Warszawa, 03.10.2008

1. Warszawa, 03.10.2008 PLANOWANIE MIEJSKIE I REWITALIZACJA WARSZTAT 2 Krzysztof Skalski Forum Rewitalizacji Instytut Spraw Publicznych UJ

2. Rewitalizacja jako część polityki miejskiej Transfer doświadczeń francuskich

3. Jakie kierunki transferu z Francji? • Polityki : np. model francuskiej „Polityki miast małych i średnich” , lata 70.-80, Polityki „Sektorów Chronionych” w miastach Sztuki i Historii, od 1963 r. do chwili obecnej, • Programy : np. „Programowane Operacje poprawy mieszkalnictwa i przestrzeni publicznych OPAH”..najbliższe aktualnemu modelowi LPR w Polsce, pozwoliły na realizację 150 programów rocznie przez 10 lat, • Instytucje : np. model Narodowej Agencji dla Poprawy Starych Zasobów Mieszkaniowych ANAH.., • Instrumenty : np. Prawo Pierwokupu Komunalnego, DPU; Reforma czynszów i dodatków mieszkaniowych, tzw. „Pomoc dla kamieni” i „Pomoc dla Ludzi”, instrumenty fiskalne…, • Formy, metody zarządzania: np. zarządzanie poprzez Operatora rewitalizacji – profesjonalne stowarzyszenia lokalne zrzeszone w Federacji krajowej : model PACT ARIM…

4. Udane i nieudane transfery z Francji • Zasady budownictwa w segmencie TBS,na wzór HLM • Reforma administracyjna i decentralizacja w Kraju, • Kontrakty wojewódzkie, • Program „Developpement Social des Quartiers”… • Program kształcenia operatorów 2001-2004

5. Kształcenie operatorów dla przekształceń obszarów kryzysowych • Programy przedakcesyjne…(Mr Jean Claude Ebel, Mr Xavier Givelet • Programy twinningowe MMR : DATAR- EPF- Forum Rewitalizacji: Mme Marie Claude Tessier…(Dijon), • kooperacja zdecentralizowana: np. Zyrardów – Creusot-Loire, Lyon – Łódź, i inne… • październik 2008 – nowy impuls, nowe kierunki…

6. Budowa programów rewitalizacji i kształcenie operatorów • 1991-93, PACT ARIM, Fundacja France-Pologne, Rada Europy : Jurydyka Lubicz w Krakowie, • 2000-2004, France- Pologne –Forum Rewitalizacji: kształcenie operatorów dla programów przekształceń urbanistycznych, z ROPSEM na Śląsku, • Lata 90., Konferencje krajowe w IGKiP – istrumenty urbanistyki operacyjnej, • 2000, IGPiK+ DATAR + Equipement + EPF – Urbanistyka operacyjna –brakujące instrumenty, Publikacja RRR

7. Istnieje naturalna konwergencja rozwiązań polskich i francuskich • Lepsze warunki transferu po 2004- Polska w UE: • Programy Interreg, • Upodabniają się ceny i koszty, • Dyrektywy europejskie : Francja i Polska są obiektywnymi sprzymierzeńcami w wielu punktach dotyczących polityki miejskiej,(np.przedsiębiorstwa komunalne-SEM,SSE- zones franches, Etablissement Public Foncier (NPdC- Sląsk ) • Sekretariat URBACT jest …w Paryżu, nowe impulsy do współpracy • Wiele wiedzy o rozwiązaniach zagranicznych zgromadzonej w kraju dzięki konferencjom międzynarodowym i publikacjom w latach 90.-2008

8. Transfer w latach 90-2000… • Ogólny optymizm dotyczący wykorzystania doświadczeń zagranicznych zgodny z ideą : ”Uczmy się na błędach… ….ale cudzych”! „ transfer to działalność twórcza, innowacyjna…”

9. Więc dlaczego tak mało skorzystano ? • Dlaczego nadal nie wiadomo jak gmina może sprawnie wykupić działki potrzebne do realizacji programów rewitalizacji ? • Dlaczego nadal nie wiadomo jak zachęcić właścicieli kamienic i wspólnoty mieszkaniowe do pożyczek na remonty ? • Dlaczego nadal nie wiadomo, jak przygotować niechciane przez developera tereny poprzemysłowe do powtórnego zagospodarowania ? …

10. Jakie są bariery transferu ? 1. Inercjainstytucjonalna we wdrażaniu innowacji: pomysł - adaptacja do kontekstu polskiego- przekonanie opinii – lobbing - inicjatywa legislacyjna – procedowanie – uzgodnienia – głosowania – wdrażanie- monitorowanie- dostrzeganie efektów niezamierzonych - poprawki… 17 lat nie wystarczyło dla ustawyo spójności społecznej i rewitalizacji miast!

11. Jakie bariery transferu ? 2. Ontogeneza instytucjonalna : dojrzewanie systemu instytucji do programów kompleksowych : • „brak styków” pomiędzy instytucjami współpracującym lub odwrotnie: „spięcia na stykach”, (np. projekty zintegrowane i finansowane równocześnie z EFS i EFRR w LPR), - potrzeba będzie instytucji rozjemczych i arbitrażowych (system francuski specjalnej jurysdykcji), - Niektóre projekty pilotażowe z lat 90. uczą, że : „Niedobrze jest mieć rację za wcześnie…”

12. Bariery transferu • grupy nacisku przeciwstawiające się wprowadzeniu skutecznych rozwiązań • bo na tym same stracą, • bo same musiały by się zreformować… • przykład : francuskie prawo o przestępstwie wynikającym z tzw. ”wczesnego poinformowania” – zapobiega nieuzasadnionej spekulacji, w Polsce - nie!

