Powstanie Warszawskie

1. Powstanie Warszawskie • 1. Przyczyny i przebieg powstania • 2. Dowódcy powstania warszawskiego • 3. Oddziały wojska • 4. Oddziały porządkowe • 5. Kontrowersje dotyczące czasu trwania powstania • 6. Kontrowersje dotyczące liczby ofiar • 7. Powstanie warszawskie w kulturze popularnej • 8. Muzeum • 9.Galeria • 10. Pomnik Powstania Warszawskiego

2. Galeria dalej

3. Powrót

4. Przyczyny i przebieg powstania • Od strony militarnej powstanie było wymierzone przeciwko Niemcom, jednak jego strategicznym celem była próba ratowania powojennej suwerenności, przedwojennego kształtu granicy wschodniej poprzez odtworzenie w stolicy Polski legalnych władz państwowych, będących naturalną kontynuacją władz przedwojennych. Miało to uniemożliwić narzucenie Polsce marionetkowych władz uzależnionych od Związku Sowieckiego, zainstalowanych w Lublinie jako Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Wystąpienie w Warszawie miało także zanegować ustalony jeszcze przez aliantów na konferencji teherańskiej pod koniec 1943 nowy porządek polityczny w Europie Wschodniej, zgodnie z którym USA i Wielka Brytania zgadzały się na prowadzoną przez Józefa Stalina politykę faktów dokonanych na ziemiach polskich. W świetle tych ustaleń powstanie warszawskie miało skomplikować podział na strefy operacyjne w myśl którego Polska znajdowała się w strefie operacyjnej ZSRR (przez co wojska aliantów zachodnich ani oddziały pozostające pod ich dowództwem nie mogły tu operować – przewidywano przybycie do stolicy spadochroniarzy polskich z zachodu 1 SBS oraz obserwatorów alianckich). • W obliczu zbliżania się Armii Czerwonej do Warszawy i okolic, jej sukcesów na froncie i pozytywnej oceny jej możliwości dalszej ofensywy, zdecydowano o wybuchu powstania. Nadająca z Moskwy Radiostacja im. Tadeusza Kościuszki dnia 30 lipca 1944 roku w godzinach; 15.00, 20.55, 21.55, i 23.00 wyemitowała czterokrotnie komunikaty nawołujące ludność Warszawy do powstania przeciw Niemcom [5]. Wobec sprzyjającej sytuacji na froncie polscy dowódcy przewidywali, iż powstanie powinno trwać zaledwie kilka dni[6], zaś w rzeczywistości jego walki trwały 63 dni. Straty po stronie polskiej wyniosły około 10 tys. zabitych i 7 tys. zaginionych, 5 tys. rannych żołnierzy oraz od 120 do 200 tysięcy ofiar spośród ludności cywilnej[7]. Wśród zabitych przeważała młodzież, w tym ogromna większość warszawskiej inteligencji. • Po stronie niemieckiej straty wyniosły 10 tys. zabitych, 6 tys. zaginionych, 9 tys. rannych żołnierzy, 300 zniszczonych czołgów i samochodów pancernych[7]. Według zeznań von dem Bacha, złożonych w 1947 roku w Warszawie, wyniosły 10 tysięcy zabitych oraz 7 tysięcy zaginionych i 9 tysięcy rannych – dane te zostały przyjęte przez historiografię[8]. • Powrót

5. Powstanie warszawskie w kulturze popularnej • Album koncepcyjny polskiego zespołu rockowego (postpunkowego) Lao Che nosi tytuł Powstanie Warszawskie i jest oparty na wydarzeniach historycznych. • Powstaniu warszawskiemu swoje utwory zadedykowało także kilka zespołów zagranicznych: • Utwór szwedzkiego zespołu metalowego Marduk pt. Warschau • Utwór niemieckiego zespołu metalowego Heaven Shall Burn pt. "Armia" • Utwór francuskiego zespołu punkowego Varsovie pt. "Varsovie" • W 2007 roku Amerykanin Jason Morningstar stworzył grę fabularną poświęconą Powstaniu warszawskiemu pt. "Grey Ranks. Child Soldiers. Warsaw, 1944" - "Szare Szeregi. Dzieci Żołnierze. Warszawa 1944". • Temat powstania warszawskiego pojawił się również w literaturze; walki i życie w powstańczej Warszawie opisywał m.in. Miron Białoszewski w Pamiętniku z powstania warszawskiego, Leopold Buczkowski w Powstaniu na Żoliborzu • Powrót

