Metapoznawcze Ja a Samokontrola

1. Metapoznawcze Ja a Samokontrola Karol Karasiewicz Pod kierunkiemprof. UG dr hab. Hanny Brycz

2. Flawell (1979) poznanie dotyczące własnego poznania, Efklides (2008) złożony i wielowymiarowy proces monitorowania i kontroli własnych procesów poznawczych, doświadczeń i przeżyć, a także wiedzy i umiejętności, Co to jest metapoznanie?

3. Metapoznanie – dobrodziejstwo, czy przekleństwo?

4. Dwa mechanizmy: Kontrola Monitorowanie Trzy składowe: Metawiedza Metadoświadczenia Metazdolności Trzy poziomy: Podświadomy Świadomy Meta-poziom (społeczny) Składowe metapoznania

5. Trafność spostrzegania tendencyjności we własnym postępowaniu, Zdolność do organizowania strategii samopoznania (nazy-wanych sądami generatyw-nymi lub strategiami meta-poznawczymi) w sposób pozwalający na gromadzenie adekwatnych informacji w zasobach samowiedzy Metapoznawcze Ja - definicja pojęcia

6. Składowe Metapoznawczego Ja • Składowe Metapoznawczego Ja zostały oszacowane przez sędziów kompetentnych, a wskaźnik MJ-40 jest nimi maksymalnie nasycony, • Korelacje między składowymi MJ są wysokie (powyżej 0,30). Tak więc silne MJ jest wysoce nasycone wszystkimi składowymi

7. Skala MJ-40 H. Brycz do pomiarusiły Metapoznawczego Ja • Autor narzędzia: Hanna Brycz, • Auto walidacji psychometrycznej: Karol Karasiewicz, • Skala to 40 stwierdzeń opatrzonych graficzną skalą odpowiedzi od 0% do 100%, • Zadanie osoby badanej: ocenić, na ile dane stwierdzenie opisuje jej postępowanie, • Opisują przejawy tendencyjności w spostrzeganiu własnego zachowania, myślenia i ocen społecznych (por. Brycz, 2004),

8. Skala MJ-40 do pomiaru siły Metapoznawczego Ja Wiązka 1: Użyteczna wiedza o sobie Liczba pozycji: 9 a-Cronbacha: 0,91

9. Przykładowe pozycje skali 1. Po upływie pewnego czasu jestem bardziej skłonna/y dostrzegać swoje własne błędy i w mniejszym stopniu doszukiwać się ich w otoczeniu (efekt autoatrybucji po czasie). 2. Gdy sprawność dotyczy mało ważnych spraw, zawsze wybaczam ludziom ich uchybienia np. ocenię pozytywnie gospodynię, mimo, iż przypaliła główne danie, jeżeli całe przyjęcie nieźle jej się udało (efekt pozytywności przy niskiej walencji zdarzeń) 12. Widok śmierci jakiejś osoby ma większy wpływ na mój stosunek do sprawcy niż sucha wiadomość, że np. faszysta wymordował tysiące osób w czasie drugiej wojny światowej (heurystyka widoczności).

10. Skala MJ-40 do pomiaru siły Metapoznawczego Ja Wiązka 2: Wpływ społeczny Liczba pozycji: 13 a-Cronbacha: 0,91

11. Przykładowe pozycje skali 3. Gdy moralność dotyczy najważniejszych spraw nie mam dla ludzi usprawiedliwienia i negatywnie ocenię mordercę, choć wiem, że kiedyś uratował on życie tonącemu dziecku (efekt negatywności dla wysokich Walencji). 5. Gdy jestem „w dołku”, bardziej analitycznie spostrzegam siebie i innych (efekt wpływu nastroju na spostrzeganie siebie). 11. Przypominam sobie łatwiej czasem wyszukane słowa, a czasem konkretne obrazy (efekt wpływu widoczności na przypominanie).

12. Skala MJ-40 do pomiaru siły Metapoznawczego Ja Wiązka 3: Tendencyjność pamięci i ocen społecznych Liczba pozycji: 5 a-Cronbacha: 0,88

13. Przykładowe pozycje skali 6. Mam tendencje do wydawania raczej pozytywnych niż negatywnych ocen o innych ludziach (efekt inklinacji pozytywnej). 7. w sytuacji, gdy mój znajomy drugi już raz nie dostaje się na studia, to myślę o nim nawet pozytywniej i cieplej niż przed tą porażką, bo wyobrażam sobie, jak bardzo jest to dla niego bolesne (efekt złudzenia patetycznego). 8. Lepiej zapamiętuję wiadomości, gdy mogę je odnieść do już posiadanej wiedzy (efekt wpływu schematu na zapamiętywanie danych).

