Uwaga

1. Uwaga Michał Białek

2. Pojęcia podstawowe Uwaga – system odpowiedzialny za selekcje informacji i zapobieganie negatywnym skutkom przeładowania systemu poznawczego przez nadmiar danych. Świadomość – zdawanie sobie przez podmiot sprawy z własnych procesów psychicznych

3. Cechy uwagi: • selektywność • zdolność do przeszukiwania pola percepcyjnego • przedłużona koncentracja (czujność) • podzielność • przerzutność

4. Cechy uwagi: Selektywność • Dotyczy selekcji źródła informacji, przy jednoczesnym odrzuceniu informacji nieważnych (szum) oraz zakłócających (dystraktorów). • Efekt cocktail party • Shadowing (Cherry)

6. Cechy uwagi: Zdolność do przeszukiwania pola percepcyjnego • Przeszukiwanie proste (równoległe) oraz koniunkcyjne (szeregowe). • Priorytetowy jest ruch, ale można warunkowo osiągnąć priorytetowość dla głębi oraz koloru (jeśli są dystynktywne) • Badanie: tło stałe, pojawia się bodziec (Yantis, Jonides) • Kiedyś tło i figura pojawiały się równocześnie.

8. Cechy uwagi: Przedłużona koncentracja (czujność) • Selektywność uwagi skoncentrowana na pewnym typie obiektów. Spadek jakości w czasie w związku z niskim poziomem aktywacji systemu (Ew. z wyczerpaniem) po około 45 minutach. • Badanie: Test zegara (12 razy na 30 minut) Mackworth

9. Cechy uwagi: Podzielność • Zdolność do koncentrowanie się na dwóch lub większej liczbie źródeł informacji. • Badanie: zmodyfikowany shadowing. • Miarą jest różnica w wykonaniu zadania priorytetowego w warunkach wymuszonej podzielności a bez konieczności równoległej kontroli innej czynności. • Inną miara jest ciąg zadań od najprostszych do najtrudniejszych z równoczesnym zadaniem doładowującym.

10. Cechy uwagi: Przerzutność • Zdolność do przełączania się między zadaniami, obsługiwanymi przez niezależne procesy przetwarzania informacji. • Badanie: Task switching (Jersild) – dodawanie czy odejmowanie • Różnica w czasie reakcji oraz dokładności wskaźnikiem poniesionych kosztów. • Koszta obniżają: przerwa między sekwencjami oraz wskazówki co do rodzaju kolejnego zadania (czynniki działają niezależnie).

11. Teorie uwagi Teorie filtra uwagi

12. Teorie filtra uwagi: Broadbent (teoria Y) Przetwarzanie sensoryczne – tworzenie wrażeń Przetwarzanie semantyczne – tworzenie spostrzeżeń.

13. Teorie filtra uwagi:

14. Teorie filtra uwagi: Broadbent (teoria Y)

15. Teorie filtra uwagi: • zasada wszystko albo nic • degradacja i zapomnienie w kanale nie analizowanym • sensoryczna selekcja bodźca analizowanego

16. Teorie filtra uwagi: • badania Treismann – filtr przełącza się wg sensu docierających bodźców, pozwalając śledzić treść mimo zmiany kanału • efekt synonimu (wolniejsze reagowanie, gdy trzeba wykryć dane słowo a w kanale ignorowanym pojawiał się jego synonim • związek iluzoryczny – powstawanie zbitków z dwóch bodźców w jeden (dom + lek = domek)

17. Teorie filtra uwagi: • Kontrprzykłady: Morray (w kanale ignorowanym padało imię badanego) • Gray, Wadderburn: Równocześnie przekazywane ciągi sylab i cyfr. Połowa badanych wiedziała o możliwości grupowania. Niektórzy badani słyszeli najpierw sylaby, potem cyfry, lepsze rezultaty tych którzy tak słyszeli.

18. Teorie filtra uwagi: Triesman (zasada semantyczna, model osłabiacza - attenuator) • filtr otwierany od środka dla bodźców antycypowanych – koherentnych z informacjami już analizowanymi w kanale semantycznym.

19. Teorie filtra uwagi: Występowanie: Gotowości percepcyjnej Obronności percepcyjnej

20. Teorie filtra uwagi: Kontrprzykłady • Broadbent: bodźce (zestaw sygnałów wysyłanych przez środowisko) • Reakcje (świadomość bodźców w polu) • W optymalnych warunkach (czas) bodźce = reakcje. W warunkach suboptymalnych przewaga filtra sensorycznego, w optymalnych semantyczny nakłada się na sensoryczny, przy udziale procesów centralnych.

21. Teorie filtra uwagi: • Deutsch i Deutsch – selekcja dopiero po świadomej obróbce. Osłabienie bądź wzmocnienie dopiero po dotarciu do świadomości. • Zasada koniecznej świadomości

22. Teorie filtra uwagi: Johnston – filtr elastyczny w zależności od poziomu przetwarzania informacji (płytki vs. Głęboki vs. Najgłębszy) • Czas przetwarzania semantycznego min 360ms., sensorycznego 100ms. • Wyższy poziom przetwarzania oznacza większą ilość informacji przetwarzanych równocześnie. • Efektywność filtra na poziomie wyższym zależy od skuteczności na poziomie niższym (odsiewanie szumu i dystraktorów) • Zasada przetargu między szybkością a poprawnością.

