Fundamental, Essential & Internal audit

1. دورة آموزشي مباني، مرور الزامات و مميزي داخلي سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي Fundamental, Essential & Internal audit OHSAS 18001 : 2007 جمع‌آوري و اجرا: محسن زنديه (سرمميز سيستم‌هاي مديريت)

2. آنچه دراين دوره مرور خواهد شد

3. نام سمت آشنايي با سيستم‌هاي مديريت ايمني و بهداشت شغلي آشنايي با مميزي داخلي (سابقه مميزي) آشنايي با شركت كنندگان

4. يادآوري و مروري بر: مباني مبحث ايمني و بهداشت شغلي در سازمان‌ها اهم شيوه‌هاي شناساييمخاطرات و ارزيابي ريسك آشنايي با استاندارد ISO 19011:2002 توانمندي در طرح‌‌ريزي، اجرا، كنترل و بهبود فرآيند مميزي اهداف دوره

5.  • مباني سيستم‌هاي ايمني و بهداشت شغلي

7. بر اساس دلايل عقلي، عمدة دليل آسيب‌پذير بودن افراد در محيط‌هاي صنعتي عبارتند از: • فقدان وسايل حفاظتي در محيط كار • نامساعد بودن شرايط فيزيكي و روحي در محيط‌هاي كاري • عدم استفاده از روش‌هاي ايجاد و حفظ ايمني در كار • بي تجربه بودن افراد انسان و آسيب‌پذير بودن نتتيجه: احساس نياز به مدل راهنما براي تفكر سيستماتيمك در خصوص خطرات

8. علل مختلف در حوادث محيط كار تجربه و آمار نشان ميدهد كه: • تنها 10% تا 15% حوادثبعلت شرايط ناايمنمانند زير رخ ميدهد: • عوامل محيط كار • عوامل ناشي از تجهيزات و اقلام • در حالي كه بيش از 85% تا 90% حوادث ناشي از اعمال ناايمنهستند: • آموزش ناكافي • كمبود پشتيباني • كمبود نظارت • خطاي فردي

9. هزينهحوادث • هزينهمستقيم (Direct Costs): • هزينهدرمانافرادآسيب ديده • پرداخت غرامتبهكاركنانمصدوم • هزينهتعمير ياجايگزينياقلامازبين رفته • هزينه غير مستقيم (Indirect Costs): • زمانازدست رفته فرد مصدوم و زمان كمك سايركاركنان • خسارتناشيازتحويل درسفارش • توقف توليد و ارائه خدمات • عدم احساسامنيت كاركنان

10. مقبوليت ساير سيستم‌هاي مديريتي؛ زيربناي OHSAS • از جمله دلايل مهمي كه باعث شد تا موضوع ايمني و بهداشت شغلي به شكل استانداردهاي سيستمي‌ شكل بگيرند، مواردي مانند زير بود: • رويكرد و عملكرد مثبت استانداردهاي سري ISO 9000 از سال 1987 • رويكرد و عملكرد موفق استانداردهاي سري ISO 14000 از سال 1996 ISO 9000 ISO 14000 OHSAS 18001 OHSAS 18002 OHSAS 18001 1987 1996 1999 2000 2007

11. مهمترين سازمان‌هاي بين‌المللي • سازمان بين‌المللي كـار (I.L.O.)International Labor Organization • سازمان بهداشت جهـاني (W.H.O.)World Health Organization • سازمان بهداشت و ايمني شغلي (O.S.H.A.)Occupational Safety Health Administration

12. مهمترين نهادها و مراكز ملي مرتبط با ايمني و بهداشت شغلي در ايـران • وزارت كار و امور اجتماعي • اداره كل بازرسي كار • سازمان تامين اجتماعي • وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي • ساير سازمان‌ها و مراكز ملي: • وزارت نفت و قوانين ايمني مربوط به صنعت نفت • وزارت نيرو و قوانين ايمني مربوط به صنعت برق • بيمارستان‌ها و مراكز درماني با قوانين بهداشتي مرتبط با خود • سازمان انرژي اتمي

13. BS 8800؛ پاية سيستم‌هاي مديريت OH&S عناوين الزامات استاندارد BS 8800: • مقدمه • خط‌مشي ايمني و بهداشت شغلي • طرح‌ريزي • استقرار و اجرا • كنترل و اقدام اصلاحي • بازنگري مديريت خصايص و مشخصه‌هاي خوبي كه در استاندارد BS 8800 انگلستان وجود داشت، باعث شد تا اين استاندارد، اصلي‌ترين مبنا و مرجع در تدوين استاندارد OHSAS 18001:1999 قرار گيـرد.