14. Skala MJ-40 do pomiaru siły Metapoznawczego Ja Wiązka 4: Nieracjonalność własnego myślenia, ocen i działania Liczba pozycji: 9 a-Cronbacha: 0,82

15. Przykładowe pozycje skali Cenię sobie jedne cechy osobowości bardziej od innych i wyżej oceniam kogoś, kto jest inteligentny niż kogoś, kto jest cierpliwy (centralność cech). 17. Wydajniej wykonuję proste czynności /chodzi o np. pracę w fabryce, schematyczną, czy inne utrwalone czynności jak sprzątanie/ w obecności innych, też pracujących, osób (efekt facylitacji). 21. Będąc dzieckiem miałam/em, a także później, jako dorosły, mam raczej podobne poglądy na politykę, religię czy wychowanie do poglądów moich rodziców (efekt przejmowania poglądów)

16. Skala MJ-40 do pomiaru siły Metapoznawczego Ja Wiązka 5: Uległość wobec perswazji peryferyjnej Liczba pozycji: 4 a-Cronbacha: 0,77

17. Przykładowe pozycje skali 13. Szybciej poszedł/a/bym do lekarza na kontrolę w momencie, gdyby ogłoszono, że znana osoba (np. Nancy Reagan) jest chora na raka niż gdyby ogłoszono statystyki zachorowań (efekt wpływu widoczności na wnioskowanie). 15. Jeżeli coś lub ktoś z zewnątrz zmusi mnie do zmiany zachowania, to zmieniają się również moje poglądy, których to zachowanie dotyczy (efekt zbladnięcia). 16. Waga jakiejś informacji o drugim człowieku np. że świetnie mówi po hiszpańsku, zmaleje, w pewien sposób rozmyje się, gdy dojdą do mnie słuchy o tym, że ten człowiek ogląda codziennie dobranocki, uprawia gimnastykę, by mieć dobrą figurę i zajada ślimaki (efekt rozmycia).

18. Testowane są hipotezy, że: Skala MJ-40 ma 5-czynnikową strukturę, Czynniki są wzajemnie umiarkowanie powiązane (skorelowane), Struktura czynnikowa jest tożsama niezależnie od płci, czy grupy społeczno-zawodowej. Analiza konfirmacyjna trafności czynnikowej

19. Metapoznawcze Ja – schemat konstruktu

20. Trafność teoretyczna Osoby o silnym MJ słabiej ulegają złudzeniu „Jestem kimś wyjątkowym – różnym niż przeciętny człowiek”, „Atak” na Ja Prywatne sprzyja obniżeniu wyniku w MJ-40, zwiększa nietrafność spostrzegania siebie, Rzetelność Spójność wewnętrzna skali MJ-40 oraz poszczególnych jej wiązek jest satysfakcjonująca (>0,70), Stabilność wyniku w czasie (12-14 tygodni) jest wysoce zadowalająca (r>0,50) Analiza trafności teoretycznej i rzetelności

21. Serwomechanizm – pętla ujemnych sprzężeń zwrotnych (Miller), Hierarchiczna kontrola poprzez cele – rozwinięcie koncepcji serwomechanizmu (Carver i Scheier), „Ostateczne źródło kontroli” w Ja – rozwinięcie koncepcji hierarchicznej (Baumeister) Samokontrola i samoregulacja

22. Metapoznawcze Ja a Samokontrola Statystyczna weryfikacja hipotez

23. Problem badawczy i hipotezy Istnieje związek między trafnością spostrzegania siebie w ujęciu H. Brycz (2008) a samokontrolą. • Istnieje pozytywna zależność między trafnością spostrzegania siebie a samokontrolą, • Zależność ta w sposób szczególny ujawnia się w sytuacji wymagającej aktów woli, 3) Czynniki osobowościowe i temperamentalne oraz deklarowane postawy mogą być istotnymi czynnikami pośredniczącymi w kształtowaniu związku między trafnością spostrzegania siebie i samokontroli,

24. Problem badawczy i hipotezy - schematycznie KontrolaJa nad Ja Samokontrolaemocjonalna Siła ego Wyczerpaniezasobów ego Zmienne demograficznePłeć, wiek, wykształcenie Samokontrola Czynnikipośredniczące Trafnośćspostrzegania siebie Czynnikipsychologiczne Stan zdrowiafizycznego Dystans wobec Ja Odraczanie gratyfikacjiSamowiedza i samoregulacjaMoralność

25. Badanie 1 i 2 Paradygmat R.F. Baumaisterawyczerpywania zasobów Ego

26. Procedura badawcza 1 2 3

27. Badanie 1 103 studentów Akademii Muzycznej w Gdańsku, Akademii Morskiej w Gdyni Uniwersytetu Gdańskiego itd. Wiek 21 do 33 lat (M=24,1; SD=5,13), 39 osób (37,9 ogółu) stanowili mężczyźni. Badanie 2 196 studentów EUH-E w Elblągu, Akademii Morskiej w Gdyni Uniwersytetu Gdańskiego itd. Wiek: 21 do 36 lat (M=25,1; SD=3,7) 78 osób (39,8% ogółu) stanowiły kobiety Próby badane

