BİTKİLER

1. BİTKİLER Prof. Dr. Teoman KESERCİOĞLU

2. BİTKİLER • Bitkiler, fotosentez yapan organizmalar olarak tanımlanırlar. Bitkiler Alemi'nin şekil, büyüklük, yapı, organizasyon, ekolojik istekler açısından büyük farklılıklar gösteren çok sayıda üyesi bulunur.

3. BİTKİLER • Bitkiler çiçekli bitkiler (tohumlu bitkiler ) ve çiçeksiz bitkiler (tohumsuz bitkiler ) olmak üzere ikiye ayrılır. • Çiçeksiz bitkiler sporla çiçekli bitkiler tohumla ürer. • Çiçeksiz bitkilerin genellikle yapraklarının alt dallarında bulunan spor keselerinin içinde sporlar üretilir.Üreme organı olan çiçek yoktur.

4. Çevremizde en çok çiçekli bitkileri görür ve tanırız. Bunlar en gelişmiş bitki grubudur. Çiçekler hoş kokuları, değişik renkleri ve biçimleriyle doğayı güzelleştirir. İnsanlardan böceklere tüm canlıların hayatını etkiler. Çiçekli bitkiler çeşitli kısımlardan oluşur ÇİÇEKLİ BİTKİLER

5. Çiçekli Bitkinin Kısımları • KÖK • GÖVDE • YAPRAK • ÇİÇEK

8. BİTKİNİN KISIMLARI • Bitkinin kökü toprağın içinde, gövde, yaprak, ve çiçek gibi bölümleri toprak üstünde gelişir. Köklerde bulunan ince uzantılar bitkinin topraktaki su ve madensel tuzlar almasını sağlar. Bitkide kök, gövde, yaprak ve çiçek gibi kısımlar vardır.

9. KÖK Gövdenin toprak altındaki uzantısıdır. Bitkiyi toprağa bağlar ve dik tutar. Bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve minerallerin topraktan alınmasını sağlar. Görevleri • Toprağa tutunma • Su ve suda çözünmüş maddeleri alma • Bazı bitkilerde besin depo etme

11. GÖVDE • Bitkinin toprak üstünde kalan organlarıdır. Yapısında dallar, yapraklar, çiçekler ve tomurcuklar bulunur. Fotosentezle besin üretilmesini, besin depolanmasını ve madde iletiminin yapılmasını sağlar.

12. GÖVDENİN GÖREVLERİ • Suyu ve suda çözünmüş maddeleri köklerden yapraklara taşımak. • Yapraklarda üretilen besini bitkinin diğer bölümlerine iletmek. • Çiçeği meyveyi ve yaprağı taşımak. • Bitkinin dik durmasını sağlamak.

13. GÖVDE ÇEŞİTLERİ

14. GÖVDE ÇEŞİTLERİ

15. YAPRAK • Yapraklar bitkinin besin ihtiyacını karşılar. Genellikle renkleri yeşildir.yapraklar biçimleri birbirinden farklılık gösterir. • Kaktüste yapraklar, gövde üzerindeki dikenlerdir. Böcek yiyen bitkinin yaprakları ise böcekleri yakalamak için kapan şekilde gelişmiştir

16. YAPRAĞIN GÖREVLERİ • Besin yapmak( Fotosentez yapmak ) • Solunum yapmak( Gaz alış verişi ) • Terleme

17. ÇİÇEK Bitkinin kısımlarından biri de çiçektir.Çiçekler rengarenk görünümleri ve hoş kokuları ile doğaya güzellik katar.Çiçek bitkinin üreme yapısıdır.Çiçekte üretilen tohumlar bitkinin çoğalmasını sağlar.Çiçeğin bölümleri şunlardır:

18. Çiçeğin bölümleri • Çiçek dört kısımdan oluşur. • Taç yaprak • Çanak yaprak • Erkek organ • Dişi organ

19. Taç yaprak • Çiçeğin renkli kısmıdır.Çiçeğe ve etrafa güzel görüntü verir.Böcekleri çiçeğe çekerek, çiçek tozlarının çevreye ve diğer çiçeklere dağılmasına yardımcı olur.

20. Çanak yaprak • Çanak yaprak: Çiçeğin yeşil renkli bölümüdür.Çiçeği dışarıdan çevreler.Çiçeğin özellikle tomurcuk durumunda iken korunmasını sağlar.