14. خصايص استاندارد OHSAS 18001: • اين استاندارد، توسط چند مرجع معتبر تهيه شده است. (در سال 1999توسط كميته‌اي متشكل ازموسسه استاندارد انگلستان(BSI) و ICS، SGS، DNV و ..... تدوين شده است). • اين استاندارد، نتيجة يكي شدن چند الگوي معرفي شده در زمينه سيستم‌هاي OH&S است. • OHSAS 18001، هم قابل مميزي است و هم قابل ثبت و صدور گواهينامه. • از بين تمام مدل‌هاي موجود، OHSAS 18001 مبنايي براي تدوين استانداردي بين‌المللي در زمينه OH&S، توسط سازمان ISO قرار گرفته است. استاندارد OHSAS 18001 مناسب‌ترين انتخاب براي سيستم OH&S

15. (ادامه): • اين مدل، تمامي ريسك‌ها و سيستم‌هاي مديريت ايمني و بهداشت شغلي را تحت پوشش دارد. • سيستمي را به منظور شناسايي و اولويت‌بندي موضوعات OH&S فراهم كرده است. • تمامي مشاغل درون سازمان را مد نظر دارد (نه فقط پرسنلي كه در معرض خطرات بيشتري باشند!) • (از نظر الزامات) با ساير مدل‌هاي سيستم‌ مديريت، نظير ISO 9000 (مدل سيستم مديريت كيفيت) و ISO 14000 (مدل سيستم مديريت زيست محيطي) سازگاري دارد. استاندارد OHSAS 18001

16. OHSAS 18000 Family OHSAS 18001:2007 OHSAS 18002:2000 BS 8800:1996 سيستم‌هاي مديريت ايمني و بهداشت شغلي- الزامات راهنما براي استقرار OHSAS 18001 راهنما براي سيستم‌هاي مديريت ايمني و بهداشت شغلي

17. توجه ويژه • OHSAS 18001:2007، بيانگر معيار‌(هاي) عملكرد در زمينة ايمني و بهداشت نيست. تنها • تمامي جزئيات لازم براي طراحي يك سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي را ارائه مينمايد.

18. استقـرار موثرOHSAS 18001 براي يك سازمان مزايايي را در پي دارد كه از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره كرد: • ايجاد نگرشي طرح‌ريزي شده و مستند به مقولة ايمني و بهداشت شغلي (1)(OH&S) • اطمينان از وجود ساختاريمنسجم، شفاف و روشن جهت مديريت بر OH&S • افزايش آگاهي و دانش درباره ايمني وبهداشت كار • اطمينان‌دهي به طرف‌هاي ذينفع • ايجادمحيط كاري ايمن‌تروسالم‌ترو نيز كاهش ريسك در بروز حوادث و بيماريهاي شغلي استقرار سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي چــرا؟! (1): OH&S= Occupational Health & Safety (ايمني و بهداشت شغلي)

19. (ادامه) • كاهش زمان‌هاي تلف شده: • در اثر بروز بيماري و صدمات وارده به كاركنان • در اثر از كار افتادن اموال و تجهيزات • توجه عملي به قوانين و مقررات ملي و بين‌المللي و رعايت آنها. • كاهش پرداخت خسارات مالي و جريمه‌هاي احتمالي ناشي از عدم رعايت ايمني و بهداشت شغلي. • و ...... استقرار سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي چــرا؟!

