İŞ ETÜDÜ

1. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ İŞ ETÜDÜ • İŞİN DOĞRU ANALİZİ • İYİLEŞTİRMELER • METOD ETÜDÜ ve MÜHENDİSLİĞİ • YERLEŞİM DÜZENLEMESİ • İŞ ÖLÇÜMÜ • ZAMAN ETÜDÜ • VERİMLİLİK • MTM Mümtaz Salih ERDEM

2. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ GİRİŞ Ekonominin kıt kaynaklarından olan sermaye ve emeğin koşulların elverdiğince değerlendirilebilmesi amacıyla ele alınan bu çalışmada, Endüstri Mühendisliği’nin temel araçlarından İş Etüdü uygulamasının mevcut sürecin analizi yapılarak, elde edilen bilgilerin iş ölçümü ile denetlenmesini ve sonunda planlamacıya standart zamanlarla ilgili bilgileri sunacak çalışmalar verilmiştir. Önceden saptanan zaman şemaları ve zaman-hareket ölçümleri (MTM) ile ilgili açıklamalar verilmiştir. Üretim yapılan bir işletmede temel hedeflerden birisi tasarlanan ürünlerin imalatını gerçekleştirmektir. Bu işin yüksek verimlilik ve düşük maliyetle gerçeklenmesi büyük önem taşır. Bu nedenle de işletmenin örgütlenmesi ve tüm fonksiyonların işleyişi yüksek verimliliği ve düşük maliyetleri sağlayacak biçimde bir hedefe yönelmelidir.

3. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ GİRİŞ Bir üretim biriminde (fabrika, atölye, vb.) verimliliği arttırıcı ve maliyetleri düşürücü araçlardan birisi Endüstri Mühendisliği (EM) ilgi alanlarından iş etüdü ve etkin bir yerleşim düzenlemesi (Tesis Planlaması)’dir. Bu konuya ilişkin çalışmalarda temel olarak mevcut sistemin ayrıntılı analizi (etüdü), malzeme akımları, personel, taşıma araçları ve her türlü birimin yerleştirilmesi konu edilir. Yukarıda kısaca genel anlamda temel hedefi ve konusu belirtilen çalışmalarda başarıya ulaşabilmek her şeyden önce sistemin bütünleşik olarak ele alınmasına bağlıdır.

4. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ GİRİŞ KAVRAMLAR VERİMLİLİK NEDİR? Verimlilik genel olarak “belirli bir zaman diliminde üretimden elde edilenlerin (çıktıların) fiziksel yada parasal değerinin aynı dönemde kullanılan üretim faktörlerinin (girdilerin) fiziksel veya parasal değerine oranı” şeklinde ifade edilebilir. Buna göre verimlilik artışı için girdinin sabit tutularak çıktıların arttırılmasına ya da daha az girdi ile aynı veya daha fazla çıktının elde edilmesinin sağlanması gerekir. Günümüzde hızlı nüfus artışına bağlı olarak tüketim isteklerinin çeşitlenerek artması, tüketici bilincindeki değişiklikler ve buna karşın kaynakların giderek kıtlaşması bu kıt kaynaklardan olabildiğince verimli yararlanılmasını bir zorunluluk haline getirmektedir. Öte yandan verimli çalışan işletmeler artan ulusal ve uluslararası rekabet ortamında rakiplerine karşı önemli üstünlükler elde edebilmektedirler.Bu nedenle her türlü mal ve hizmet üretiminde verimlilik artışı sağlayacak olanakların araştırılması işletmelerin her zaman gündemlerinde olması gereken bir konudur.

5. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ KAVRAMLAR • Kaynaklarımızı kötü kullanıyor olmamızın ana nedenleri olarak : • Genel olarak verimlilik kültür ve bilincine sahip olamayışımız • Verimlilik artırma teknik ve yöntemlerini bilmiyor olmamız , gösterilmektedir • Verimlilik kültürüne sahip olmayışımızın somut örnekleri sadece üretim faaliyetleriyle ilgili değildir. Günlük yaşam kesitimizde de genel bir verimsizlik hakimdir. Bunlardan bazıları şöyledir; • -Isınma amacıyla harcanılan enerjinin %50’ si ısınma dışı amaç ve sarfiyatlarla havaya atılması, • -Birçok sanayi işletmesinde kapasitenin % 30 hatta %40 lara varan oranlarda kullanılamaması, • -Her yıl trafik kazalarında binlerce kişinin kaybedilip , trilyonlarca liralık hasarlarla milli servete verilen zararın önüne geçilmesi amacıyla hala düzeltici önlem alınamaması, • -Eğitim kuruluşlarımızda yabancı dil öğrenimine yüzlerce saat ayırıp yabancı dilden habersiz öğrencilerin mezun edilmesi, • -Kullandığımız kağıdın ancak % 30 ‘unu geriye çeviriyor olabilmemiz , • Cep telefonu 27000000 kullanıcı ile dünyada lideriz.Amaç dışı konuşmalarla 5 milyar $ ın uçmakta olması, • Verimlilik kültürüne sahip olmayışımızın somut örnekleridir.

6. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ GENEL • Verimliliği herhangi bir işletmede ,bir endüstride yada tüm olarak bir ekonomide çıktı ve girdi arasındaki oran olarak tanımlamıştık. Şu halde belli bir kaynağın girdinin verimliliği, bunlardan elde edilen mallar ve hizmetlerin, çıktı miktarı olarak belirlenir. • Bu kaynaklar nelerdir? • -Arazi ve binalar • -Malzeme • -Makina,tesis ,teçhizat • -Insangücü • Bütün bu kaynaklar bileşiminin kullanılması işletmenin verimliliğini saptar ve “fiziksel” meta ve hizmetlerden oluşur. Bunlar üretim sürecinde kullanıldığında gerçek maliyetler ortaya çıkar. Bu maliyetler para ile de ifade edilebilir. Daha yüksek verimlilik sağlamak aynı kaynaktan daha çok çıktıyı elde etmek demek olduğundan aynı zamanda da birim çıktı başına daha düşük maliyet ve daha yüksek gelir anlamına gelmektedir.

7. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ TANIM Bir işin birim başına daha az masraf ile, daha kısa zamanda ve daha kolay yapılabilmesini sağlamak amacı ile bütün faaliyetlerin sistematik incelenmesi iş etüdü olarak tanımlanabilir.1 Diğer bir tanıma göre; işgücü, makina, malzeme ve teçhizattan en yüksek verimlilik düzeyinde yararlanmak ve insan yapısına en uygun çalışma şeklini belirlemek amacı ile, işin yeni metodunu geliştirmek ve geliştirilen metodun standart süresini hesaplamak, olarak çeşitli tanımlar içinden seçilebilir. İş etüdü, insan çalışmasını bütün ilişkilerini de göz önüne alarak işleyen ve bu durumu etkileyen bütün etmenleri gelişme olanağını yaratabilmek amacı ile sistematik bir şekilde araştırmaya yönelen bir teknik olup özellikle metod etüdü ve iş ölçümü teknikleri ile kullanılan genel bir kavramdır. İş etüdü, mevcut kaynaklardan fazla sermaye yatırımı yapmaksızın en yüksek oranda yararlanılmasını sağlayabilir. Bu da verimlilik ile olan yakın ilişkisini gösterir. Üretim birimlerinde işlemlerin incelenmesi, düzeltilmesi yeni çalışmalar değildir. Pek çok yönetici önemli düzenlemeler yaparak verimliliği artırmayı başarabilmişlerdir. Ancak bu inceleme ve düzenlemeler belli bir sistematik içerisinde yapılamamıştır. İş etüdünün önemi de burada ortaya çıkmaktadır. İş etüdünün önemi ve yararlarını aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:

8. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ VERİMLİLİK İLİŞKİSİ • İşlemleri yeniden inceleyip, düzenleyerek bir üretim biriminin verimliliğini artırır. Bu yöntem normal olarak tesisat ve donatım için çok az yatırım gerektirir. • İşlemle ilgili bütün etmenleri göz önüne alır. • Elde edilen tasarruflar gözle görülür. • Üretim planlamasının gerektirdiği performans standartlarının konmasını sağlayan en iyi yöntemdir. • Üretim yapılan her yerde kullanılabilir. • Karar vericinin elinde etkin bir inceleme ve değerlendirme aracıdır. İş etüdü uzmanı, işgöreni ele alırken iyi bir yaklaşımda bulunmazsa öncelikle işgörenlere ve sonra da yönetime ters düşer. Genellikle Türkiye’deki durum da budur. Etüd uzmanına karşı bir ön yargı mevcuttur. İşgören işinden olabileceği endişesini taşımaktadır. Uygun bir anlatımla işgörene etüdün yararlarını ve özellikle kendisine çalışma koşulları yönünden getirilecek rahatlığı anlatmak gereklidir.

9. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ TARİHÇE İş etüdü çalışmaları, M. Peronnet’in 1770 yılında çelik pim imalatının süresinin belirlenmesi ile ilk kez biçimsel olarak başlamıştır.3 1830 yıllarında Charles Babage sanayide yöntemini, belirli prensiplere dayandığını göstermek üzere bazı iş ölçümleri yapmıştır. Robert Owen (1771-1859) yönetiminde insan faktörünün önemini belirtmiştir. Asıl gelişme A.B.D.’de olmuştu. Pazar’ın çok büyük bir gelişme göstermesi talebi artırmıştır. Bu talebi karşılayabilmek için özel tezgahlar ve seri imalat uygulanmasına rağmen işgücü verimliliğini artırma zorunluluğu ortaya çıkmıştır. İş etüdünün asıl öncüsü Frederick Taylor’dur. (1856-1915) TAYLOR bilimsel yönetimin de kurucusudur. Öne sürdüğü ilkeleri her zaman kabul görmüş ve görmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır.4 Ekonomide son amaç topluma mal ve hizmet üretmektir. Bu amaç işveren veya işçinin ve diğer çıkar gruplarının amaçlarından önce gelmelidir. İnsanlar ancak işin amacı üzerinde anlaşabilmişlerse etkili ve verimli olarak işbirliği yapabilirler. Örgütlenmiş bir iş birliğinde bazı şahısların yetkilerinin daha fazla olacağı doğaldır

10. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ TARİHÇE • Frank GILBRETH (1868-1928) hareket ekonomisi konusundaki çalışma ve başarıları ile iş etüdünde Taylor’dan sonra en önemli adımları atmıştır. Hareket etüdü prensip ve teknikleri gelişmiştir.5 • Charles Bedoux 1911’den sonra iş ölçümü konusuna modern işlevini kazandırmış ve “performans oranlaması” (tempo) kavramını geliştirmiştir. Başlangıçtan günümüze iş etüdü özellikle A.B.D.’de geniş uygulama alanı bulmuş ve gelişmesini sürdürmüş, Endüstri Mühendisliği (EM) ortaya çıkınca da , modern yöntem ve kavramlarla uygulama alanları genişlemiştir. Bunun yanı sıra uygulayıcılar da çoğalmıştır.5 • İşetüdü Avrupa’da, A.B.D.’ye göre başlangıçta daha yavaş yayılmasına karşın 2. Dünya savaşından sonra hızla gelişerek geniş uygulama alanları bulmuş ve Batı Avrupa’nın bugün erişmiş bulunduğu hayat standardının sağlanmasında önemli rol oynamıştır.

11. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ TEKNİKLER • İŞ ETÜDÜ TEKNİKLERİ • İş etüdü, metod etüdü ve iş ölçümü olarak iki bölümde ele alınmaktadır. Bu kesimde gerekli tanımları yapılarak, izleyen kesimlerde de kısaca gen yöntemleri üzerinde durulacaktır. • Metod etüdü, daha kolay, daha etkin yöntemlerin geliştirilmesi, uygulanması, maliyetin düşürülmesi amacı ile bir işin yapılışındaki mevcut ve önerilen yolların sistematik olarak kaydedilmesi eleştirilmesi ve incelenmesidir.7 • İş ölçümü ise, belli bir işin nitelikli bir işçi tarafından belirlenen bir performans (çalışma hızı) düzeyinde yapılabilmesi için gerekli sürenin saptanmasına yarayan bir dizi tekniklerin uygulanmasıdır.8 Şekil – 1’de iş etüdü tekniği ve ilişkileri isimli şemada bu ilişkiler açıklanmıştır.

12. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ KAPSAMI

13. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ AŞAMALARI • İŞ ETÜDÜNDE TEMEL AŞAMALAR • İş etüdü sistematiğinde izlenmesi gereken bir gen yöntem vardır. Bu gen yöntem aşağıdaki şekildedir. • Etüdü yapılacak işin seçimi • En uygun kayıt tekniğini kullanarak her olayın kaydedilmesi • Kaydedilen olayların incelenmesi • Bütün çevre koşullarını hesaba katarak ekonomik yöntem geliştirilmesi • İşin gerektirdiği standart sürenin bulunması • Yeni yöntemin tanımlanması ve buna ilişkin sürelerin belirlenmesi • İşgörenlerin eğitimi

14. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ • İŞ ETÜDÜ ve FİZİKİ TESİSLER • İnsan, makina ve malzeme bileşiminin oluşturduğu üretim tesisi bir sistemdir. Sistem kavramından bir üretim birimi olayı da bu anlaşılabilir. Ancak sistemde iyi veya kötü bir şekilde tanımlanmış bütün karmaşık ilişkileri ve bu ilişkiler sonucu, bir takım etkilerini gösteren bütün göstergeler mevcuttur. • Bütünleşik sistem, malzeme girdileri, mamul üretimi, imalat işlemleri, malzeme iletimi, depolama gibi fabrika hizmetleri şeklinde küçük alt sistemlere bölünebilir. Tüm bunlar; üretim biriminin faaliyetleri için gerekli karar verme sistemleri ile uyumlu ve bütünleşik olmalıdır. Bu da önemli derecede işin Endüstri Mühendisliği yanıdır. İş etüdü de üretim biriminde gerekli karar verme organlarına doğru ve tam bilgileri anında ulaştırabilecek Endüstri Mühendisliği çalışma alanıdır. • Fiziki tesislerin endüstriyel bir kuruluştaki görevleri inkar edilemez. Fiziki tesis kavramı “üretimin bizzat gerçekleştirildiği tesis” olarak açıklanabilir.(20) Bu aşamada fiziki tesislerin durumunun (binalar, yerleşim durumu, tezgahlar, kolaylıklar, ısıtma, havalandırma) sisteminin verimliliğine kritik bir şekilde etki edeceğini göz ardı etmemek gerekir. Çünkü bu konu diğer sistemlerin açık-seçik bir şekilde değerlendirilmesini ve tasarlanmasını güçleştirecektir. Ayrıca fiziki tesislerin kurulduklarından sonra süreğenlikleri İŞ ETÜDÜ TESİSLER

15. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ FONKSİYONLAR Bir sistemin gereksindiği fonksiyonlar

16. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ İLİŞKİLER • İŞ ETÜDÜ VE İŞGÖREN • İş etüdünün yönetim ile işgörenler arasındaki ilişkileri gerginleştirdiği hemen her devirde inkar edilemeyecek bir gerçektir. İşgören de zaten yönetimin yaptığı şeylere karşı sürekli “acaba?” kuşkusu vardır. Diğer yandan, eğer işgörenler yönetimin samimiyeti ve yeterliliğine güvenleri var ise hemen her teknik gelişme kabul edilecek ve başarı sağlayacaktır. • Aslında gereği gibi yapılan bir etüd endüstriyel anlamda ilişkileri düzenleme eğilimindedir. Bunun böyle olması için çeşitli nedenler vardır : • İşgörenle yakın ilişkide bulunarak, işini ve sorunlarını tartışma gibi diyalogda bulunabilen üst veya orta kademe yönetici ilgi çekecektir. • İş etüdü uzmanının yaklaşımı da önemlidir. Çünkü atölyeye “işin öğrenimini görmüş, ustabaşından (iş konularında) daha bilgili, herkesle iyi geçinen, ustabaşılar gibi sert olmayan yeni bir kişi gelmiştir” gözü ile bakılmaktadır. • İş etüdü iyi uygulandığı taktirde işgörenler ve onların temsilcileri ne olup bittiğini öğrenebilecekler ve böylece bir güven ortamı oluşabilecektir. • İş etüdü, iş akışı ve malzeme teminini düzenler. İşgörenin iyi ortamlarda çalışmalarını temin eder. İyi ilişkiler böyle başlayabilir. • İş etüdü uzmanı işini taşırken, işi, etütçünün işin hüner veya süreç yönüne değil de, daha çok alırken taşırken, koyarken v.b. meydana gelebilecek hareket israflarına yok etmeye yaradığını açıkça belirlemelidir. Böylece işgörenin işin gerçekten yetenek isteyen bölümüne daha fazla zaman ayırması sağlanır.

17. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ ÜLKEMİZDE İŞ ETÜDÜ • ÜLKEMİZDE İŞ ETÜDÜ FAALİYETLERİ • İş etüdü çalışmalarının Türkiye’de başlama zamanı 2. dünya savaşı bitimine rastlar. Batı Avrupa’daki çalışmalardan etkilenerek ve yine sanayide atılan adımlara bağlı olarak gelişmesini sürdürmüştür. • İş Etüdünü ülkemizde ilk kez uygulayan kuruluş T.C.D.D. yani Devlet Demiryolları olmuştur.1950-1951 yıllarından başlayarak, Amerikalı uzmanlarla birlikte “Üretim Mühendisliği” adı altında açılan kurs ve yapılan çalışmalar başlangıçta atölye ve fabrikalarda 1953 yılından sonra da Cer ve Hareket Servisleri’nden uygulanmıştır. 23 • Özel kesimde iş etüdü çalışmalarının yeterli olduğu, hatta var olduğu kesinlikle şüphelidir. Ülkemizdeki irili ufaklı özel sektör kuruluşları talebin çok, rekabetin olmadığı ortamlarda; açıkça “yaptığını sattığı” dönemlerde böyle bir çalışmaya gerek görmemişlerdir. Ancak günümüzde serbest piyasa ekonomisi ve rekabet ortamı; azami tasarruflar gerektirmektedir. Bu nedenle de İş Etüdü çalışmaları zamanla gelişme eğilimindedir.

18. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ • METOD ETÜDÜ • Metod etüdü, daha kolay ve daha etken yöntemlerin geliştirilmesi, uygulanması ve maliyetlerin düşürülmesi amacıyla bir işin yapılışındaki mevcut ve önerilen yolların dizgesel (sistematik) olarak kaydedilmesi ve eleştirilerek incelenmesidir. • Frank GILBRETH tarafından ortaya atılan “hareket etüdü”, “metod etüdü” ile aynı alanı kapsamakla birlikte, bugünkü uygulamada hareket etüdü terimi yerine çok daha yaygın olarak “metod etüdü” terimi kullanılmaktadır. • Metod etüdünün konuları şunlardır: • Süreçlerin ve yöntemlerin düzeltilmesi, • Fabrikanın, atölyenin, işyeri düzeninin, tesisat ve donanım tasarımlarının düzeltilmesi, • İnsan gücünde artırım sağlanması ve aşırı yorgunluğun azaltılması, • Malzeme, makine ve insan gücünün kullanılmasının düzeltilmesi, • Daha iyi çalışma koşullarının geliştirilmesi.

19. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ • İZLENECEK YOL • Endüstri Mühendisliği (EM) yaklaşımı içinde izlenecek gen yöntem aşağıdaki gibi olmalıdır. • Problemin belirlenmesi • İlgili bilgilerin toplanması • Toplanan bilgilerin derlenip analiz edilmesi • Alternatif çözümlerin geliştirilmesi • Karar • Uygulamaya geçiş • Düzeltici kararlar alınması • Metod etüdü çalışmalarında yukarıdaki çerçeveye uyulması kaydı ile yer alan faaliyetler şunlardır : • 1. Üzerinde metod etüdü yapılacak işin seçiminde, • işin ömrü ve yinelenebilir olma özelliği • makina ve insan güçlerinin kullanım oranları • işin toplam maliyete katkısı • aksaklık belirtilerinin derecelerinin belirlenmesi • 2. İşin özelliklerini belirleyecek aşağıdaki bilgiler derlenmelidir. • Mevcut işlemler tespit edilmelidir. Bu amaçla işlemlerin listesi hazırlandıktan sonra süreç, işçi-makina, gerekli ise, sağ-sol el diyagramları hazırlanır. • Mamulün özelliklerine ilişkin olarak kullanılacak malzemeler kapasite spesifikasyonları, toleransları tespit edilir. • Kullanılan takım ve teçhizatın çalışma hızı, kapasite ve maliyeti, bakım, ömür, v.b. özellikleri bulunur. • İşgücüne ilişkin özellikler tespit edilir. • İşyeri çalışma koşulları ile ilgili bilgiler toplanır.

20. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ • 3.İşin ayrıntılarının incelenmesi: İş etüdü ve ergonomi kavramı ve teknikleri kullanılır. Bu nedenle : • Ne yapılıyor? • Neden yapılıyor? • Nerede yapılıyor? • Kim yapıyor? • Ne zaman yapılıyor? • Nasıl yapılıyor? • Sorularına yanıtlar aranır. Yukarıda açıklanan temel soruları, her kademede tekrarlamak ve yeterli yanıtlar aramak metod etüdünün önemli bir aşamasıdır.10) • 4. Yeni metod geliştirilmesi: İşin elemanları ayrı ayrı incelenerek, geliştirme çareleri belirlenir. Sonra bunlar yeniden tüm olarak ele alınır. Burada gereksiz hareketlerin giderilmesi, birleştirme, basitleştirme olanakları araştırılır. • 5. Seçilen yeni metodun uygulanmasına geçiş ::Karar vericilere tanıtma ve onay alma aşamasıdır. • 6. Uygulamanın izlenmesi ve kontrolü : Bu amaçla gerekli düzeltmeler yapılmalıdır. Çünkü yeni metodun ilk uygulamaları sırasında görünmeyen bazı aksaklıklar çıkabilir. Bu nedenle uygulama bir süre izlenerek ortaya çıkan aksaklıklar belirlenir, gerekli düzeltmeler yapılır.

21. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ • İŞ SEÇİMİ • Metod etüdü yapılacak işin seçiminde, • Ekonomik, • Teknik, • İnsan (tepkileri) faktörleri dikkate alınmalıdır. • İşletme açısından ekonomik değeri az veya uzun süre uygulanmayacak olan işler üzerinde uzun araştırmalara gerektiren metod etüdü çalışmalarına girmenin sadece zaman kaybına neden olacağı açıktır. • Öncelikle, diğer üretim faaliyetlerini yavaşlatan veya durduran, darboğaz yaratan ve uzun süre uygulanabilecek işler olmasına dikkat edilmelidir. Örneğin, • Atölyeler veya işlemler arasında, çok fazla işgücü ve teçhizat kullanımını içeren uzun mesafeli malzeme hareketleri, • Çok fazla işçilik süresine gerek gösteren uzun süreli ve tekrarlılık oranı yüksek işlemler gibi.

22. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ • MEVCUT YÖNTEM ve ALTERNATİF ÇÖZÜMLER • Elde edilen veriler, amaca en iyi hizmet verecek teknikler kullanılarak eleştirici bir gözle incelenir. İnceleme esnasında sorulan bazı sorular alternatif metodların oluşturulmasında kullanılabilecek bazı yaklaşımların neler olması gerektiğine karar vermeyi kolaylaştırır. • Alternatifler geliştirmek için temel yaklaşımlar; • Alternatifler geliştirmek için temel yaklaşımlar: • Gereksiz faaliyet veya iş elemanlarını yok et, • Bazı işlem veya iş elemanlarını birleştir, • İşlemlerin yapılış sırasını değiştir, • İşlemleri basitleştir. • İş hakkındaki her şeyin mükemmel olmadığını varsaymak, geliştirme sağlamanın temel anahtarıdır. Temel sorular:

23. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ • NE? Ne yapılıyor? • İşlemin amacı nedir? • Niçin yapılması gerekmektedir? • İşlemin her parçası gerekli midir? • KİM? İşlemi kim yapıyor? • Niçin o kişi yapıyor? • Daha az hünerli ve eğitimli bir kişinin bu işi yapabilmesi için değişiklikler yapılabilir mi? • NEREDE? İşlem nerede yapılıyor? • Niçin orada yapılıyor? • Daha ekonomik başka bir yerde yapılabilir mi? • NE ZAMAN? İşlem ne zaman yapılıyor? • Niçin o zamanda yapılıyor? • Başka bir zamanda yapmak daha iyi olur mu? • NASIL? İşlem nasıl yapılıyor? • Niçin bu şekilde yapılıyor? • .

24. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ Bunlar dikkatli bir analiz ve hareket ekonomisi ilkelerinin uygulanmasını gerektirmektedir. Her bir eleman veya hareket sorgulanır. İşlemin veya işlemi daha kolay ve ekonomik hale getirmek için işlemdeki hareketlerin yok edilmesi, birleştirilmesi, sırasının değiştirilmesi ve basitleştirilmesi amaçlanmalıdır.

25. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ • BİR İŞLETME TEMELİNDE UYGULANABİLECEK TEKNİKLER • Bu bölümde metod etüdünde kullanılan yardımcı bir dizi şema ve iş planından bahsedilecektir. • ANA HAT İŞ AKIŞ ŞEMASI • Ana hat iş akış şeması detaya girmeden, üretim sürecini tümünü birden gözlemleme imkanı sağlar. Bir özet niteliği taşır. Ve ürünün tüm parçalarının geçtiği faaliyetler zincirini gösterir. Şemada sadece, işlem ,kontrol,faaliyetleri yer alır.Bu özelliği nedeni ile ,işlemlerin sırasını değiştirme, ve birleştirme gibi iyileştirmeler için oldukça faydalı bir şemadır. Şemanın sağ kesiminde ana parça işlemleri,diğerleri ana parçaya monte sırasına göre solunda yer alır.Ana parçadan itibaren , işlem ve kontrol faaliyetlerine

26. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ • İŞ AKIŞ ŞEMASI • Bir ürün veya bir parçası üzerinde gerçekleştirilen tüm faaliyetlerin (işlem,kontrol,taşıma,gecikme,depolama ve birleşik faaliyet) gerçekleşme sırasına göre gösteren bir şemadır. Ürünün veya parçasının faaliyetleri kolayca incelenerek , özellikle etkin olmayan faaliyetlerin (taşıma,gecikme) azaltılma, yok edilme amaçlı iyileştirme önerilerinin tespitinde kolaylıktır. • AKIŞ DİYAGRAMI • Herhangi atölye veya fabrikanın ölçekle küçültülmüş planıdır. Makinalar, iş istasyonları,depolama alanları vb. Bu plan üzerinde ölçekle yerleştirilir.Gözlemlerle iş akışı bu plana yansıtılır. • BİRİMLER ARASI HAREKET ŞEMASI • Belli bir dönem içinde , işçilerin malzemenin veya tezgahların yer değiştirmeleri ve birimler arası gidip gelmeleri hakkında verileri miktar olarak gösteren bir kayıt tekniğidir. Amaç, taşımalar dikkate alınarak, en az taşımayı sağlayacak tesis yerleşimini belirlemektir.

27. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ • BİRİMLER ARASI HAREKET ŞEMASI • Belli bir dönem içinde , işçilerin malzemenin veya tezgahların yer değiştirmeleri ve birimler arası gidip gelmeleri hakkında verileri miktar olarak gösteren bir kayıt tekniğidir. Amaç, taşımalar dikkate alınarak, en az taşımayı sağlayacak tesis yerleşimini belirlemektir. • ÇOKLU FAALİYET ŞEMASI • Çoklu faaliyet şeması (insan-makina şeması) birbirleri ile ilişkili olarak faaliyet gösteren unsurların (gruplar halinde çalışan işçiler, birkaç makinaya bakan işçi gibi) faaliyetlerini incelemek amacıyla kullanılır.Faaliyetler, aynı zaman eksenine göre ,yan yana kaydedilerek, her birimin boş kalma süreleri yani verimsiz süreler örmek amacını taşır. Faaliyetlerin sırası değiştirilerek , boş kalma süresini azaltacak bir yöntem bulunmaya çalışılır. Amaç tezgah işçiden bağımsız çalıştığı sürede işçiye diğer işi yüklemektir.Bu nedenle NC,CNC otomatik çalışan tüm işlemlerde uygulanabilir.. Örnek olarak tezgah çalışırken işçi boş duruyorsa , işçinin fiilen başka bir tezgahta veya el işinde çalışmasını sağlamaktır.

28. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD MÜHENDİSLİĞİ • METOD MÜHENDİSLİĞİ ve METOD ETÜDÜNÜN TEMEL ÖĞELERİ • Herhangi bir işin daha verimli yapılabilmesini temin için insan ve makine arasındaki ilişkilerin göz önüne alınması gereklidir. Metod etüdüne katkısı olabilecek faktörler arasında birbirlerini etkileyici ilişkiler bulunduğundan bunların tümünü beraberce göz önüne almak kaçınılmazdır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir : • İşlemin amacı : Bir mamulün oluşmasında uygulanan işlemler dizisinin, bir kısmını kesinlikle gerekli, fakat diğerlerinin ise sadece çeşitli hataları gidermeye yaradığına değinilmişti. Gereksiz işlemleri ortadan kaldırmak için başvurulacak en etkili yöntem her işlem için “üretim için gerekli mi?” veya “bu işlemin amacı nedir?” sorusuna cevap aramaktır. • İş parçasının tasarımı : Bir mamulün tasarımını teknolojik olanaklar ve yöntemlerin yanı sıra metod etüdü açısından incelenir. Mamulün tasarımını; • Kullanılan parça sayısının azaltılıp, azaltılmayacağı, • Taşıma uzaklıklarının ve işlem sayılarının azaltılması, • Daha uygun ve maliyeti düşük malzeme kullanılabilirliği. • Gereksiz tolerans spesifikasyonlarının kaldırılması konularına dikkat edilmelidir

29. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD MÜHENDİSLİĞİ • Toleranslar, kalite göstergeleri : Toleransların bir ürün tasarımındaki önemi büyüktür. Sıkı toleranslar ve kalite öğeleri işlem sürelerini artırır, ancak gereklidir. Metod mühendisi, toleransların gerçekte ne olmaları gerektiğini inceleyerek Metod Mühendisliği’ne iletir. • Malzeme : Malzemenin toplam maliyet içindeki payı büyüktür. Bu amaçla; • Aynı işi görecek daha ucuz malzeme kullanımı • İşlenmesi daha kolay malzeme kullanımı • Malzemenin şekil verme sonuç atılan kısımlarının azaltılması, metod mühendisinin görevleridir. • İmalat süreci : Mamulün son şeklini alıncaya kadar geçirdiği işlemler tek tek incelenerek basitleştirme olanakları aranır. • Üretim hattının sadece bir kısmında verim artışının tıkanıklık ve gecikmelere yol açmamasını, • Bir işlem üzerinde yapılacak değişikliğin diğer işlemler üzerinde etkiler yapmaması, sağlanmalı, • El ile yapılan işlemleri ucuz ve basit düzenekler kullanarak gidermek,

30. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD MÜHENDİSLİĞİ • Takım ve teçhizatı daha verimli kullanmaya çalışmak ve mevcutları daha ekonomik olanlarla değiştirmek, • Yeni kolaylıklarla iş basitleştirme olanakları aramak. • Mamulün üretilmesi için kesinlikle gerekenler, • Mamulün tasarımında ve özelliklerinde yapılan hatalar nedeni ile uygulananlar, • Üretim faaliyetlerinde hatalar nedeni ile ortaya çıkanlar, • İşçinin bilgisizliği veya yeteneksizliği ile ortaya çıkanlar, • Bunları giderme veya en aza indirmek için yapılacak araştırma geliştirme çalışmaları ise şöyle sıralanabilir : • Mamul geliştirme ve diğer analizler (İş Analizleri), • Standardizasyon ve uzmanlaştırma, • Pazar araştırmaları, • Malzeme ve stok kontrol etkinliği, • Metod etüdü, • İş ölçümleri.

31. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ METOD ETÜDÜ SEMBOLLER

32. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ DEĞERLENDİRME FORMU

33. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ DEĞERLENDİRME FORMU

34. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ • Therbligs” • Arama, • Bulma, • Seçme, • Kavrama, • Pozisyon (Konum değiştirme), • .Birleştirme (Montaj), • Kullanma, • Ayırma (Demontaj), • Kontrol, • Yük taşıma, • Geri dönme (Pre-position), • Bırakma, • Yüksüz taşıma, • Bekleme (Gecikme), • Bekleme (Zorunlu), • Dinlenme, • Planlama

35. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞÇİ-MAKİNA DİYAGRAMI

36. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ SÜRESİ ve İŞİ OLUŞTURAN UNSURLAR İŞİN SÜRESİNİ OLUŞTURAN UNSURLAR Bir ürünün üretilmesi esnasında (bir parçanın kaynağı veya tornalanması, daktilo ile bir metninin yazımı, bir hastadan kan alma vb) gerçekleşen ve üründe fiziksel veya kimyasal bir değişim meydana getiren faaliyetlerin her biri birer iş (işlem) olarak isimlendirilir. Bir işin yapımı esnasında, üründe istenen nitelikleri oluşturma (değişim) yönünde kullanılmayan fakat bazı nedenlerden dolayı harcanan ek süreler vardır. • İşin kapsamı, • temel iş kapsamı, • ek iş kapsamı, • etkin olmayan süre, den oluşur.

37. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ SÜRESİ • TEMEL İŞ SÜRESİ • Bir işlemi tamamlamak için teorik olarak gereken ve kısaltılması mümkün olmayan en kısa süreye Temel İşlem Süresi adı verilir. • Temel iş kapsamı, bir ürünün imalatında veya işin yapılmasında, • Tasarım ve spasifikasyonların hatasız olması, • İmalat veya işlem için gereken yöntemin tam olarak uygulanması, • Çalışma süresince herhangi bir nedenle kayıplar olmaması (dinlenme hariç) halinde o ürün veya iş için harcanan süredir.

38. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ SÜRESİNİN ETKENLERİ • Doğal olarak uygulama sırasında bu duruma ulaşmak hiçbir zaman mümkün değildir. Proses tipi endüstrilerde ve üretimin otomatik veya yarı otomatik sistemlerle gerçekleştirildiği üretim sistemlerinde söz konusu duruma bazen yaklaşılmaktadır. • Bir mamulün bir üretim merkezinde işlenmesi esnasında • * Fazla kalite standardı, * Makinanın arızalanması, • * Yanlış üretim yöntemi, *Makinanın planlı bakımı, • (mamulün yanlış imalat tasarımı) *İş kazaları,... Yanlış tezgah kullanımı, *Kalite dışı üretim, *Makina ve işçinin işi beklemesi, *Yarı mamulün tezgahlar arası taşınması, *Gereğinden fazla işleme, *İşçinin işi yavaşlatması vb gibi etkenlerden dolayı ek ve etkin olmayan süre oluşur. Bir işlem esnasında, toplam süreye etkin eden ve dolayısıyla verimlilik düzeyini düşüren Ek iş süresi ve Etkin olmayan süre söz konusudur.

39. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ SÜRESİNİN ETKENLERİ • EK İŞ SÜRESİ • Temel iş kapsamı; ürün tasarımının ve spesifikasyonlarının hatalı olması ve yetersiz imalat yöntemleri nedenleriyle gerçekleşmez. Bu nedenler çıktı miktarının düşmesini ve verimliliğin azalmasını sağlar. Üretim maliyeti yükselir. Temel iş kapsamına ilave getiren bu faaliyetlere ‘Ek İş Kapsamı’ denir. • İmalat esnasında aşağıdaki özelliklere dikkat edilmemesi halinde ek iş kapsamı oluşur veya artar. • Ürün veya parçaların tasarımı en ekonomik süreçlerin ve yapım yöntemlerinin kullanılmasına olanak vermeyebilir. Örneğin; saçtan yapılan bir parçanın, kesim, perçinleme veya kaynak işlemleri yerine preste basılarak üretilmesi hem süre hem de maliyet tasarrufu sağlar. • Ürünlerin çok çeşitlilik göstermesi, parti büyüklüğünün küçük olmasını ve bu nedenle de özel amaçlı tezgahlar yerine genel amaçlı tezgahların kullanılmasını zorunlu hale getirir. Bu da işlemlerin süresini arttırır. • Yüksek veya düşük (yanlış) seçilmiş kalite standardı iş kapsamını arttırır. Toleransların yüksek tutulması daha fazla işlem süresi gerektirir. Örneğin, hiç gerekmeyen yerlere (tezgahın dış yüzeyine) hassas tolerans verilmesi gibi. Benzer şekilde, çok kaliteli malzeme kullanımı da istenen hassasiyete ulaşılmamasına neden olur ve hatta ek işlemler gerekebilir. • Bir parçanın tasarımı son şekle getirmek için çok fazla işlem (talaş kaldırma) gerektirebilir.

40. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ SÜRESİNİN ETKENLERİ • Ürün tasarım ve spesifikasyonlarının hatalı olmasından doğan ek iş kapsamının azaltılabilmesi için yapılabilecek çalışmalar ‘Ürün Geliştirme’ ve ‘Değer Analizi’ çalışmalarının konusudur. • Ürün tasarımı esnasında malzemenin işlenebilirliği, şekli, toleranslar, görünüm gibi etmenlerin dikkate alınması imalat esnasında ekonomikliği sağlar. • Mevcut ekipmanların niteliklerini göz önünde bulundurarak ürün tasarımı gerçekleştirilmelidir. • Ürün çeşitliliği söz konusu ise ürünler ararsında ortak kullanılabilecek parçalar standart olmalıdır. Böylece uzmanlaşma da artacağından ek iş süresi azalır. • Ürün tasarlanırken, ürünün kalite özellikleri, Pazar-tüketici-ürün araştırması yoluyla belirlenmelidir. Tüketicinin talep ettiğinden daha hassas ilenmiş bir ürün maliyeti yükseltir. • Yetersiz imalat yöntemi nedeniyle oluşan ek iş süresi, • Yanlış tipte veya kapasitede tezgah kullanımı; küçük bir torna işini, büyük bir torna tezgahında yapmak gibi, • Takım ve aletlerin uygun seçilmeyişi, • İmalat yönteminin uygun koşullarda yürütülmeyişi; takım tezgahlarında kesme ve ilerleme hızının en iyi seçilmeyişi gibi, • Fazla mesafe kat edilmesine dolayısıyla işgücü kaybına neden olan tezgah yerleşimleri

41. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ SÜRESİNİN ETKENLERİ İş yerinin fiziki yerleşim düzeninden doğan aksaklıklar ile işçinin kullandığı yöntem için metod etüdü çalışmaları yapılmalıdır. Bir mamulün bir tezgahtaki işlemi esnasında temel iş süresi ile ek iş süresinin birbirinden ayrılabilmesi mümkün değildir. Bir parçanın fiilen işlem süresi ( temel + ek iş süresi) olarak gözlenir. • ETKİN OLMAYAN SÜRE • Temel iş süresi, iş süresince kesintisiz ve üretken bir çalışma içinde bulunulduğunu varsaymaktadır.. Ancak kesintisiz çalışma olağan dışıdır. Herhangi bir nedenle işçinin ve/veya tezgahın iş durdurmaları nedeniyle oluşan kesintilerin süresi ‘Etkin Olmayan Süre’ olarak nitelenmektedir. • Etkin olmayan süre genel olarak 2 kaynaktan oluşur: • Yönetimin kusur ve ihmali, • İşçinin hatası sonucu doğan etkin olmayan süredir

42. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ SÜRESİNİN ETKENLERİ • Yönetim uygulamalarından kaynaklanan bu boş sürenin nedenleri; • Pazarlama politikasının yanlış tespiti, • İş akışının planlı olmayışı, • gerekli hammadde, malzeme, makine ve araç gerecin zamanında sağlanmaması. • Tesisi ve makinaların işleyişinin uygun şartlarda olmayışı, • Çalışma koşullarının ihmal edilmesi nedeniyle işçinin çalışmasına engel çevre koşullarının olması, • İş emniyeti için gerekli önlemlerin alınmayışı. • Etkin olmayan süreyi meydana getiren ve arttıran bu nedenleri ortadan kaldırmak veya etkisini azaltmak için; Kalite Kontrol, Üretim Planlaması, Malzeme Yönetimi, Metod Etüdü, Ergonomi, Bakım Planlaması vb çalışmalar yapılabilir. • Metod etüdü ve ergonomi çalışmalarıyla, çalışma koşulları ve işin yapımı iyileştirilerek etkin olmayan süre azaltılabilir.

43. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ SÜRESİNİN ETKENLERİ İşçinin hatası nedeniyle oluşan etkin olmayan süre nedenleri, i. İşe geç başlama, işten erken ayrılma, iş başında başka şeylerle ilgilenme, bilerek yavaş tempoda çalışma vb. ii. Dikkatsiz çalışma sonucu hurda malzeme çıkması ve bunu yeniden işlem görmesi nedeniyle işgücü kaybı. iii. Emniyet tedbirlerini yeterince almaması nedeniyle iş kazalarının oluşması ve bu yüzden üretimin durması. • Etkin olmayan süreyi azaltmak için çözüm getirici yönetim teknikleri • PAZARLAMA :Ürün çeşitliliğinden kaynaklanan boş süreyi azaltır. • MALZEME YÖNETİMİ : Hammadde ve parçanın zamanında temin edilmesi sağlar. • KORUYUCU BAKIM : Arızalardan ve tesisin kötü durumda çalışmasından kaynaklanan etkin olmayan süreyi (üretim duruşlarını) azaltır. • ERGONOMİ: İşçinin çalışama koşullarının iyileştirilmesini sağlayarak işgücü verimliliğini arttırır. • İŞ GÜVENLİĞİ: İş kazalarını azaltır.

44. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ ve İNSAN • İŞ ETÜDÜ UYGULAMALARI VE İNSAN • İş etüdü, toplam iş süresi içindeki ek iş ve etkin olmayan süre problemlerinin incelenmesini sağlayan sistematik bir yaklaşımdır. Bu incelemelerde, yöneticilerin,ustabaşlarının, işçilerin ve iş etüdcülerinin rolü vardır. • İş etüdü iyi kullanılması halinde yarar sağlanmasına karşın, kötü kullanımında verimlilik sağlanamaz. Eğer iş etüdünün verimliliği arttırması bekleniyor ise, uygulamaya geçmeden önce, yönetim ile işçiler arasında oldukça iyi ilişkilerin var olması gereklidir ve işçiler yönetimin içtenliğine güvenmelidir.Aksi halde, işçiler, daha fazla iş alabilmek gayret sarf etmeyebilirler. Yöneticilerin Rolü İş etüdünün bir işletmede uygulanmasında başarı elde etmek isteniyor ise, en üstten en alt yöneticiye kadar tüm yönetim kademesindeki yöneticilerin anlayış göstermesi ve bunu desteklemesi gerekmektedir. • Ustabaşının Rolü • İş etüdü çalışmalarında, iş etüdcüsünün en sık karşılaştığı problem, ustabaşlarının davranışlarıdır. İş etüdü çalışmalarından iyi sonuç alınmak isteniyor ise, ustabaşları kazanılmalı, güvenleri sağlanmalıdır. Zira, tepkisi, çalışmanın uzamasına ve uygulanmamasına neden olabilir.

45. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ETÜDÜ ve İNSAN • İşçinin Rolü • Yapılan iş etüdü çalışmasındaki iş hakkında en ayrıntılı bilgiye sahip olan, o ,işi yapan işçidir. Yapılan çalışmayı uygulayacak olan, uygulanabilirliği konusunda görüşüne baş vurulan insan da o işi yapan işçidir. Bu nedenle, iş etüdü çalışmasının verimliliğinde o işi yapan işçinin katkısı büyüktür. İşçilerin iş etüdüne karşı genel olarak direnç göstermelerine bazı önemli faktörler neden olmaktadır. Bunlar: i. Metod etüdü çalışması sonrasında ortaya çıkan yeni yöntemle getirilen değişikliklere, özellikle, eski ve tecrübeli işçiler tarafından kuvvetli bir tepki duyulabilir. Bu kişilerin yeni yönteme uyum sağlamaları güç olabilir. ii. Çoğu işçi, çalışmalar sırasında, kendisinin sürekli gözlenmesinden rahatsız olabilir. İş ölçümüne tepki gösterebilir. Bu nedenle de yapılan çalışmanın amacı ayrıntılı olarak açıklanmalı, güven sağlanmalıdır. iii.Sık sık karşılaşılan bir durum da, iş etüdü çalışmaları sonucunda, kendilerine ihtiyaç kalmayacağı endişesidir.

46. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ÖLÇÜMÜ • İŞ ÖLÇÜMÜ • İş ölçümü, işlemin, belirli çalışma koşulları altında ve belirli yöntemlerle yeteri kadar eğitim görmüş, bilgi ve yeteneğe sahip bir işgören tarafından bir işgünü boyunca aşırı yorgunluk yaratmayacak çalışma-hızı ve koşulları ile yapılması için geçen sürenin tespiti amacı ile uygulanan teknikler dizisidir. 13 • Bu sürenin içinde işçinin kişisel gereksinimleri, beklenmeyen gecikmeler, yorulma için toleranslar da vardır. Standart süreye temel olacak, normal sürenin hesaplanmasında kullanılan teknikler şunlardır. (13) • Doğrudan ölçme, • Faaliyet örneklemesi, • Standart bilgilerin sentezi, • Analitik kestirimler, • Elemanter hareket standartları.

47. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ÖLÇÜMÜ • Bunlar içerisinde en fazla tanınan ve uygulanan, işlemleri belirli kurallar çerçevesinde izleyerek, kronometre ile ölçmeye çalışan, doğrudan ölçme tekniğidir. Diğer yöntemler bazı işletmelerde kronometreye göre daha avantajlı olabilir. • Doğrudan ölçme tekniğinde, kronometre, kayıt tablası ve bazı durumlarda film çekim makinası kullanılır. İzlenen yol aşağıda görülmektedir. 15 • Ölçümleme yapılacak işin seçimi, • İş istasyonu ve işgörenin seçimi, • İşlem, iş istasyonu ve işçi ile ilgili bilgilerin derlenmesi, • İşlemin kronometraj açısından duyarlı elemanlara ayrılması. • Gözlemlerin yapılarak, kayıt edilmesi, • İstenilen gözlem duyarlılığını sağlamak için duyarlı gözlem sayısı bulunması, • Performans oranının belirlenmesi, • Toleransların belirlenmesi, • Standart sürenin bulunması.

48. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ STANDART SAPMA Vve NORMAL EĞRİ Standart Sapma istatistiksel analizde büyük önemi olan bir dağılma ölçüsüdür. "Kareli Ortalama Sapma" adı da verilen bu ölçü "değişkenlerin aritmetik ortalamadan sapmalarının kareli ortalaması"dır.Standart Sapma en iyi şekilde varyanstan yola çıkılarak anlatılabilir. Bir dağılımda varyans; birim değerlerin aritmetik ortalamadan farklarının karelerinin toplamının birim sayısından bir eksiğine bölümüdür. Standart Sapma da, varyansın pozitif kareköküdür. Standart sapmanın temelinde sapma kavramı yatmaktadır. Sapma, bir serinin herhangi bir "X" değişkeni ile ortalaması arasındaki farktır.Sonuç olarak Standart Sapma; bir serideki değerlerin aritmetik ortalamadan sapmalarının kareli ortalaması, varyansın kareköküdür. Standart Sapma, s ile gösterilir. Xi= DeğişkenN= Dönem sayısı

49. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ÖLÇÜMÜ Bu işlemlerde üzerinde dikkatle durulması gereken en önemli noktalardan birisi performans oranının belirlenmesidir. Zaman etüdünde yargının en fazla ağırlık taşıdığı aşamadır. Zaman etüdünde yargının en fazla ağırlık taşıdığı aşamadır. Bu yüzde (%) ile ifade dilen bir sayıdan ibarettir. “R” ile sembolleştirilmiştir. Çeşitli yöntemlerle hesaplanabilmektedir. Genellikle “Westinghause” yöntemi ile bulunur.16 Bu yöntemde; iyi yetenek…………………………....0,06 üstün çaba……………………………0,12 kötü çevre şartları…………………..-0,07 tutarlılık…………………………….....0,01 şeklinde ağırlık verilmiştir. Bu değerlerin toplam performans oranı “1”’e eklenir. Toleranslar, kişisel toleranslar ve yorulma toleransları olarak verilmiştir. Çalışma koşullarına göre ve işin ağırlık durumlarına bağlı olarak saptanmıştır. Koşullara uygun ağırlıklar alınarak standart sürenin bulunmasında kullanılır. Bunlarla ilgili bilgiler ve işgören yorulmasına neden olan faktörler ve bunların toleransları Ek-6 olarak verilmiştir. 16 Ölçümlemeler yapıldıktan, performans oranı takdir edildikten ve toleranslar hesaplandıktan sonra standart sürenin hesabına geçilir.Bu hesaplama; Standart süre = NS x R + NS x R x (1) ifadesiyle yapılır. 18 Bu ifade de; SS : standart süre R : performans oranı (tempo) NS : normal süre : toleranslar

50. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İŞ ÖLÇÜMÜ ve GÖZLEM YETERLİLİĞi Bu hesaplamalardan sonra, yapılan gözlem sayısının yeterli olup olmadığı araştırmalıdır. Bu amaçla; duyarlı gözlem sayısı %95 güven sınırı, %5 duyarlılık ile ve aşağıdaki varsayımlar altında (2) no’lu formülle bulunur. Bu varsayımlar; = X’ler normal dağılmaktadır. N’ = 40  N  Xi – ( Xi) 2 …………………………….……………  Xi Bu formülde; Xi : Söz konusu elemanın i. gözlemde ölçülen süresi X : Örnek grubu gözlemlerinin ortalaması N : Halen yapılmış olan gözlem sayısı N’ : İstenilen duyarlık ve güven sınırı içinde tahmin yapmayı sağlayacak gözlem sayısıdır. 18 İş etüdünün bir boyutu olan Metod Etüdü’yle işin yapılış yöntemi geliştirilip standartlaştırıldıktan sonra iş ölçümüne geçilebilir.