6. Kontrowersje dotyczące liczby ofiar • Powrót • tLiczba ofiar po stronie polskiej nie jest nigdzie udokumentowana i jest trudna do ustalenia. Najczęściej podawana liczba 200 tys. zabitych pojawiła się po raz pierwszy już 28 sierpnia w Lublinie, podczas konferencji zorganizowanej przez PKWN dla prasy zagranicznej (w tym zachodniej) i padła jako ocena strat. Wobec braku innych źródeł wartość ta, jako prawdopodobna utrwaliła się z czasem, jednakże w latach sześćdziesiątych podawano liczbę 250 tysięcy zabitych. Obecnie historycy coraz częściej są skłonni szacować liczbę ofiar cywilnych w czasie powstania na 120-130 tys.[17]. • Z ogarniętej powstaniem Warszawy oraz w okresie po podpisaniu układu o zawieszeniu broni rozpoczęły się wywózki całej ludności cywilnej – do specjalnego obozu w Pruszkowie przewieziono ok. 550 000 ludzi z samej Warszawy, natomiast z okolic miasta (zarówno lewobrzeżna jak i prawobrzeżna część stolicy) 100 000 osób. Przez podobny obóz w Ursusie przewinęło się dalsze 50 000 osób. Z obozu w Pruszkowie zwolniono po wyselekcjonowaniu ok. 100 000 chorych. Niemcy złamali postanowienia układu o zawieszeniu broni wywożąc z obozów przejściowych 165 000 ludzi na przymusowe roboty do Niemiec a 60 000[18] do obozów koncentracyjnych w Ravensbrück, Auschwitz i Mauthausen – większość z nich później zginęła

7. Kontrowersje dotyczące czasu trwania powstania • . Przyjęło się powszechnie uważać, że powstanie trwało 63 dni, tzn. do 2 października, kiedy to Armia Krajowa zaprzestała działań ofensywnych i wysłała emisariuszy w celu wynegocjowania kapitulacji. Jednak negocjacje prowadzone w Ożarowie Mazowieckim wydłużyły się i decyzja o zawieszeniu broni została oficjalnie podpisana dopiero 3 października. Można mówić również o 66 dniach16, gdyż do 5 października trwało wychodzenie z miasta do niewoli zwartych oddziałów powstańczych, a w czasie tych trzech ostatnich dni nadal działało powstańcze dowództwo wydające rozkazy do swoich żołnierzy. Jednocześnie w tym czasie nadal funkcjonowały struktury ujawnionych władz Polskiego Państwa Podziemnego, a także miały miejsce wszelkie inne przejawy aktywności życia w powstańczym mieście, takie jak np. ukazywanie się prasy powstańczej, emisje audycji radiowych z powstańczych radiostacji, działalność powstańczej poczty harcerskiej itp • Powrót

8. Dowódcy powstania warszawskiego • Wg stanu na 1 lipca 1944 • gen. Tadeusz Komorowski (pseudonim "Bór") komendant główny AK • gen. Tadeusz Pełczyński (pseudonim "Grzegorz") zastępca komendanta głównego AK • płk Antoni Chruściel (pseudonim "Monter") komendant Okręgu Warszawskiego • ppłk Edward Pfeiffer (pseudonim "Radwan") komendant Obwodu I – Śródmieście • ppłk Mieczysław Niedzielski (pseudonim "Żywiciel") komendant Obwodu II – Żoliborz • ppłk Jan Tarnowski (pseudonim "Waligóra") komendant obwodu III – Wola • ppłk Mieczysław Sokołowski (pseudonim "Grzymała") komendant Obwodu IV – Ochota • ppłk Aleksander Hrynkiewicz (pseudonim "Przegonia") komendant Obwodu V - Mokotów • ppłk Antoni Żurowski (pseudonim "Andrzej Bober") komendant Obwodu VI - Praga • mjr Kazimierz Krzyżak (pseudonim "Bronisław") komendant Obwodu VII - powiat warszawski • mjr Stanisław Babiarz (pseudonim "Wysocki") komendant Obwodu VIII - Okęcie • ppłk Jan Mazurkiewicz (pseudonim "Radosław") komendant Kedywu • Powrót