20.  • مروري بر الزامات OHSAS 18001:2007

21. سرفصل‌هاي الزاماتOHSAS 18001:2007 • 1- دامنة كاربرد • 2- مراجع • 3- تعاريف و اصطلاحات • 4- الزامات سيستم مديريت OH & S • 4-1- الزامات عمومي • 4-2- خط‌ مشي ايمني و بهداشت شغلي • 4-3- طرح‌ريزي • 4-3-1- شناسايي خطر، ارزيابي ريسك و تعيين كنترل‌ها

22. 4-3-2- الزامات قانوني و ساير الزامات • 4-3-3- اهداف و برنامه‌(ها) • 4-4- اجــرا و عمليات • 4-4-1- منابع، وظايف، مسئوليت، پاسخگويي و اختيار • 4-4-2- صلاحيت، آموزش و آگاهي • 4-4-3- ارتباطات، مشاركت و مشاوره • 4-4-4- مستند‌سازي • 4-4-5- كنترل مستندات • 4-4-6- كنترل عمليات • 4-4-7- آمادگي و واكنش در شرايط اضطراري

23. 4-5- بررسي • 4-5-1- پايش و اندازه‌گيري عملكرد • 4-5-2- ارزيابي انطابق • 4-5-3- بررسي رويداد، عدم انطباق، اقدام اصلاحي و پيشگيرانه • 4-5-4- كنترل سوابق • 4-5-5- مميزي داخلي • 4-6- بازنگري مديريت

24. استاندارد OHSAS 18001 • موفقيت سيستم OHS بر اساس اين استاندارد به تعهد تمامي سطوح، به ويژه مديريت ارشد بستگي دارد. • اين استاندارد تاكيدات ISO 9001، ISO 14001 و ILO-OSH را در نظر گرفته است تا سازگاري با آنها را براي كاربران تقويت كند. • الزاماتي براي يك سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي مشخص مي‌كند. • در تمامي سازمان‌ها، از هر نوع، با هر اندازه قابل بكارگيري است. • با شرايط گوناگون جغرافيايي، فرهنگي و احتماعي سازگار است. • ساختار آن بر اساس PDCA چيده شده است. (شكل (1)) مقدمه

25. مدل سيستم مديريت ايمني و بهداشت در OHSAS 18001 Act بهبود مداوم بازنگري مديريت خط مشي OH&S بررسي و اقدام اصلاحي طرحريزي اجرا و عمليات Check Plan Do

26. 1-دامنه كاربرد: • اين استاندارد معيارهاي عملكردي ايمني و بهداشت شغلي خاصي را بيان نمي‌كند. • اين استاندارد ]كليات طراحي يك سيستم مديريتي را بيان مي‌كند و[ مشخصات تفصيلي طراحي سيستم را بيان نمي‌كند. • اين استاندارد مناسب سازماني است كه : • بخواهد ريسك‌هاي مربوط به كاركنان و ديگر طرف‌هاي ذينفع مرتبط با فعاليت‌هاي سازمان را كم يا حذف نمايد. • يك سيستم مديريت ايمني و بهداشت را استقرار، نگهداري و بهبود مداوم دهد. • بخواهد از اينكه با خط‌مشي ايمني و بهداشت شغلي كه بيان كرده است منطبق است، اطمينان حاصل كند. • قصد دريافت خوداظهاري، تاييديه مشتري، صدور گواهينامه داشته باشد.

27. 1-دامنه كاربرد – ادامه : • گستره كاربرد اين استاندارد بستگي دارد به عواملي چون: • خط مشي ايمني و بهداشت • ماهيت فعاليت‌ها • ريسك‌ها • پيچيدگي عمليات

28. 1-دامنه كاربرد – ادامه :

29. 2- مراجع: • در اين استاندارد، مراجع زير بايستي مد نظر قرار گيرند • OHSAS 18002:2000 • ILO-OSH : 2001 (Guidelines on Occupational Health and Safety Management System (OSH-MS))

30. 3- واژگان و اصطلاحات: توجه: در استاندارد، تعاريف بر اساس ترتيب حروف الفبا بيان شده‌اند. ليكن اينجا، بر اساس مفاهيم و ترتيب موضوعي مطرح مي‌شوند. 3.17 - سازمان: شركت، بنگاه، اداره، مجتمع اقتصادي، نهاد مسئول يا موسسه، يا بخشي يا تركيبي از آن‌ها، اعم از ثبت شده يا نشده، عمومي يا خصوصي كه داراي وظايف و تشكيلات اداري خاص خود باشد.

31. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه 3.23 – محيط كار: هرگونه محل فيزيكي كه در آن فعاليت‌هاي مربوط به كار تحت تاثير سازمان انجام مي‌شوند. يادآوري: سازمان در هنگام توجه به محيط كار، بايستي پرسنلي كه براي مثال، در حال سفر يا جابجايي در محل كار، محل كارفرما يا محل مشتري، و يا در حال كار در منزل هستند را در نظر بگيرد.

32. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه 3.10 – طرف‌هاي ذينفـع: فرد يا گروه داخل يا خارج محيط كار كه به عملكرد ايمني و بهداشت شغلي سازمان مرتبط است يا از آن تاثير مي‌پذيرد. 3.15 – عملكرد ايمني و بهداشت شغلي: نتايج قابل اندازه‌گيري مديريت يك سازمان نسبت به ريسك‌هاي ايمني و بهداشت شغلي خود

33. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه 3.12 - ايمني وبهداشت شغلي: شرايط و عواملي كه بر ايمني و بهداشت شغلي كاركنان يا ديگر كارگران (از جمله كارگران موقت و پيمانكار)، بازديدكنندگان يا هر شخص ديگري در محيط كار(3.23) سازمان تاثير مي‌گذارد يا مي‌تواند تاثير بگذارد. 3.13 - سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي بخشي از سيستم مديريت يك سازمان (3.17)است كه براي ايجاد و استقرار خط‌مشي (3.16) و مديريت نمودن ريسك‌هاي ايمني و بهداشت شغلي (3.21) مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

34. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه 3.6 – خطـر(Hazard): منبع، وضعيت يا اقدامي كه داراي پتانسيل آسيب، به صورت مصدوميت يا بيماري (3.8) يا تركيبي از اين‌ها باشد.

35. عوامل زيان‌آور محيط كار دسته‌بندي انواع خطر (عوامل زيان‌آور) عوامل فيزيكي عوامل شيميايي عوامل اكولوژيك عوامل ارگونوميك عوامل رواني • نمونه هايي از عوامل: • ارگونوميك: آسيب‌هاي ناشي از بلند كردن بار، خستگي، استرس • اكولوژيك: آسيب‌هاي ناشي از محيط داراي ويروس، قارچ، انگل • شيميايي: آسيب‌هاي ناشي از گاز، بخارات، مواد معلق در محيط • فيزيكي: آسيب‌هاي ناشي از سقوط، الكتريسيته، فشار، دما،... • رواني: آسيب‌هاي ناشي از بر هم خوردن تعادل روحي رواني، استرس كاري

36. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه 3.7 – شـناسـايي خطـر(Hazard Identificaton): فرآيند تشخيص وجود يك خطر (3.6) و تعريف خصوصيات آن. ]نكته: وجود كلمه فرآيند در اين تعريف، خود اهميت و نوع نگاه به مقوله شناسايي خطر در سازماني كه قصد استقرار سيستم ايمني و بهداشت شغلي دارد را بيان مي‌كند[

37. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه 3.9 – رويـداد(Incident): اتفاق(هاي) مرتبط با كار كه به موجب آن يك مصدوميت يا بيماري (3.8) (صرفنظر از وخامت آن) يا كرگ و مير رخ دهد يا مي‌تواند رخ دهد. يادآوري (1): حادثه (Accident) رويدادي است كه منجر به مصدوميت، بيماري يا مرگ شده است. يادآوري (2): شبحه حادثه (يا ”شبه سانحه“، ”اتفاق ختم به خير“، ”رخداد خطرناك“) رويدادي است كه به موجب آن، مصدوميت، بيماري و يا مرگ رخ ندهد. يادآوري (3): يك وضعيت اضطراري، نوع خاصي از رويداد است.

38. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه 3.8 – بيماري(ill health): شرايط قابل تشخيص نامطلوب جسمي يا ذهني كه از يك فعاليت كاري ناشي مي‌گردد و يا بر اثر آن و يا ]به خاطر[ شرايط مرتبط با آن بدتر مي‌شود.

39. ساختار مفهومي بين اجزاي ”مديريت خطر“

40. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه • 3.21 – ريسك (Risk): • تركيبي از: • احتمال رخداد يك اتفاق خطرناك (رويداد) يا قرار گرفتن در معرض آن (مواجهه) • وخامت مصدوميت يا بيماري ناشي از رخداد احتمال رخداد شدت پيامد

41. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه 3.22 – ارزيابـي ريـسك (Risk Assessment): فرآيند ارزشيابي/ ارزيابي ريسك(هاي) ناشي از خطر(ها)، با در نظر گرفتن كفايت تمامي كنترل‌هاي موجود، و تصميم‌گيري در اين باره كه ريسك‌0ها) قابل قبول مي‌باشند يا خير ]؟[ ]نكته: در اينجا نيز مانند تعريف شناسايي خطر، كلمه فرآيند در تعريف ارزيابي ريسك، نشان از اين دارد كه ارزيابي داراي ورودي(ها) و خروجي(هاي) مشخصي است.

42. 3- واژگان و اصطلاحات: ادامه 3.1 –ريـسك قابل قبول (Acceptable Risk): ريسك كاهش پيدا كرده تا سطحي كه مي‌تواند توسط سازماني كه به تعهدات قانوني خود و خط‌مشي ايمني و بهداشت شغلي‌(اش) توجه دارد، تحمل گردد.

43. 4-1-الزامات عمومي: • سازمان بايد يك سيستم مديريت ايمني وبهداشت مطابق با الزامات اين استاندارد: • ايجاد Establish • مستند Document • اجـرا Implement • برقرار نگهدارد Maintain • و به طور مستمر بهبود دهد

44. 4-2-خط مشي‌ ايمني و بهداشت شغلي: • خط مشي سازمان توسط مديريت ارشد تصويب مي‌شود و داراي خصوصيات زير است: • متناسب با ماهيت و مقياس و ريسك‌هاي OHS سازمان باشد. • شامل تعهد به پيشگيري از مصدوميت و بيماري و بهبود مستمر باشد. • شامل تعهد به (حداقل) انطباق با الزامات قانوني قابل كاربرد و ديگر الزامات باشد. • چاچوبي براي تعيين و بازنگري اهداف OHS فراهم نمايد. • مدون، مستقر و نگهداري شود. • با هدف آگاهي‌سازي، به تمام افراد تحت كنترل سازمان ابلاغ شود. • در دسترس طرف‌هاي ذينفع قرار داده شود. • به صورت دوره‌اي بازنگري گردد.

45. 4-3- طرح‌ريزي • 4-3-1- شناساييخطر،ارزيابي ريسكو تعيينكنترل‌ها • سازمان بايد براي شناساييمداوم خطرات،ارزيابي ريسك‌ها، وتعيين كنترل‌هاي مورد نياز، اقدام به ايجاد، اجرا و نگهداري روش‌(هاي) اجرايي نمايد. • اين روش‌)ها( بايد شامل موارد زير باشند: • فعاليت‌هاي عادي و غيرعادي • فعاليت‌هاي تمام كاركناني كه به محل كار دسترسي دارند. (شامل پيما‌‌‌‌‌‌‌نكاران و بازديدكنندگان) • رفتار انساني و توانمندي‌هاي افراد و ديگر عوامل انساني • امكانات موجود در محل كار كه توسط سازمان يا ديگران تهيه شده‌است.