28. Wyniki Badanie 1 Badanie 2

29. Badanie 3 i 4 Paradygmat M. Kofty samokontrolijako kontroli Ja nad Ja

30. Założenia teoretyczne Trafność spostrzegania siebie Czynniki demograficzne Samokontrola Pozostałe czynniki psychologiczne

31. Uczestnicy i procedura • Pacjenci cierpiący na przewlekłe choroby somatyczne o silnym podłożu psychologicznym – pierwotne nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu II, znaczącą nadwagę oraz przewlekłą dysfunkcję nerek, • Kwalifikowani przez lekarzy prowadzących do grup nazywanych „Dobrymi” oraz „Złymi” pacjentami o różnym poziomie samokontroli zdrowia, • W trakcie kontrolnej wizyty lekarskiej pacjenci wypełniali baterię kwestionariuszy psychologicznych typu papier-ołówek.

32. Skala Metapoznawczego Ja (MJ-40), Kwestionariusz Kontroli Emocji Gniewu, Lęku i Przygnębienia/Depresji (Juczyński, 2001), Inwentarz Zachowań Prozdrowotnych IZZ (Juczyński, 2001) Narzędzia badawcze

33. Wyniki

34. Samokontrola  Czas wytrwania w działaniu, Przerwanie działania  Utrata samokontroli, Porównanie czasów wytrwania w działaniu (czasu przeżycia) osób z niskim i wysokim Metapoznawczym Ja  Oszacowanie wpływu Metapoznawczego Ja na wytrwałość działania Paradygmat krzywych czasów przeżycia

35. Metapoznawcze Ja a czas wytrwania w działaniu Test Log rang = 1,84; p=0,07 Coxa-Mantela = 1,84; p=0,07

36. Dla porównania – płeć a wytrwałość działania Test Log rang = 1,402; p=0,17 Coxa-Mantela = 1,406; p=0,16

37. Eksperymenty 1 i 2 dowodzą, że silne Metapoznawcze Ja może być czynnikiem zapobiegającym wyczerpywaniu zasobów ego, Badania 3 i 4 wskazują, że silne Metapoznawcze Ja sprzyja większej wytrwałości w działaniu – lepszej kontroli Ja nad Ja, zwłaszcza w domenie kontroli stanu zdrowia, Podsumowanie wyników

38. Wyniki analiz dodatkowych sugerują, że efekt wpływu Metapoznawczego Ja nie jest pośredniczony poprzez zmienne psychologiczne – np. efektywność treningu kontroli, kontrolę emocjonalną, nawyki zachowań prozdrowotnych, etc. Metapoznawcze Ja jest silnym, aczkolwiek niewystarczającym i nie jedynym czynnikiem wyjaśniającym efektywność mechanizmów samokontroli działania, Podsumowanie wyników C.D.

39. I jeszcze dobre złego początki… Czyli o badaniach, które nie pozwalają jednoznacznie zweryfikować hipotezy

40. Hipoteza Osoby o silnym Metapoznawczym Ja lepiej kontrolują własny afekt. Argumenty: • Obuchowski (1983; 2000) – dystans wobec Ja sprzyja lepszej regulacji afektu, • Imieliński (2006) osoby o wyższej świadomości Ja mają mniej „przygód miłosnych”, • Sweetmann i Godenberg (2007) osoby piszące bardziej szczegółowe wspomnienia z ostatniego tygodnia to osoby o niższym neurotyzmie i większej introwersji

41. Przez 7 dni, 43 studentów w tym 18 mężczyzn, Wiek 23-31 lat, O różnych porach dnia oceniali swój aktualny nastrój Używali 100-punktowej graficznej skali z oznaczonymi końcami 0 = absolutnie najgorszy do 100 = absolutnie najlepszy. Z butami w życie

42. Wyniki • Przeciętny nastrój osób o silnym i słabym Metapoznawczym Ja nie różni się [t(41)<1], • Wariancja nastrojów poszczególnych osób (labilność nastroju) jest istotnie różna ze względu na wynik w MJ-40 [t(39,16)=2,03; p<0,05; d=0,65]

43. A potem… było już tylko gorzej… • Krytyka sprawność lub moralność 57 osób w wieku 23-37 lat. („Osiągnąłeś słaby wynik w teście”), • Niezależnie od siły Metapoznawczego Ja badani skłonni byli do obniżenia własnej samooceny, nastroju, • Co gorsza również „rewanżu” na krytycznym teście poprzez dewaluowanie jego trafności lub rzetelności.

44. I dalsze rozczarowania… • Badanie w paradygmacie automatyzmów Bargha (Bargh i Chan, 1997), • 49 studentom nakazano kontrolowanie swoich uprzedzeń wobec osób otyłych, • Deklaracje osób o silnym i słabym Metapoznawczym Ja różniły się, natomiast pomiar utajony (IAT) wykazał wyraźny brak różnic…

45. Czy Metapoznawcze Ja w jakimś warunku sprzyja lepszej kontroli afektu? Hipoteza – na dalsze badania…