Kan de stad de welvaartstaat redden ?

1. Kan de stad de welvaartstaat redden? Prof. Dr. Stijn Oosterlynck Departement Sociologie Universiteit Antwerpen

2. Twee observaties sinds 1970s opkomst van lokale acties in ruimtelijke en institutionele marges van markt en overheid, vooral in steden voorbeelden: wijkgezondheidscentra, kringloopwinkels, stadslandbouw, buurtontwikkeling, coöperatieven, sociale kruideniers, deelsystemen, fair trade, participatorisch parkbeheer, etc.

3. Twee observaties sinds 1970s, ruimtelijke en institutionele hervorming van welvaartstaat nieuwe sociale risico’s en overgang naar kenniseconomie neoliberalisering van economie: lonen, arbeidsvoorwaarden en sociale bescherming als kostenpost opwaartse en neerwaartse herschaling van staat netwerkstaat: toenemende samenwerking met niet-statelijke actoren van passieve sociale bescherming naar activering

4. Centrale stelling Proliferatie van lokalesocialeinnovatiesin stedenzijnrijkeinspiratiebronvoor het herdenken en hervormen van welvaartstaatombetertereagerenomnieuwesocialerisico’s in nieuweeconomische context van kenniseconomie. Ruimtelijke en institutionelehervorming van welvaartstaatbiedtdaartoemogelijkheden.

5. Lokale sociale innovatie socialeinnovatie: gelokaliseerdeacties en initiatieven die mensen in staatstellentevoldoenaannoden en uitdagingenwaarvoorzegeenadequaatantwoordvinden in markt of centraleoverheid via processen van sociaalleren, collectieveactie of bewustwording innovatie die sociaal is in doelenmiddel doel: aanpakken van maatschappelijkenoden en uitdagingen middel: transformatie van social relaties belangrijkerolvoorcivielesamenleving, socialeondernemers en/of lokaleoverheden

6. Lokale sociale innovatie ‘nieuw’: leidt tot doorbraak in bepaalde context (bv. volkstuinen > stadslandbouw) ‘gelokaliseerd’: vertrektvanuitdagelijkseleefwereld en direct aangevoeldenoden en uitdagingen > steden door dichtheid, diversiteit en schaal best geplaatsthiervoor gericht op structurelemaatschappelijkeverandering: verhoogtcollectievecapaciteitsamenlevingomnoden en uitdagingentebeantwoorden acties en initiatievendoorgaansingebed in brederemaatschappelijkebeweging

7. Historische wortels kritiek op bureaucratisch karakter van (welvaart)staat en bedrijfsleven democratiseringsbeweging (1960s): participatie en zelfbeheer stelde dagelijks leven centraal (reactie op ‘vervreemding’ in grootschalige structuren) rond institutionele blokkades heen werken

8. Historische wortels kritiek op technologisch determinisme in lokale ontwikkeling reactie op technologische innovatie en ondernemerschap als drijvende krachten achter economische ontwikkelingsmodellen benadrukt belang van niet-markt gerichte en niet-economische dimensies van lokale ontwikkeling

9. Historische wortels Buurtontwikkeling en gemeenschapsopbouw ‘stedelijke crisis’ (1980s): buurtontwikkeling in achtergestelde stadsbuurten integratie fysieke, socio-economische, culturele en ecologische interventies in stedelijke vernieuwing

10. Sociale innovatie vandaag gepromoot door EuropeseCommissiealsnieuwparadigmavoorsocialeinterventie lobby werkBritse Young Foundation: Angelsaksischetraditie van sociaalondernemerschap brededefinitie nieuwecontext van budgettairebesparingen(zieNederlandse ‘participatiesamenleving’) en zoekennaarnieuwebronnen van economischegroei

11. Sociale innovatie vandaag na Europa opgenomen door Vlaamseoverheid gestart met engeinvulling: innovatie op werkplaats (Flanders Synergy) langzameverbreding: van zorginnovatienaarSocialeInnovatiefabriek inzet van ideologischediscussie over rolmiddenveld en privé sector

12. Stedelijke sociale innovatie en welvaartstaat Gelijke toegang en kwaliteit dienstverlening garanderen lokale sociale innovatie kaderen in sociale rechtenaanpak van klassieke welvaartstaat in tegenstelling tot Nederlands pleidooi voor participatiesamenleving als opvolger van verzorgingsstaat Voorbij ‘leuke projecten’ kijken ondersteunen van brede beweging achter lokale sociale innovatie focus op structurele verandering: collectieve handelingscapaciteit van samenleving

13. Stedelijke sociale innovatie en welvaartstaat Centrale overheden en organisaties leren leren uit lokale sociale innovaties innovatie mainstreamenraakt aan gevestigde belangen en sectoren, doet pijn wettelijke en institutionele obstakels voor sociale innovatie weghalen (bv. Europese competitiewetgeving, prijs als dominant criteria bij overheidsopdrachten, efficiëntie als dominant criterium bij beoordeling) Opletten voor context: sociale innovatie is geen besparingsoperatie

14. Meer lezen? Oosterlynck, S. and Cools, P. (2012) ‘Lokale initiatieven als bouwstenen van sociale innovatie’, p.195-212 in Dierckx, D., Oosterlynck, S., Coene, J. and Van Haarlem, A. (eds.) Armoede en Sociale Uitsluiting Jaarboek 2012. Leuven: Acco. Ghys, T. and Oosterlynck, S. (2013) Sociale innovatie ontleed: perspectieven voor armoedebestrijding, Vlaams Armoede Steunpunt (zie website VLAS) Oosterlynck, S., Kazepov, Y., Novy, A., Cools, P., Barberis, E., Wukovitsch, F., Sarius, T. and Leubolt, B. (2013) The butterfly and the elephant: local social innovation, the welfare state and new poverty dynamics, Improve working paper (zie website Improve EU FP7).