23. Rejestr sensoryczny Poziom płytki (sensoryczny) Broadbenta Analiza percepcyjna (identyfikacja) Poziom głębszy (semantyczna identyfikacja) Poziom najgłębszy (treści semantycznie związane) Triesman Analiza semantyczna (przechowywanie pamięciowe) Wybór reakcji Deutsch i Deutsch

24. Teoria przeszukiwania pola • Teoria integracji cech Treismann

25. Teoria przeszukiwania pola • Mapa lokacyjna – lista cech, które mogą być wykryte, kieruje zapisem poszczególnych cech. • Podstawowe cechy: • Kolor • Orientacja przestrzenna • Rozmiar • Kształt • Kierunek ruchu

26. Teoria przeszukiwania pola • Mapa cech – kodowanie sygnałów zgodnie z ich charakterystyką. Kodowanie wtedy, gdy obiekt różni się pod względem jakiejś cechy od otoczenia. • Integracja cech prowadzi do rozpoznania obiektu. Selekcja polega na aktywizacji mapy cech i na jej podstawie integracje bodźców i rozpoznanie obiektu.

27. Teoria przeszukiwania pola • Przeszukiwanie proste – równoległe, niezależne od ilości bodźców • Przeszukiwanie koniunkcyjne – szeregowe, liniowa zależność między ilością bodźców a czasem reakcji.

28. Teoria przeszukiwania pola • Powstanie cech priorytetowych (np. ruch). Przetwarzane we wczesnej fazie selekcji, przeduwadze, i wychwytywanie tych cech z otoczenia. Cechy priorytetowe kodowane są szybciej w mapach cech. Przy integracji mapy priorytetowe aktywizują bądź dezaktywizują pozostałe mapy cech potrzebnych do rozpoznania obiektu.

29. Teoria przeszukiwania pola • Proces odgórny -aktywizacja konkretnych mapo cech • Oddolny – automatyczna dezaktywacja pozostałych map cech

30. Teorie czujności • Czujność – stan gotowości na wykrycie, rozpoznanie i reakcję na subtelne zmiany w środowisku, zachodzące przypadkowo w dłuższym odcinku czasu.

31. Teorie czujności • Czujność – stan gotowości na wykrycie, rozpoznanie i reakcję na subtelne zmiany w środowisku, zachodzące przypadkowo w dłuższym odcinku czasu. • Liczba prawidłowych detekcji obniża się już po pół godziny. • Spadek wykryć mniejszy, jeśli większa była wcześniejszą ilość detekcji.

32. Teorie czujności • Liczba prawidłowych detekcji obniża się już po pół godziny. • Spadek wykryć mniejszy, jeśli większa była wcześniejszą ilość detekcji.

33. Bodziec Brak bodźca Reakcja Trafienie Fałszywy alarm Brak reakcji Błąd ominięcia Właściwe ominiecie Teorie czujności • Obserwator może zareagować na bodziec:

34. Teorie czujności • Decyzja o sposobie reakcji w zależności od kosztów związanych z poszczególnym celem. • Próg wyzwalania reakcji – kryterium decyzyjne • Wraz z upływem czasu maleje ilość detekcji i fałszywych alarmów – podwyższony jest próg wyzwalania reakcji.

35. Teorie czujności • Idealny obserwator ma niższy próg dla bodźców prawdopodobnych i wyższy dla nieprawdopodobnych. • Interwał czasowy powoduje chwilowy wzrost gotowości do wykrycia bodźca, z czasem gotowość ta osłabia się. Tendencja do oczekiwania bodźca w tym samym przedziale czasowym.

36. Teorie czujności • Prawo Yerksa-Dodsona • Najlepiej działa się przy średnim pobudzeniu organizmu, wykres odwróconego U

37. Teorie podzielności uwagi: Bernstein: możliwe jest wykonywanie dwóch czynności jednocześnie bez ponoszenia kosztów. • Duncan – teoria uwagi skierowanej na obiekt.

38. Teorie podzielności uwagi: • Allport – miultikanałowa koncepcja uwagi, czyli każdy kanał ma swój filtr. Gdy ten sam kanał, 50% błędów, gdy wizualnie 10-30%. Przetwarzanie jednokanałowe jest włączane w momencie zadań nieprzewidywalnych oraz wysokiego ryzyka popełnienia błędu.

39. Teorie podzielności uwagi: Kontrprzykłady; Triesman – kanałów sensorycznych może być wiele, ale tylko jeden semantyczny

40. Teorie podzielności uwagi: Kahneman – teoria alokacji zasobów • Przetwarzanie szeregowe • Określona ilość zasobów poznawczych, może jednak wzrosnąć w momencie pobudzenia • Nadrzędny mechanizm selekcjonujący rozdziela zasoby

41. Pobudzenie _________________ Pula zasobów uwagi Wzrost pobudzenia Strategie alokacji zasobów Ocena Wymagań Ze strony zadań Możliwe działanie

42. Procesy nieświadome • Możliwe jest analizowanie danych nawet bez udziału świadomości na poziomie semantycznym • Bodziec podprogowy – dośc sliny, by być zarejestrowanym przez zmysły, ale nie dośc sliny by wywołać świadomośc jego rejestracji

43. Procesy nieświadome • Możliwa analiza danych bez użycia uwagi, np. gdy prezentowano krzyż, w celu oceny długości ramion, a w polu pojawiało się imię, to: • 90% zauważyło to imię, gdy było to ich imię • 60% gdy było to imię inne

44. Procesy nieświadome • Poprzedzanie podprogowe • Badanie Zajonca z Chińskimi ideogramami i twarzami

45. Procesy nieświadome

46. Procesy nieświadome