EL HİJYENİ

1. EL HİJYENİ Prof. Dr. Murat Günaydın Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD

2. Tarih • 1846’da Ignaz Semmelweis’in, • Doğum sonrası streptokoksik puerperal sepsis’e bağlıölümleri, % 23 den % 3’e düşürmesi • Müdahale öncesi kadavra ile çalışan asistanlarının ellerini klorlu su ile yıkattı • 1975 ve 1985 yıllarında Centers for Disease Control (CDC) • Hastanede el yıkama uygulamalarına ait bir rehber yayınlamıştır.

3. Derimiz • Deri yaklaşık olarak 1.5 metre kare alana sahip vücudun en büyük organıdır • Normal insan derisi bölgelere göre farklı oranda aerobik mikroorganizma barındırır • Kafa derisinde 1x106 • Aksillada 5x105 • Karınüzerinde 4x104 • Önkolda 1x104 cfu/cm2 • Sağlık personelinin ellerindeki toplam bakteri sayısı • 3.9x104- 4.6x106

4. Cilt florasında bulunan bakteriler • Kalıcı flora • Ciltte sürekli bulunan normal flora üyeleri • Geçici flora • Sağlık personelinin hasta veya çevre ile temas sonunda aldığı etkenler • İnfeksiyöz flora • Sağlık personelinin elindeki paranuşi gibi infeksiyonların etkeni

6. Kirli eller • Hastane içinde yüksek virülans ve çoklu dirençli mikroorganizmaların hastalar arasında yayılmasında neden • % 20- 40 sağlık personelinin kirli elleri

7. Eller ile kontaminasyon Hemşire elleri • Hastayı kaldırma • Nabız sayma • Tansiyon ölçme • Oral ısı ölçme • Hastanın eline dokunma • Omuz veya kasığına dokunma 100-1000 cfu Klebsiella spp. ile kontamine Casewell M. Br Med J, 1977;2

8. Personel elleri İnfantlara bakım veren personelin • Bebekle oynama • Altını değişme • Besleme Uygulamalar esnasında RSV aldıkları gösterilmiştir Hall C, J Pediatr, 1981;99

9. Hastaların sağlam derilerine temas eden temiz sayılan işlemler esnasında Personelin eli • S. aureus • C. difficile • Gram Negatif basiller • Enterokoklar Kontamine olduğu

11. Sorun! • Bu büyük sorun (Hastane İnfeksiyonu) • Basit • Ucuz • Bir yöntemle • Ortalama % 25-50 oranında • Azaltılabilir

12. El yıkama uyumu

13. Sağlık personelinin el yıkama süresi Önerilen: 30 saniye el yıkama, toplam işlem süresi 60-90 sn

14. El yıkamanın az olma nedenleri • Zaman kısıtlılığı • Ekipmanın yetersizliği • Lavabo, sabun, kağıt havlu vs... • Cilt irritasyonu • Eldivenin koruduğu inancı • Önerilere-kurallara uymama

15. Yanlış GÜVEN! • Antibiyotiklerin keşfi • Eldiven kullanımı • Dezenfektanlara güven • El yıkamanın önemini azaltmıştır!!!

16. Uyumsuzluk için risk faktörleri • Doktor • Hasta bakıcı • Erkek • Yoğun bakımda çalışıyor • Hafta içi çalışıyor • Eldiven kullanıyor • Yüksek aktivite indeksi (saatte yapılan işin yoğunluğu)

17. El temizliği • Hijyenik el yıkama • Basit sıvı sabun • Antimikrobiyal içeren sıvı sabun, • El dezenfeksiyonu (antisepsisi) • Kendiliğinden kuruyan alkol bazlı antiseptik solüsyonlar

18. El yıkama prosedürü • Ilık su ile eller önce ıslatılır • 3-5 ml antiseptik içeren veya içermeyen sıvı sabun ele alınır • Her iki elin tüm yüzeyleri ve parmaklar yaklaşık 30 saniye ovulur • Ilık su ile eller durulanır • Kağıt havlu ile kurulanır • Kullanılan havlu ile musluk kapatılır • Kağıt havlu el değmeden pedallı çöp kutusuna atılır

19. 5 saniye 5 saniye 5 saniye 5 saniye 5 saniye 5 saniye El yıkama tekniği (EN-1500)

20. El sırtı El ayası En sık yıkanmayan bölgeler Daha az sıklıkta yıkanmayan bölge Yıkanan bölge

26. Alkol bazlı el antiseptikleri • Üretici firmanın tarif ettiği kadar • Genellikle 3-5 ml • Az volüm etkili değil • Antiseptik solüsyon avuç içine alınır • Elin bütün yüzeyine yayılır (yıkama gibi) • Her iki elin tüm yüzeyleri ve parmaklar eller kuruyana kadar antiseptikle ovulur • Bu işlem yaklaşım 15-25 sn. sürer

27. El antiseptiklerinin avantajları • Mikrobiyolojik açıdan çok etkili • Daha çabuk • Daha ucuz • El yıkamaya göre el tahrişi daha az • Durulama esnasında su kaynaklı tekrar kontaminasyon riski yok

29. Yıkamadan önce eller Dezenfeksiyondan sonra eller Yıkamadan sonra eller

30. Cerrahi el yıkama • Hijyenik el yıkamada kullanılan deterjanlar kullanılır • En az 2-3 dk yıkama yapılır, bilek ve dirseklerde yıkanır • Alkollü bir preparat kullanılıyorsa 5 ml sıvı alınarak işlem yapılır. 2-3 kez 3 dk uygulanır • Su ile yıkamadan sonra alkol bazlı bir antiseptik solusyon kullanılması etkiyi artırır