21. Erkek organ • Çiçek tozlarının üretildiği yapılardır.Çoğunlukla dişi organın etrafında yer alır.

22. Dişi organ • Tohumun oluştuğu kısımdır.Genellikle çiçeğin ortasında bulunur

23. ÇİÇEKLİ BİTKİLERİN FARKLI YAŞAM ORTAMLARINA UYUMLARI Bitkiler yaşam şanslarını artırmak için bulundukları ortamlara uyum sağlarlar. Bitkiler soğuk ve yüksek dağlardan kurak çöllere kadar dünyanın her yerinde yaşama ayak uydururlar.

24. KAR BİTKİLERİ Sıcak havaların çok kısa sürdüğü yerlerde dağ çiçekleri güneşin sıcaklığını hissettikleri anda karın erimesini beklemeden büyümeye başlar.

25. ÇÖL BİTKİLERİ Kaktüsler etli gövdelerinde su biriktirebildikleri için çöl iklimine uyum sağlamış bitkilerdir.Az suyla yaşama yolları geliştirmişlerdir. Dikenleri su kaybını en aza indiren yaprakları olup aynı zamanda savunma amaçlı uyumudur.

26. SU BİTKİLERİ Uzun güçlü gövdeleri gölün tabanına bağlanarak yaprak ve çiçekleri kolaylıkla taşır. Nilüfer bitkisinin gövde ve yapraklarında suda yüzmelerini sağlayan hava boşlukları bulunur.

27. ÇİÇEKSİZ BİTKİLER • Bazı bitkilerin çevreyi güzelleştiren çiçekleri yoktur. Bu bitkiler bataklıklarda , göllerde, nemli topraklarda ve ağaç gövdelerinde yaşar. Ağaçlara ve kayaların üzerinde yaşayan kara yosunlarının kökleri yoktur, onun yerine köke benzeyen yapıları vardır. Ciğer otları ise nemli topraklar ve ağaçların üzerinde yaşarlar. • Eğrelti otlarında ise kök, gövde ve yaprak gibi yapıları vardır. Nehir ve göl kenarlarında yaşarlar.

28. ÇİÇEKSİZ BİTKİ ÖRNEKLERİ: Eğrelti Otu Liken ve Karayosunu

29. KARA YOSUNU

30. Likenler Taşlar veya ağaçlar üzerinde yaşarlar. Bazı türleri kayaların toprak haline dönüşmesine öncülük ederler.

31. Liken Yandaki şekil sakal likenine aittir. Bu bitki bizde Karadeniz Bölgesi’nde yetişir. Boğaz enfeksiyonlarını önlemek için kullanılır.

32. Ciğerotları Sulak yerlerde yetişen tohumsuz bitkilerdir.

33. Atkuyrukları Sucul yerlerde yetişen tohumsuz bitkilerdir.

34. BİTKİLERDE ÜREME

35. ÇİÇEKLİ BİTKİLERDE EŞEYLİ ÜREME • Çiçekli bitkiler eşeyli ürer ve tohum oluşturur. • Çiçekli bir bitkinin temel kısımları : 1.kök 2.gövde 3.Yaprak 4.çiçektir. • Çiçek çiçekli bitkilerin üreme organıdır.Çiçek erkek ve dişi üreme hücrelerini oluşturacak olan erkek ve dişi üreme organlarını taşır.

36. taç yaprak dişicik tepesi başçık dişicik borusu yumurtalık sapçık Çiçek tablası Çanak yaprak yumurta TAM ÇİÇEĞİN ŞEKLİ

37. Tam Çiçek: Bazı bitkilerde erkek ve dişi üreme organlarının her ikisi de bulunur. Bu çiçeklere tam çiçek denir. Örn:Zambak ,gül • Eksik Çiçek:Bazı çiçeklerde ise üreme organlarından sadece biri bulunur. Bu çiçeklere eksik çiçek denir. • Örn:Ceviz, fındık • Eksik çiçek sadece erkek organ taşıyorsa erkek çiçek sadece dişi organ taşıyorsa dişi çiçek adını alır.

38. TAM ÇİÇEK ÖRNEKLERİ

39. EKSİK ÇİÇEK ÖRNEKLERİ Erkek çiçek Dişi çiçek

40. TOZLAŞMA • Polenlerin böcekler, kuşlar, rüzgar,su yağmur gibi faktörlerle Dişicik tepesine taşınmasına tozlaşma denir.

