZCZENIE PROJEKTU W skondensowanej formie (do jednej strony A4) przedstawia cele, warunki i podstawowe wnioski płynące z projektu oraz uwypuklać jego osiągnięcia) 4. CZĘŚĆ GŁÓWNA - ODKRYCIA I INFORMACJE Należy podzielić tę część na mniejsze, logicznie uporządkowane działy. Przedstawia się tu istniejące rozwiązania, analizę wyników, pomiarów, badań, opis sposobów dojścia do rozwiązania, opisuje uzyskane efekty. Rysunki, tabele, wykresy - jedynie te najważniejsze. 5. WNIOSKI Tu powinny znaleźć się konkluzje wynikające z przeprowadzonych badań, eksperymentów lub innych działań oraz omówienie wad i zalet rozwiązania. 6. REKOMENDACJE - ZALECENIA Zapisuje się je wtedy, gdy opisana w projekcie sytuacja nie jest satysfakcjonująca. Zawierają sugestie dotyczące działań w celu naprawy istniejącej sytuacji. 7. BIBLIOGRAFIA (powinny do niej nawiązywać odsyłacze w tekście) 8. ZAŁĄCZNIKI (wzory ankiet, kalkulacje ekonomiczne, itp.)

Działania nauczyciela słucha zadaje pytania Działania uczniów opracowanie planu prezentacji każdy indywidualnie prezentuje się bierze czynny udział w dyskusji na temat prac innych uczniów; w prezentacji uczestniczą wszyscy członkowie zespołu 5. Prezentacja

FORMY PREZENTACJI 1/3 • album ilustrowany zdjęciami, szkicami, mapkami, relacjami, wierszami • portfolio z dokumentacją, własnymi analizami itp. • plakat, collage, inna forma plastyczna • książka, broszura, ulotka, gazetka • prezentacja multimedialna • skonstruowanie modelu zjawiska, makiety budowli • film, nagranie dźwiękowe • sprawozdanie

FORMY PREZENTACJI 2/3 • przedstawienie teatralne, inscenizacja • happening, marsz, piknik naukowy • debata, dyskusja z wykorzystaniem przygotowanych materiałów • szkolna wystawa prac uczniów • wspólny raport z przeprowadzonego badania • konferencja naukowa: wykłady i prezentacje prowadzone przez uczniów

FORMY PREZENTACJI 3/3 • przeprowadzenie akcji społecznych na rzecz swoich rówieśników • opracowanie poradnika dotyczącego żywienia • przygotowanie i prezentacja zestawu ćwiczeń poprawiających kondycję oraz nauka innych stosowania tych ćwiczeń • zorganizowanie wystawy na określony tematpołączonej z np. z degustacją, nauką, możliwością przygotowania doświadczenia • wydawanie gazetki informacyjnej • przeprowadzenie badań naukowych na wybrany temat i ogłoszenie ich wyników, • organizacja Dni ...

PRACA METODĄ PROJEKTU