9. Oddziały wojska • Po 31 lipca 1944 dowództwo nad garnizonem warszawskim przejął gen. por. Reiner Stahel, dysponował on siłami w liczbie 11 000[11] żołnierzy: • Jednostki alarmowe Wehrmachtu w liczbie 5 000 żołnierzy niemieckich; • Jednostki lotnictwa 4 000 żołnierzy (1 000 na Okęciu, 700 na Bielanach, 1 000 na Boernerowie, 300 na Służewie i 1 000 z obsługi baterii przeciwlotniczych); • Jednostki "Wachtregiment Warschau" (bataliony "Patz" oraz "Baltz"), 2 bataliony strzelców (nr 996 i 997), szwadron zwiadowczy SS (350 żołnierzy wyposażonych w działa i broń ciężką), strażnicy zakładów przemysłowych "Rüstungskommando", własowcy, oddziały Turkmenów – ogółem ok. 2 000 żołnierzy • powrót

10. Oddziały porządkowe • W różnych uzbrojonych formacjach strażniczych znajdowało się ok. 3 500 ludzi, były to następujące oddziały: • Straż kolejowa "Bahnschutz", • Straż zakładowa "Werkschutz", • Batalion ochrony transportów. • Oznacza to, że w dniu wybuchu powstania Niemcy, zgodnie z polskimi źródłami historycznymi opartymi na relacjach szefa SS i policji na Dystrykt Warszawski, płk. policji Paula Otto Geibela oraz gen. Ericha von dem Bacha-Zalewskiego i mjr Kurta Fischera[11] , wliczając udział uzbrojonej ludności niemieckiej i drobnych oddziałów ochronnych, dysponowali w Warszawie około 20 000[11][12] walczących. Z tej liczby 16 000 znajdowało się w lewobrzeżnej części Warszawy[13], gdzie toczyły się główne walki, a reszta w części prawobrzeżnej. • Powrót

11. Pomnik Powstania • Pomnik Powstania Warszawskiego 1944 - wybudowany w 1989 r. monumentalny pomnik ku czci bohaterów powstania warszawskiego zlokalizowany na wschodniej stronie Placu Krasińskich. Jego budowę poprzedziła zbiórka pieniędzy i surowców potrzebnych do wykonania monumentu. Pomnik tworzą postacie powstańców. Część z nich wchodzi do kanału (nawiązanie do ewakuacji Starówki), a część spod wielkiego pylonu. Tłem pomnika jest Gmach Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej. • Powrót

12. Muzeum • Muzeum zostało otwarte w przeddzień 60. rocznicy wybuchu powstania, 31 lipca2004 r. Jest wyrazem hołdu warszawiaków wobec tych, którzy walczyli i ginęli za wolną Polskę i jej stolicę. Ekspozycja przedstawia walkę i codzienność powstania na tle okupacji, poprzez ukazanie złożonej sytuacji międzynarodowej, aż po powojenny terror komunistyczny i losy powstańców w PRL. • Muzeum prowadzi działalność naukowo-badawczą oraz edukacyjną poświęconą dziejom powstania warszawskiego oraz historii i dorobku Polskiego Państwa Podziemnego. Gromadzi zbiory poświęcone tym zagadnieniom. Inicjatywą Muzeum jest również utworzenie Archiwum Historii Mówionej gromadzącego nagrania wspomnień uczestników powstania. • Ekspozycja w Muzeum została przyjęta przez recenzje i opinię publiczną pozytywnie, jako nowatorska w dziejach muzealnictwa polskiego. Wykorzystuje najnowsze techniki audiowizualne pozwalające na interaktywne uczestniczenie w oglądaniu eksponatów. • Dyrektorem Muzeum jest Jan Ołdakowski. • Dalej • Powrót

13. Mur pamieci • W otaczającym Muzeum Parku Wolności znajduje się szczególne upamiętnienie wszystkich poległych powstańców – Mur Pamięci. Na liczącym 156 m długości Murze wyryte są nazwiska blisko 10 000 powstańców, którzy zginęli w walkach w sierpniu i we wrześniu 1944 roku. • Lista ta jest nieustannie uzupełniana, cały czas przyjmowane są nowe zgłoszenia. Nazwiska są weryfikowane na podstawie dokumentów archiwalnych, listu Czerwonego Krzyża i innych źródeł. Umieszczane są w tzw. systemie holenderskim, w ponumerowanych kolumnach, w porządku alfabetycznym. • Drukowane listy nazwisk z numerami są dostępne w Muzeum, pełny zestaw nazwisk dostępny jest również za pośrednictwem Internetu • Start