41. DÖLLENME • Dişicik tepesine gelmiş polenlerin , içindeki erkek ürüme hücrelerinden (sperm) biri dişicik borusunun içinde yumurtalığa doğru polen tüpünüoluşturur. • Polen tüpünden geçen diğer sperm çekirdeğinin yumurta çekirdeği ile birleşmesine döllenme denir. • Döllenmiş yumurta hücresine zigot denir. • Zigot üst üste bölünmeler geçirerek embriyoyu oluşturur. • Döllenme sonrası Embriyonun etrafını besi doku (çenekler) ve tohum kabuğu sarar ve tohum oluşur.

42. POLENLERİN TAŞINMASINI SAĞLAYAN FAKTÖRLER • Tozlaşmada böcekler tohumlarla beslenen kuşlar, diğer hayvanlar, insanlar, rüzgar ,su ve yağmur etkilidir. • Böceklerle tozlaşma: • Arılar, kelebekler, güvelerle bal özü toplamak için çiçeğe gelir.Bu sırada bazı polenler hayvanların vücuduna yapışarak diğer çiçeklere taşınır.Bu çiçekler böcekleri kendilerine çekebilmek için parlak renkli ve hoş kokulur.Bol miktarda bal özü üretir. • Rüzgarla tozlaşma: • Çam ,söğüt, mısır gibi bitkiler rüzgar yardımıyla tozlaşır.Rüzgar yardımıyla tozlaşan bitkilerin polenleri hafif olduğundan havada asılı kalabilir.Polenlerin bir kısmı etrafa dağılacağı için rüzgarla tozlaşan bitkiler çok sayıda polen üreterek tozlaşma şansını artırır

43. MEYVE OLUŞUMU • Bazı bitkilerde tohumun dış kısmında etli sulu bir bölüm gelişir. Bu bölüme meyve denir. • Gerçek Meyve: • Sadece yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyvelere gerçek meyve denir. Örn:erik, kiraz • Yalancı Meyve: • Çiçek tablasıyla birlikte yumurtalığın gelişmesinden oluşan meyvelere yalancı meyvedenir. Örn:Elma, armut • Oluş şekillerine göre basit ve bileşik meyve olmak üzere iki çeşittir. • Basit meyve sadece bir tane dişi organdan taşıyan ve bir yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyvelerdir. Örneğin:Erik • Bileşik meyveler birden fazla dişi organ taşıyan ve birden fazla yumurtalığın gelişmesiyle oluşan g meyvelerdir. Örneğin:Dut, çilek, böğürtlen

44. Meyveler çeşitli yollarla yayılır; • 1- Çengelli meyveler hayvanların tüylerine takılarak yayılır. • 2- Kuru, tüylü, kanatlı meyveler rüzgarla uzak mesafelere taşınır. • 3- Etli ve sulu meyveler hayvanlar tarafından besin olarak kullanılır.Ancak tohum kabuğu sindirim kanalında parçalanmaz ve dışkıyla dışarı atılır.Böylece tohumlar hayvanlar sayesinde uzun mesafelere taşınmış olur. • 4-Bazı hayvanlar tohumları sonra yemek üzere saklarlar, bu tohumlar uygun ortam bulunca çimlenirler.

45. ÇİMLENME • Hayvanlarda olduğu gibi bitkilerde de bir yaşam döngüsü vardır.Bu yaşam döngüsünde bitki büyür, gelişir, çiçek açar, tozlaşma ve döllenmeden sonra tohum ve meyve oluşturur. • Çimlenme:Tohumdaki embriyonun uygun şartlarda büyüyüp gelişerek ergin bitkiyi oluşturmasına çimlenme denir. • Çimlenme için gerekli şartlar: • 1-Nem(su) • 2-Sıcaklık • 3-Oksijen

46. ÇİMLENME • Çimlenme sırasında embriyo çeneklerdeki besini kullanır.Fotosentez ilk yaprakların çıkıp çimlenmenin tamamlanmasına kadar yapılmaz. Bu yüzden çimlenme sırasında • 1-Karbondioksit • 2-Güneş ışığı • 3- Toprak gerekmez.

47. Bitkinin yaşam döngüsü

48. TEŞEKKÜRLER