31. Cerrahi el yıkama • Saat, yüzük vb. şeyler çıkartılır • Steril tek kullanımlık ve otoklavlanan fırçalar ile tırnak araları günün ilk el yıkamasında temizlenmelidir. • Steril havlular kullanılır • Havlular el yıkamadan sonra alkollü antiseptiklerden önce kullanılır • Bir operasyon seansında ardışık operasyonlardan önce tek başına alkollü solüsyonlar kullanılabilir • Daha sonra eldiven giyilir

32. Cerrahi el yıkama • El yıkamanın amacı bakteriyoljik yükü azaltmaktır • Eldivenden delinirse bakteri geçiş riski • Yıkamadan sonra- 100 bakteri • Yıkanmamışsa -1000-10000 bakteri • Eldiven sağlam kalırsa % 1.7 olan inf riski, yırtılma mevcutsa % 5.7 ye çıkar • En sık yırtılma sol avuç içi ve işaret parmağı

33. El yıkama ve El Antiseptiklerini Kullanma Endikasyonları -1 • Eller eğer gözle görülür şekilde kirlenmişse su ve sabun ile yıkanmalıdır. • Eğer eller gözle görülen bir şekilde kirlenmemiş ise alkol bazlı el antiseptikleri ile • Hastaya temas etmeden önce • Hastanın sağlam derisi ile temas sonrası bile (nabız, tansiyon ölçümü veya hastayı kaldırma) eller dekontamine edilmelidir.

34. El yıkama ve El Antiseptiklerini Kullanma Endikasyonları -2 • Eller gözle görülür şekilde kirlenmese de dekontamine edilmelidir • Vücut sıvıları veya çıkartıları ile • Mükoz membranlar ile • Bütünlüğü bozulmuş deri ile temas veya • Yara pansumanı sonrası • Hasta bakımı sırasında eller kirli bölgeden temiz bölgeye taşınacaksa dekontamine edilmelidir. • Hastanın yakın çevresindeki cansız objelere dokunulmuşsa eller dekontamine edilmelidir

35. El yıkama ve El Antiseptiklerini Kullanma Endikasyonları -3 • Ciddi nötropenisi veya diğer immun supresyonu olan hastalara bakım vermeden önce • Santral kateter ve sonda takmak için steril eldivenleri giymeden önce • Periferik kateter takmadan önce • Cerrahi işlem gerektirmeyen invaziv alet yerleştirmeleri ve sonda takmadan önce eller dekontamine edilmelidir

36. Sonuç • Ellerde görünür bir kirlenme varsa sabun ve su ile yıkanmalıdır • Diğer durumlarda eğer temin edilebiliyorsa alkol bazlı el antiseptikleri kullanılmalıdır • Eldiven el hijyeninin yerini alamaz • Eldiven giyilse bile çıkardıktan sonra el hijyeni sağlanmalıdır

37. Ortalama Log azalması Antiseptik Isopropanol Isopropanol+chlorhex N-propanol Ethanol Ethanol+chlorhex Povidon iyot Konstras(%) 90 60 70 + 0.5 80 77 + 0.5 70 80 85 95 1.0 70 70 + 0.5 95 + 0.5 70 + 0.5 5 2 13 3 3 2 5 1 2 3 Süre(dk) 2 5 5 5 3 3 2 2 1.0 1.7 0.7 – 0.8 2.5 1.5 1.5 – 2.0 2.0 – 2.9 1.0 2.1 – 2.4 2.1 2.0 2.4 0.7 Hemen 2.3 – 2.9 2.3 1.2 1.1 2.4 1.5 2.7 0.5 1.2 0.7 – 0.8 1.0 – 2.1 1.0 0.2 - 0.8 1.6 – 1.8 1.4 1.4 - - 0.6 - Kalıcı (3 saat) 1.5 Antiseptik solüsyonlar ve temiz elde normal flora bakterilerini azaltmaları

38. Antiseptiklerin antimikrobiyal etki spektrumu ve özellikleri İyodoforlar Fenol Türevleri İyot Bileşikleri Triclosan Grup Quaterner Amonyum Bileşikleri Chlorhexidine (% 2 – 4) Alkoller +++ +++ +++ +++ + Gram (+) +++ +++ + +++ +++ Gram (-) +++ ++ +++ ++ +++ + Miko- bakteri + - + +++ + + ++ - ++ Fungi +++ + - +++ + + Virus ++ +++ +++ +++ Orta Orta Orta Orta Orta Yavaş Etki hızı Hızlı Yorum Alkol ile Kombinasyon- ları kullanılır %60-90 kons. İyi etkili. Kalıcı etki yok. El hijyeninde kullanılabilir İyota göre Daha az irritan kullanılabilir Kalıcı etkili, nadiren allerjik Rx. Non-iyonik surfaktanlar nötralize eder El hijyeni için İrritan

39. Dezenfeksiyon Antisepsi Sterilizasyon Derneği www.das.org.tr www.das.org.tr/kitap2002 www.das.org.tr/kitap2003 www.das.org.tr/2005

40. Slaytlar ve Resimler için; • Prof. Dr. Murat Günaydın • Doç. Dr. Şaban Esen • Doç. Dr. Faruk Geyik Teşekkür ederiz.