Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project

1. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union Economic Development and Employment Promotion in Montenegro/Podrškaekonomskomrazvojuizapošljavanju u CrnojGori PRISTUPANJE UNUTRAŠNJEM TRŽIŠTU (“ACCESION TO INTERNAL MARKET “- AIM) ZAŠTITA KONKURENCIJE 25. Novembar 2010 Restoran “Plavnica – Eco Resort”, Skadarsko jezero

2. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union DEFINICIJE SSP – Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju TFEU – Sporazum o funkcionisanju Evropske Unije UEZ – Ugovor o Evropskim zajednicama ZZK – Zakon o zaštiti konkurencije

3. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union FILOZOFIJA POLITIKE I PRAVA KONKURENCIJE • Jean Monet: Rimski ugovor je ugovor o konkurenciji • Konkurencija je temelj tržišne ekonomije • Tržišna ekonomija se temelji na filozofiji ’’jednakih uslova’’, tzv. ’’level playing field’’ • Filozofija ‚‚jednakih uslova’’ temelji se na politici zabrane radnji i transparentnosti na osnovu članova 31,81, 82, 86, 87 UEZ, danas članova 37,101,102, 106, 107 TFEU • Tržišna ekonomija je temelj jedinstvenog unutrašnjeg tržišta • Jedinstveno unutrašnje tržište je temelj ekonomske i političke stabilnosti • Unutrašnje tržište važi pored četiri slobode za neprikosnoven temelj Evropske Unije • Za konkurenciju (antitrust i state aid) nema izuzeća i tranzicionih perioda

4. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union POJAM KONKURENCIJE • Pojam antimonopolnog i antikartelnog prava • Antitrust • Zabrana ograničavajućih sporazuma i zloupotreba dominantnog položaja • Kontrola koncentracija sa zabranom onih, koji ograničavaju ili eliminišu efikasnu konkurenciju • Nisu svi sporazumi zabranjeni, nije tržišna moć zabranjena, zabranjeno je ograničavanje konkurencije • Poseban značaj ograničavanja konkurencije sa strane vlasti, negativnih uticaja na konkurenciju i (zlo!?)upotrebe instrumenta trgovinske zaštite • Pravo konkurencije nije namenjeno zaštiti konkurenata ili potrošača; za te stvari postoje drugi propisi u generalnom pravnom poretku svake države

5. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union KONKURENCIJAUTAKMICA NA TRŽIŠTU ZA STRANKE OGRANIČAVANJE KONKURENCIJE SA STRANE PREDUZEĆA: • sporazumi, kojima se bitno sprečava, ograničava i narušava konkurencija • zloupotreba dominantnog položaja • koncentracije, kojima se bitno sprečava, ograničava i narušava konkurencija (pre svega stvaranjem ili jačanjem dominantnog položaja na tržištu) OGRANIČAVANJE KONKURENCIJE SA STRANE VLASTI • legalni monopoli • ekskluzivna prava (način podele) • akta i radnje (opšti i pojedinačni), koji stvaraju diskriminaciju • netransparenta politika državnih pomoći

6. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union OSNOVNI PRINCIPI • Osnovni principi i elementi politike i prava konkurencije - zabrana (sa izuzećima) ograničavajučih sporazumia i zloupotreba dominantnog dominantnog položaja položaja - kontrola koncentracija • Različiti (negativni) efekti na (efikasnu) konkurenciju - ograničavanje konkurencije sa strane vlasti (ekskluzivna prava, netransparentna politika državnih pomoći, ulazne bariere) - nelojalna konkurencija - dumping • Pravo i politika konkurencije u Evropskoj Uniji(Acquis) - istorijski razvoj u EU, regionu, CEFTA, CG

7. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union DEFINICIJA PREDUZEĆA ŠIROKA PRIMJENA: • sva pravna i fizička lica, koja neposredno ili posredno učestvuju u prometu roba i usluga • nezavisno od oblika svojine i sedišta • za preduzetnike nezavisno od državljanstva i prebivališta OGRANIČENA PRIMJENA: • javna preduzeća • poljoprivredni proizvodi TERITORIJALNA PRIMJENA: • ekskluzivna primjena na teritoriji • dogovorno i ugovorno ograničen suverinitet u višenacionalnoj zajednici (EU – članice)

8. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union ANALIZA ODREDBI ACQUIS-a • Odredbe Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju - čl. 43, 72, 73, 74 • Odredbe Ugovora o funkcionisanju Evropske Unije (Odredbe Ugovora o Evropskim zajednicama) - čl. 37 (31), 101 (81), 102 (82), 106 (86), 107-109 (87- 89) • Odredbe Uredbi EC Reg. 1/2003, EC Reg.773/2004, EC Reg. 139/2004 - fiksne obaveze i preporuke • Novi elementi ZZK i transpozicija odredbi Acquis-a - procesne odredbe i sankcije, SO, program imuniteta • Sankcijski dualizam - novčane kazne, prekršaji, upravne mere, krivična odgovornost

9. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union SSP - član 73 Konkurencija i ostale ekonomske odredbe 1. S pravilnim funkcionisanjem Sporazuma u mjeri u kojoj može uticati na trgovinu između Zajednice i Crne Gore nespojivo je sljedeće: • (i) svi sporazumi između privrednih društava, odluke udruženja privrednih društava i povezane prakse između istih čiji je cilj ili učinak sprječavanje, ograničavanje ili narušavanje konkurencije; • (ii) zloupotreba dominantnog položaja jednog ili više privrednih društava na teritoriji Zajednice ili Crne Gore u cjelini ili u njihovim značajnim dijelovima; • (iii) svaka državna pomoć koja narušava ili prijeti da naruši konkurenciju favorizovanjem određenih privrednih društava ili određenih proizvoda.

10. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union SSP - 73 – ext. 2. Svi postupci suprotni ovom članu će se ocjenjivati na osnovu kriterijuma koji proizlaze iz primjene pravila o konkurenciji koji se primjenjuju u Zajednici, posebno članova 81, 82, 86 i 87 Ugovora o EU i instrumenata za tumačenje koje su usvojile institucije Zajednice. 3. Ugovorne strane će osigurati da operativno nezavisnom tijelu budu povjerena ovlašćenja neophodna za punu primjenu stava 1 (i) i (ii) ovog člana, u vezi s privatnim i javnim privrednim društvima i privrednim društvima kojima su dodijeljena posebna prava. 4. Crna Gora će pojedinačno osnovati operativno nezavisno tijelo kojem će povjeriti ovlašćenja neophodna za punu primjenu stava 1 (iii) u roku od jedne godine od dana stupanja na snagu ovog Sporazuma. To će tijelo, između ostalog, biti ovlašćeno da odobrava programe državne pomoći i pojedinačne pomoći u skladu sa stavom 2 ovog člana, kao i da naređuje povraćaj državne pomoći koja je nezakonito dodijeljena.

11. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union SSP – 73 – ext. 5. Zajednica, s jedne strane, i Crna Gora, s druge strane, će osigurati transparentnost u oblasti državne pomoći, tako što će, između ostalog, drugoj ugovornoj strani dostavljati redovni godišnji izvještaj ili drugi sličan dokument, slijedeći metodologiju i prezentaciju pregleda Zajednice o državnoj pomoći. Na zahtjev jedne od ugovornih strana, druga će strana obezbijediti informacije o određenim pojedinačnim slučajevima javne pomoći. • Crna Gora će pripremiti sveobuhvatan popis programa pomoći koji su uspostavljeni prije osnivanja tijela iz stava 4 i takve će programe pomoći uskladiti s kriterijumima iz stava 2 u periodu ne dužem od 4 godine od stupanja na snagu ovog Sporazuma • (a) Radi primjene odredbi stava 1 (iii), ugovorne strane prihvataju da će se tokom prvih pet godina nakon stupanja na snagu ovog Sporazuma, svaka javna pomoć koju dodjeljuje Crna Gora biti ocjenjivana imajući u vidu činjenicu da se Crna Gora smatra područjem koje je identično područjima Zajednice koja su navedena u Članu 87(3) (a) Ugovora o EU

12. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union SSP – 73 - ext. • Tokom perioda od četiri godine od stupanja na snagu ovog Sporazuma, Crna Gora će Evropskoj komisiji dostavljati podatke o BDP-u po glavi stanovnika koji su usklađeni na nivou NUTS-a II. Tijelo iz stava 4 i Evropska komisija će, zatim, zajedno ocijeniti podobnost regija Crne Gore i, na osnovu toga, maksimalni iznos pomoći za izradu mape regionalnih pomoći na osnovu odgovarajućih smjernica Zajednice • Gdje je neophodno, Protokolom 5 utvrđuju se pravila o državnoj pomoći u industriji čelika. Ovim Protokolom utvrđuju se pravila koja se primjenjuju u slučaju da se pomoć za prestruktuiranje dodjeljuje industriji čelika. Njime bi se naglasio poseban karakter takve pomoći, kao i činjenica da bi pomoć bila vremenski ograničena i povezana sa smanjenjem kapaciteta u okviru programa izvodljivosti • Kada je riječ o proizvodima navedenim u Poglavlju II Glave IV: (a) stav 1 (iii) se neće primjenjivati;

13. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union SSP – 73 - ext. • sve prakse suprotne stavu 1 (i) će se ocjenjivati prema kriterijumima koje je utvrdila Zajednica na osnovu članova 36 i 37 Ugovora o EU i posebnih instrumenata Zajednice koji su usvojeni na ovoj osnovi. 10. Ako jedna od ugovornih strana smatra da je neka određena praksa nespojiva s uslovima iz stava 1 ovog člana, ona može preduzeti odgovarajuće mjere nakon konsultacija u okviru Savjeta za stabilizaciju i pridruživanje ili 30 radnih dana nakon što se obratila za konsultacije. Nijedna odredba ovog člana nije u suprotnosti i neće na bilo koji način uticati na preduzimanje kompenzatornih mjera od strane Zajednice ili Crne Gore, u skladu sa odgovarajućim članovima GATT-a iz 1994. godine i Sporazuma o subvencijama i kompenzatornim mjerama STO-a, kao i s njihovim odgovarajućim domaćim zakonodavstvom

14. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union ZABRANA RESTRIKTIVNIH SPORAZUMA U EU TFEU, čl. 101 (81 UEZ) 1. Nespojivi su zajedničkim tržištem i zabranjeni svi sporazumi između preduzeća, odluke udruženja preduzeća i dogovorna praksa udruživanja, koja može da nanosi štetu trgovini između država članica i čiji su cilj ili posledica sprečavanje, ograničavanje ili narušavanje konkurencije unutar zajedničkog tržišta, a naročito koji: a) Neposredno ili posredno utvrđuju kupovne ili prodajne cene ili druge uslove razmene; b)Ograničavaju ili kontrolišu proizvodnju, plasman, tehnički razvoj ili investicije; c) Dele tržište ili izvore snabdevanja; d) Primenjuju nejednake uslove na iste poslove sa različitim poslovnim partnerima, stavljajući ih na taj način u nejednak konkurentski položaj, i e) Uslovaljavaju sklapanje ugovora prihvatanjem dodatnih obaveza, koje po svojoj prirodi i trgovačkim običajima nemaju veze sa predmetom ugovora.

15. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union TFEU, čl. 101 (81 UEZ) – ext. 2. Svi sporazumi ili odluke koji su zabranjeni ovim članom ništavi su. 3. Odredbe tačke 1 mogu se, međutim, izuzeti od primene na: - Sporazum ili grupu sporazuma između preduzeća; - Odluku ili grupu odluka udruženja preduzeća; - Dogovornu praksu, Koji doprinose unapređenju proizvodnje ili distribucije robe ili podstiču tehnički ili ekonomski razvoj, a koji istovremeno potrošačima omogućavaju pravično učešće u tako ostvarenim pogodnostima i koji: a) Ne nameću preduzećima ograničenja koja su nespojiva sa ostvarenjem tih ciljeva; b) Ne daju mogućnosti tim preduzećima da isključe konkurenciju u pogledu bitnog dela proizvodnje koja je u pitanju.

16. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union ZABRANA ZLOUPOTREBE U EU TFEU, čl. 102 (82 UEZ) Nije u skladu sa zajedničkim tržištem i zabranjena je svaka zloupotreba u korišćenju dominantnog položaja na zajedničkom tržištu, ili na njegovom bitnom delu, od strane jednog ili više preduzeća, ukoliko bi to moglo štetno uticati na trgovinu između država članica. Takve zloupotrebe se sastoje naročito u: a) Neposrednom ili posrednom nametanju neodgovarajuće kupovne ili prodajne cene ili ostalih uslova razmene; b) Ograničavanju proizvodnje, plasmana ili tehničkog razvoja na štetu potrošača; c) Primenjivanju nejednakih uslova na iste poslove sa različitim partnerima, stavljajući ih na taj način u lošiji konkurentski položaj; d) Uslovljavaju zaključenje ugovora prihvatanjem dodatnih obaveza koje po svojoj prirodi ili prema trgovačkim običajima nisu u vezi sa predmetom ugovora.

17. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union EC Regulation 1184/2006 Generalna pravila konkurencije, kao što proizlazi i iz odredbi SSP i TFEU (čl. 39 i čl. 42), ne upotrebljavaju se: • ako se odnose na proizvode iz Priloga 1 • ako su sastavni deo nacionalnog uređenja tržišta ili su potrebni za dostizanje sledećih ciljeva: - povećanje produktivnosti, naročito tehničkim napretkom i optimizacijom - obezbeđenje standarda života (individualne zarade) - stabilizacija tržišta - redovita stabilna opskrba - opskrba potrošača po normalnim cenama

18. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union EC Regulation 1184/2006 – ext. • ne odnosi se na sporazume, odluke, dogovore i ponašanja poljoprivrednika, udruženja poloprivrednika, asociacija udruženja poljoprivrednika, • ali bez obaveza zaračunavanja jednakih cena, • koje se odnose na: - proizvodnju ili prodaju poljoprivrednih proizvoda - upotreba zajedničkih objekata za skladištenje, obradu i preradu poljoprivrednih proizvoda, - pod uslovom: • da nije isključena konkurencija • ili da su ugroženi ciljevi iz 39.člana TFEU ---------------------------------------------------------------------------------------------- • predlog za presudu usklađenosti na zahtev države članice ili zainteresovanog preduzeća ili udruženja

19. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union RELEVANTNE ODREDBE ZZK 1. ZZK važi od 1.1.2006 2. transpozicija čl. 101 TFEU u članovima : - 7 (zabrana ograničavajućih sporazuma - 8 (uslovi za izuzeće, shodno članu 101/3 TFEU - 11 (pojedinačna izuzeća) - 14 (izuzeća po grupama) 3. Transpozicija člana 102 u članovima: - 18 (definicija dominantnog položaja) - 19 (definicija kolektivnog dominantnog položaja) - 20 (zabrana zloupotrebe dominantnog položaja) 4. Odredbe koje se odnose na kontrolu koncentracija: - čl. 23 do 29 (pojam koncentracije, ekonomski i pravni pragovi, kriterijumi, podnošenje zahtjeva za odobravanje,test) 5 Sankcije: čl. 44 - 46

20. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union RESTRIKTIVNI SPORAZUMI – karteli - 1 OSNOVNO PRAVILO: • generalna klauzula zabrane • moguća izuzeća IZUZEĆA: • osnov u 3. stavu člana 101 TFEU • pozitivni i negativni elementi • pojedinačna izuzeća • grupna izuzeća (po vrstama) • pojedinačna izuzeća samo na osnovu rešenja • mogućnost poništenja

21. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union RESTRIKTIVNI SPORAZUMI – karteli - 2 OGRANIČAVANJE isl. KONKURENCIJE: • između učesnika dogovora (direktnih konkurenata) • trećih stranaka (potencialnih konkurenata) • (konkurencija na tržištu, konkurencija za tržište) CILJ: • koncentracija utjecaja na tržištu • (kolektivna) dominancija • preraspodjela finansijskih efekata: - korist potrošača - korist članova kartela - efikasna privreda - neefikasna privreda

22. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union RESTRIKTIVNI SPORAZUMI – karteli - 3 NAČIN: • ugovor, dogovor, prećutno, odluka, usklađene radnje • cene • raspodela tržišta • ograničavanje funkcija (proizvodnje, razvoja isl.) BID RIGGING (COLLUSIVE TENDERING): • kontrola tržišta (postojećeg i potencialnog) • konkurencija na tržištu i za tržište • isključivanje konkurecije • kreacija tržišnje potražnje

23. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union RESTRIKTIVNI SPORAZUMI – karteli - 4 FORMALNE ODLUKE: • odluke upravnog odbora privrednog udruženja ili komore • obavezna važnost za sve članove • sankcije • preporuke • pridržavanje • traženje razloga • nedovoljna svest NEFORMALNE ODLUKE: • ponekad na kraju sastanka • drugi oblik i standard dokazivanja • indici

24. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union BID-RIGGING • PRICE FIXING - dogovor o cenama ili elementima za cene • RASPODELA TRŽIŠTA - dogovor o kupcima i/ili dobavljačima, dogovor o podeli nabavki • BIDDING FEE - dogovor o odšteti za predaju nekonkurentne ponude • FIKTIVNE PONUDE - unapred dogovorene nekonkurentne ponude • DECK OFFERTA - dogovorena previsoka ponuda ---------------------------------------------------------------------------------------- Rezultat: pogrešno uverenje o tome, ko je u stvari doneo odluku

25. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union TRŽIŠNA DOMINACIJA OPREDELJENJE TRŽIŠNE DOMINACIJE: • monopoli, oligopoli • dominantni položaj • kolektivna dominacija VRSTE MONOPOLA: • legalni • realni • naturalni SPECIFIČNOST: • dominantni položaj (čak i monopol) nije zabranjen • nema izuzeća za zloupotrebe (nema efficiency defence)

26. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union ZLOUPOTREBA DOMINACIJE • pojam monopola: - nije lijepo, ali nije zabranjeno • zbog čega: - transfer ekonomskih učinaka • načini zloupotrebe: - excessive, predatory - price squeeze - diskriminacija • senzitivni sektori: - telekomunikacije - infrastruktura - javna preduzeća • razlika između ex ante i ex post • razlika između uvođenja i zaštite • razlika u pristupu

27. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union JAVNA PREDUZEĆA MOGUĆE ZLOUPOTREBE: • netransparentan prenos sredstava iz javnog na tržišno • unutrašnje subvencije • ponuda na tržišnom djelu, koja nije rezultat dobre poslovne prakse, nego drugih okolina (cross-subsidy isl.) • prednost (competitive advantage), koja narušava konkurenciju • dugoručno isključivanje konkurencije • indirektna zloupotreba tržišne dominacije (transfer monopolske snage na drugo tržište) • (zlo)upotreba javnih sredstava za druge ciljeve (više povreda) • zloupotreba instituta

28. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union TRŽIŠNA MOĆ I ZLOUPOTREBE • tzv. monopolske cene (excessive pricing)– monopolska renta • predatorske cene • price (margin) squeeze • bojkot • diskriminacija • uslovljavanje (tying) • essential facility • zakup polica • rabati (rabatne skale, ekstrarabati, superrabati) • boniteti

29. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union KONCENTRACIJE - ZNAČAJNA DEJSTVA • odlućivanje o konkurenčnim parametrima drugog preduzeća • jačanje koncentracije utjecaja na tržištu • inovacija poslovnog procesa • legitiman oblik preduzetničkog povezivanja • (potencialno) isključivanje konkurencije • zabranjene su samo koncentracije, koje bitno sprečavaju, ograničavaju ili narušavaju (efikasnu) konkurenciju, pre svega stvaranjem ili jačanjem dominantnog položaja na tržištu • neopravdano zabranjene koncentracije znače povredu prava slobodne poduzetničke iniciative, prava osnivanja (freedom of establishment), prava slobodnog transfera kapitala • neopravdano dozvoljene koncentracije se mogu razumeti kao oblik dozvole za zloupotrebu dominantnog položaja

30. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union NEKI IZAZOVI KONCENTRACIJA • šta je koncentracija? • vrste koncentracija (horizontalne, vertikalne, konglomeratne) • šta znači preuzimanje kontrole? • kakve vrste kontrole znamo? • razlika između de iure i de facto • pojedinačna i zajednička kontrola • negativni kontrolni interes • pravna i ekonomska granica (threshold) • notifikacija (podnošenje zahtjeva za dozvolu) • vremenska komponenta (usporedba sa povredama zakona) • određivanje uslova • donošenje odluke • dan posle (The Day After)

31. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union OTVORENA PITANJA • definicija relevantnog tržišta • efikasna konkurencija • ograničavanje konkurencije • ulazne barijere • međunarodna konkurentnost • stvaranje nacionalnih šampiona • ekonomija obima • nacionalni interes vs. javni interes • ekonomske procjene • postojanje ekonomska znanja? • Vrsta testa: dominantni, SLC, SIEC

32. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union POSEBNI IZAZOVI • Kupovna moć : - odnos između trgovinskih lanaca i prerađivačke industrije • Vertikalna integracija • Problematika konsolidacije prerađivačke industrije • Konslidacija trgovine (šta još preostaje malima) • Izazovi povezani sa standardima (namirnice) • Farmaceutika: - proizvodnja, distribucija • Mašinska industrija (auto-delovi isl.) • Sacro-sanct: - slobodne profesije, poljoprivreda

33. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union SANKCIJE • Rigorozne kazne (do 10% godišnjeg prometa) • Treble damages • Skimming • Krivična odgovornost u nekim pravnim sistemima • Problem funkcionisanja ECN • Leniency programi (imunitet, sniženje) • Poravnanje • Visoki odštetni zahtevi • Mogućnost direktne primene • Korporativna odgovornost • Lična odgovornost

34. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union KZ - član 270 Zloupotreba monopolističkog položaja Odgovorno lice u privrednom društvu ili u drugom subjektu privrednog poslovanja koje ima svojstvo pravnog lica ili preduzetnik, koji zloupotrebom monopolističkog ilidominantnogpoložaja na tržištu ilizaključivanjem monopolističkog sporazuma izazove poremećaj na tržištu ili taj subjekat dovede u povlašćen položaj u odnosu na druge, tako da ostvari imovinsku korist za taj subjekt ili za drugi subjekt ilinanese štetu drugim subjektima privrednog poslovanja, potrošačima ili korisnicima usluga, kazniće se zatvorom od tri mjeseca do pet godina.

35. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union PROGRAM IMUNITETA (Leniency) • Način otkrivanja kartela • Uslov: transparentni uslovi zbog pravne predvidljivosti i pravne sigurnosti • Ako nema rigoroznih kazni, neće biti potrebe za upotrebu Leniency-a sa strane učesnika na tržištu (članova kartela) • Upotreba leniency-a, priznanje učešća u kartelu zbog (punog ili delimićnog) imuniteta predstavlja odličan osnov za odštetne zahtjeve • Isto (priznavanje i osnov za odštetni zahtjev) se odnosi i na dogovor između učesnika i institucije (Direct Settlement) • Pitanje upotrebe Leniency-a (imuniteta) kod krivične odgovornosti

36. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union Kaznena politika u EU - primer • 1984. su se 5 proizvođača peroksida dogovorila da podele tržište na period od 22 godine (po princip odbrane domaćeg tržišta) i dogovorili se o budućim prodajnim ciljevima-tržištima, ukupna kazna: 9 miliona EUR • 2001. su proizvođači vitamina postigli sporazum o visini cene za svoje proizvode, na period od 6 meseci do 6 godina u zavisnosti od vitamina (proizvoda). Takođe su odredili i intezitet povećanja cena i izvršili podelu tržišta po kvota, ukupna kazna: 855 miliona EUR • 2003. Nemački proizvođači cementa kažnjeni su od strane nemačkog tela za zaštitu konkurencije zbog podele tržišta i i određivanja prodajnih kvota, ukupna kazna: 660 miliona EUR • 2004. Microsoft je kažnjen zbog odbijanja da pruži neophodne tehničke podatke i dozvoli njihovu upotrebu u svrhu razvoja i distribucije određenih proizvoda. Takođe je kažnjen i za vezivanje svog Windows operativnog sistema za Windows Media Player, ukupna kazna: 497 miliona EUR.

37. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union Dodatne negativne posledice povrede Zakona Pored novčanih kazni koje su samo jedan od krajnjih negativnih posledica nepridržavanja pravila konkurencije, negativne implikacije su i: • Ništavost ugovora i/ili dela ugovora • Angažovanje menadžmenta i svih zaposlenih u toku vođenja postupka protiv kompanije; • Sudski procesi i troškovi spoljnih pravnih i ekonomskih savetnika; • Potencijalno privatne tužbe za naknadu štete; • Velika šteta za reputaciju kompanije, odnose sa poslovnim partnerima i kupcima.

38. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union Radnje koje zahtevaju pozornost kompanije i javnosti - 1 • Monopolska cena = monopolski profit • Radnje sa ciljem izbacivanja konkurenata sa tržišta • predatorska cena; • povećanje troškova konkurenta; • izbacivanje maržom; • Bojkot • odbijanje poslovanja bez ekonomski/pravno opravdanog razloga; • Diskriminacija • primena nejednakih uslova na iste poslove, u istim uslovima; • Uslovljavanje • odbijanje saradnje; • vezivanje proizvoda; • vezivanje uslova/rabata; • Utvrđivanje cene u daljoj prodaji • direktno/indirektno (nadzor/sankcije); • Rabatna politika (rabatne skale, ekstrarabati, super rabati, numerički rabati i sl.)

39. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union Radnje koje zahtevaju pozornost kompanija i javnosti -2 Zaključivanje ugovora između konkurenata o: • Podeli tržišta; • Podeli kupaca; • Prodajnoj/kupovnoj ceni; • Kvotama; • Razmeni poverljivih informacija; Zaključivanje ugovora o: • Ekskluzivnoj prodaji; • Ekskluzivnoj kupovini; • Selektivnoj prodaji; • Franšizi; • Zastupanju sa prenesenim trgovinskim rizikom

40. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union Obaveze kompanija • Potpuno poštovanje Zakona i usklađivanje poslovanja u skladu sa prelaznim odredbama; • Potpuna saradnja sa službenim licima Komisije; • Postupanje po nalozima Agencije za dostavljanje traženih podataka; • Omogućavanje vršenja uviđaja u službenim prostorijama; • Donošenje unutrašnjeg akta o obavezi poštovanja pravila i obuka na podizanju svesti zaposlenih o utvrđenim obavezama pri donošenju bitnih poslovnih odluka;

41. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union Naknada štete po privatnoj tužbi • Postojeća mogućnost • Nova mogućnost u predlogu Zakona o zaštiti konkurencije; • Prethodna odluka Agencije za zaštitu konkurencije je neophodna; • Potencijalne teškoće: • Pravno shvatanje privrednog suda; • Karakteristike tužbi u predmetnim sporovima, neusklađenost sa klasičnim tužbenim zahtevima za naknadu štete i/ili izgubljenu dobit: • Neophodnost veoma kompleksne pravne i ekonomske analize; • Veoma često nedostupnost tužiocu bitnih dokaza i činjenica; i • Nepovoljan odnos rizika i potencijalnog benefita za tužioca

42. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union UMJESTO ZAKLJUČKA • Razvoj - od Smitha, preko Marxa, Kardelja (Albrehta) do tržišne ekonomije i efikasne konkurencije, gdje su bitna 4 (pred)uslova: • Pravni okvir - nema idealnog; nije pravi problem u zakonu, pravi problem je u (ne)primjenjivanju; • Institucionalni kapaciteti - posebnu pažnju treba obratiti onima koji stvaraju pravni okvir (vlada, ministarstva), onima koji to primjenjuju, ispostaviti sektorske regulatore i one, koji imaju zadnju riječ (sud); • Implementacija - struktura obrađenih slučajeva iskazuje priču o (ne)uspjehu – primjernost pravnog okvira, profesionalnost institucija, odgovarajuće kadrovske i finansijske resurse, postojanje političkog konsenza i stepena savjesti (kulture) o potrebi konkurencije • Competition Advocacy - podizanje stepena konkurencije na neoperativan način (širenje kulture konkurencije)

43. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union PREPORUČENA LITERATURA • Competition Law Development (American Bar Association) • Richard Whish: Competition Law, Butherworths Lexis Nexis, London • Jonathan Faull/Ali Nikpay: The EC law of Competition, Oxford University Press, Oxford 2007 • C.Bellamy, G.Child, P.M.Roth: Bellamy&Child European Community Law of Competition, Sweet & Maxwell, London, 2001 • L.Ritter, W.D.Brown, F.Rawlinson: E.C. Competition Law: a practicioner s guide, Kluwer Law International, Hague, 2000 • S.Bishop, M.Walker: Economics of EC Competition Law: Concepts, Application and Measurement, 2002 • M.Motta: Competition Policy, Cambridge University Press, 2004 • Hirsch, Montag, Saecker, Competition Law: European Community Practice and Procedure, Sweet & Maxwell, London, 2008 • http://ec.europa.eu/comm/competition/index_en.html • www. oecd.org • Odluke EC i CFI

44. Accession to Internal Market (Components I and II) – AIM Project Co-funded by the European Union Hvala na pažnji! Kontakt: Accession to Internal Market (AIM) Projektna kancelarija Omladinskih brigada 1 81000 Podgorica , Crna Gora Tel:       + 382 (0) 78 103 675 Fax:     + 382 (0) 78 103 625