13. Bariery transferu • Uwarunkowania wynikające z „kultury instytucjonalnej” –w krajach wcześniej rozwiniętych UE i rozwijających się UE : badania socjologiczne- • Tolerancja dla częstych zmian kadrowych, • 0bawa przed podejmowaniem ryzyka, • obawa przed decyzją, obawa odpowiedzialności • homo sovieticus pracujący w sferze budżetowej, • Hierarchiczna - „pionowa”, a nie horyzontalna struktura instytucji samorządowych – utrudnia montaż programu rewitalizacji

14. MOMENT PRZESILENIA • Trudno przewidzieć MOMENT PRZESILENIA w procesie wprowadzenia rozwiązań wynikających z doświadczeń zagranicznych (7 projektów ustaw o rewitalizacji między 1992-2006) • - „zbyt dużo czynników jest w grze”

15. ANTYCYPACJA zjawisk wcześniej zaistniałych - największa korzyść z doświadczeń • trendy demograficzne w miastach, szczególnie małych i średnich – krajowa polityka miast małych i średnich: wzmacniać ich konkurencyjność poprzez specyficzną ofertę gospodarczą, wysoką jakość życia – programy, konkursy, • kryzys wielkich osiedli mieszkaniowych nadchodzi - potrzebna polityka krajowa – Francuzi : ANRU i PNRU; • kryzys starych dzielnic, zabytkowych i historycznych : Francuzi – Sektory Chronione, programy OPAH i nowy program PNRQD 2009-2016,- potrzebne nowe instrumenty dla konserwatorów zabytków w PL, • ziemia rolna - wielkość skończona: Chronić grunty rolne wobec prognoz rozproszenia zabudowy podmiejskiej, wykorzystać instrumenty dla „miasta zwartego”, • Segregacja społeczna w mieście – zadbać o „przemieszanie społeczne” (mixité urbaine)w programach rewitalizacji, • Strefy uprzywilejowane – to obecnie LPR. A obok ?? Komplementarność działań w mieszkalnictwie na całym obszarze aglomeracji jest konieczna

16. Doświadczenia do wykorzystania: • Tożsamość miast i Dziedzictwo kulturowe : wykorzystać Sektory Chronione, ZPPAUP, francuskie programy wsparcia dla dzielnic dawnych- nowe instrumenty merytoryczne i fiskalne dla konserwatorów zabytków, Krajobrazy ewolucyjne w obszarach poprzemysłowych na liście UNESCO- pomysł dla Śląska – współpraca z NPdC;

18. Instytucje szczebla krajowego • DATAR – DIACT a Projekt Międzyresortowej Komisji ds. polityki miejskiej i rewitalizacji, • ANRU a Krajowa Agencja ds. Odnowy Miast, • ANAH, Narodowa Kasa dla poprawy starych zasobów Mieszkaniowych, • PACT – ARIM a krajowa sieć operatorów dla programów rewitalizacji w Polsce,

19. Istrumenty finansowe • CDC – Caisse des Dépôt et Consignations a działania BGK i Krajowego Funduszu Mieszkaniowego w starym zasobie mieszkaniowym,

21. Instrumenty prawne i finansowe Niedokończona reforma czynszów i dodatków mieszkaniowych w Polsce (Francuski dodatek mieszkaniowy pozwala „domknąć” biznes plan i umożliwia remont kamienicy w ramach programu rewitalizacji – Wiadomo o tym w Polsce od 17 lat !)

22. Instrumenty urbanistyki operacyjnej • Prawo pierwokupu komunalnego – DPU –(droit de préemption urbaine), to podstawowy instrument francuskich gmin dla władania działkami w miejskich programach rewitalizacji.Wiedzą już o tym i już „trochę chcą” burmistrzowie i prezydenci miast w Polsce. Potrzebna pedagogika i lobbing !

23. Strefy Interwencji Gruntowej • Podstawowy instrument „zarządzania wartością gruntów w mieście” • instrument walki z nieuzasadnioną spekulacją gruntami – już spóźniony w Polsce i bardzo NIE-CHCIANY przez niektóre grupy nacisku. • We Francji wprowadzany w tylko w tych samorządach, które tego same chcą !

24. SZKOLENIA i STUDIA WYZSZEdla menadżerów - operatorów rewitalizacji • Studia podyplomowe dla operatorów rewitalizacji – brak, • Szkolenia dla samorządów – słabo zauważone działania Forum Rewitalizacji w latach 2000-2008…, brak wsparcia, • Studia wyższe – nieliczne przedmioty specjalistyczne na kilku Uniwersytetach w Kraju…, nierozpoznawalne przez studentów, • Szkolenia komercyjne przez podmioty prywatne… …to tylko KROPLA W MORZU POTRZEB

25. …na nowym rynku pracy:zarządzania procesami rewitalizacji Operatorzy programów rewitalizacji Szef programu, Szef projektu,…. Zawody związane z ekonomią społeczną w odnowie miast… …dziękuję za uwagę