46. 4-3-1- شناساييخطر،ارزيابي ريسكو تعيينكنترل‌ها • (ادامه) • خطرات شناسايي شده با منشاء برون سازماني كه قابليت تاثيرگذاري نامطلوب بر ايمني وبهداشت شغلي افراد تحت كنترل سازمان را در دورن محيط كار دارند. • خطرات ايجاد شده در مجاورت محيط كار كه به واسطة فعاليت‌هاي مربوط به كاري كه تحت كنترل سازمان هستند. • زير ساخت، تجهيزات و مواد موجود در محيط کار صرفنظر از اينکه توسط سازمان يا ديگران تامين شده باشد. • تغييرات انجام شده يا تغييرات پيشنهادي در سازمان، فعاليت‌ها يا مواد مصرفي آن. • اصلاحات سيستم مديريت OH&S، شامل تغييرات موقتي و تاثيرات آنها بر عمليات، فرآيندها و فعاليت‌ها • هر گونه تعهدات قانوني قابل كاربرد مربوط به ارزيابي ريسك و استقرار كنترل‌هاي لازم. • طراحي فضاهاي کاري، فرآيندها، نصب، ماشين آلات / تجهيزات، روش هاي اجرايي عملياتي و سازماندهي کار، شامل سازگاري آن‌ها با توانمندي‌هاي افراد

47. 4-3-1- شناساييخطر،ارزيابي ريسكو تعيينكنترل‌ها • (ادامه) • متدولوژي سازمان براي شناسايي و ارزيابي ريسك بايد: • متناسب با دامنه كاريرد، ماهيت و زمانبندي تعريف شود تا اطمينان حاصل گردد كه بيشتر يشگيرانه (Proactive) است تا واكنشي (Reactive) • شناسايي، اولويت‌بندي و مستند‌سازي ريسك‌ها و بكارگيري كنترل‌ها را به طرز متناسب، ميسر سازد. • - مديريت تغيير: شناسايي خطرات قبل از انجام تغييرات • - اطمينان از استفاده از نتايج ارزيابي‌ها در هنگام تعيين كنترل‌ها • - مدون و بروزنگهداري نتايج شناسايي، ارزيابي و كنترل‌هاي تعيين شده.

48. 4-3-1- شناساييخطر،ارزيابي ريسكو تعيينكنترل‌ها (ادامه) • هنگامتعيين كنترل‌ها يا در نظر گرفتن تغييرات در كنترل‌هاي موجود، بايد در كاهش ريسك، سلسله مراتب ]منطق[ زير را مد نظر قرار داد: • حذف Termination • جايگزيني Substitution • كنترل‌هاي مهندسي / اصلاح Treatment • كنترل‌هاي اداري و / يا علائم Signing/Warningand/or administrative controls • لوازم حفاظت فرديPersonalProtectiveEquipment

49. استنباط از مفاهيم بند 4.3.1 كدام جهت درست است؟ چـرا؟!  تدوين خط مشي و استراتژي درك قوانين درك مخاطرات 

50. فرآيـند شناسايي، ارزيابي و كنترل ريسك • انتخاب فرآيند، محدوده، تجهيزات يا عملكردي كه بايدRisk Assessment شود. • انتخاب تيم(هاي) كاري بر مبناي صلاحيت كاري مرتبط. • تعيين اهداف مربوط به هر يك از محدوده‌هايي كه بايد ارزيابي شوند. • تجزيه و تحليل اجزاي فرآيند، محدوده، تجهيزات يا عملكردهاي انتخاب شده. • تعيين اتفاقات ناخواسته در هر يك از اجزا كه خطرات بالقوه دارند. • تعيين احتمال وقوع هر يك از اتفاقات ناخواستة شناخته شده. • مشخص نمودن قوانين و مقررات قابل كاربرد • رتبه‌بندي (Rank) هر يك از ريسك‌هاي شناخته شده (تعيين قابل قبول بودن ريسك در اين مرحله بايد صورت پذيرد) • تعيين (توصيف) كنترل‌هاي فعلي يا طرح‌ريزي شده در سازمان كه بر روي اين ريسك‌ها اعمال مي‌شوند. • تعيين كنترل‌هاي جديد براي ريسك‌(هاي) شناخته شده، بر پاية كفايت آنها در كنترل ريسك (تا رسيدن به حذف يا كاهش ريسك‌ها به حد قابل قبول) با درنظرگيري قوانين و مقررات. ! • اجراي كنترل‌هاي تعريف شده و جمع‌آوري كامل سوابق مرتبط از تمام مراحل.