WYCIECZKA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZA -SUWALSZCZYZNA

1. WYCIECZKA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZA -SUWALSZCZYZNA Wykonanie: Aneta Koniecko Kl. III B

2. 4 dniowa wycieczka turystyczno-krajoznawcza po suwalszczyŹnie 1 DZIEŃ: • wyjazd z miejsca zbiórki, • Dowspuda i ruiny pałacu Ludwika Michała Paca- zwiedzanie z przewodnikiem, • Głazowisko Bachanowo, • Góra Cisowa, • Góra zamkowa (Szurpiły), • Powrót na miejsce noclegu, • Obiadokolacja, • Czas wolny. 2 DZIEŃ: • Śniadanie, • Wyjazd nad Jezioro Hańcza, • Kanał Augustowski-rejs statkiem, • Puszcza Augustowska-zwiedzanie, • Powrót na miejsce noclegu, • Obiadokolacja, • Czas wolny.

3. 4 dniowa wycieczka turystyczno-krajoznawcza po suwalszczyŹnie 3 DZIEŃ: • Śniadanie, • Wyjazd do Puszczy Rominckiej, • Smolniki, • Stańczyki, • Studzieniczna, • Powrót na miejsce noclegu, • Obiadokolacja, • Czas wolny. 4 DZIEŃ: • Śniadanie, • Wyjazd nad Jezioro Wigry, • Zwiedzanie cmentarzyska Jaćwingów, • Wisząca dolina Gaciska, • Obiadokolacja, • Powrót na miejsce zbiórki. • Koszt wycieczki: 350 zł

4. Biebrzański Park Narodowy, • Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej, • Suwalski Park Krajobrazowy, • Wigierski Park Narodowy Parki narodowe i krajobrazowe:

5. Wszystko zaczęło się w 1820 roku, kiedy to Ludwik Michał Pac rozpoczął budowę pałacu. Fundusze zdobył walcząc u boku Napoleona, gdzie w jego armii był generałem. Budowę ukończono w 1823 roku. Stare pisma głoszą, iż była to budowa opływająca w luksusy. Podobno nawet w stajni miały być wyłożone najdroższe marmury i kryształowe lustra. Jako, że Pac był osobą bardzo zasłużoną w tamtejszych czasach, bardzo szybko powstało powiedzenie: "Wart Pac pałaca, a pałac Paca".Niestety hrabia Pac nie władał tutaj zbyt długo, gdyż już w 1830 roku władze carskie skonfiskowały dobra dowspudzkie. Była to kara wymierzona przez cara za udział Paca w powstaniu listopadowym. Pałac Paca przechodził wówczas z rąk do rąk, a nikt nie potrafił o niego należycie zadbać. W ten sposób niszczejąc trafił do ostatniego dzierżawcy, który postanowił pałac w Dowspudzie rozebrać i odsprzedać cegły i materiał z przeznaczeniem pod budowę koszar w Suwałkach. Dowspuda i Ruiny pałacu Ludwika Michała Paca

7. GŁAZOWISKO BACHANOWO • Głazowisko powstało na skrzyżowaniu dwóch rynien lodowcowych. Głazy zostały przyniesione w to miejsce przez lodowiec ze Skandynawii wraz z masą gliny zwałowej. Zostały odsłonięte w wyniku wymycia gliny przez wody roztopowe lodowca. • Obecnie na głazach występują liczne gatunki porostów naskalnych i mchy – m.in. rzadki gatunek górski. Współcześnie teren rezerwatu wykorzystywany jest jako pastwisko.

8. GÓRA ZAMKOWA • Góra Zamkowa (zwana też Zamczysko) – morenowe wzniesienie na Pojezierzu Suwalskim, w powiecie suwalskim, w gminie Jeleniewo, na terenie wsi Szurpiły. Położone jest pomiędzy jeziorami: Szurpiły (od południa), Jegłówek (od północy) i Kluczysko (od zachodu). Wierzchołek góry znajduje się na wysokości 45 metrów ponad powierzchnią otaczających ją jezior, na wysokości bezwzględnej 228 m n.p.m. Góra Zamkowa jest jednym z najciekawszych zabytków budownictwa obronnego oraz najważniejszym stanowiskiem archeologicznymna Suwalszczyźnie.

9. GÓRA CISOWA • Góra Cisowa w Suwalskim Parku Krajobrazowym to doskonały punkt widokowy (256 m n.p.m.). Rozpościera się stąd piękna panorama na zagłębienie Szeszupy – niepowtarzalny krajobraz jeziora, łąki, torfowiska i wzniesień terenu. Panorama, która rozpościera się ze szczytu Góry Cisowej jest jedną z najpiękniejszych i najciekawszych na Suwalszczyźnie. Przy dobrej pogodzie widać stąd nawet kilkanaście jezior. Warto wspomnieć, że na szczycie góry znajduje się krzyż i tablica upamiętniająca pielgrzymkę Ojca Świętego Jana Pawła II do Polski w 1999 r.

10. JEZIORO HAŃCZA • Hańcza – jezioro położone na Pojezierzu Wschodniosuwalskim. Jego głębokość - według najnowszych badań- wynosi 106,1 m (stare dane podają wartości 108,5, 111,5 lub 113 m), co sprawia, iż jest to najgłębsze jezioro w Polsce i w całej środkowej części Niżu Europejskiego. Zlewnia jeziora, odwadniana przez sieć cieków i rowów melioracyjnych, zdominowana jest przez tereny rolnicze z fragmentami borów świerkowych i lasów mieszanych oraz niewielkimi obszarami zarośli na terenach podmokłych i nieużytkach. W zlewni zbiornika znajdują się mniejsze zbiorniki wodne: Oklinek, Boczniel, Jegliniszki.

11. KANAŁ AUGUSTOWSKI • Kanał Augustowski – droga wodna łącząca drogą okrężną dopływy Wisły z Bałtykiem poprzez dopływy Niemna, z pominięciem dolnego biegu Wisły. • Kanał Augustowski jest częścią Szlaku Batorego i wraz z zespołem budowli i urządzeń został ujęty w rejestrze zabytków nieruchomych, nr rej.:324 z 23.10.1968 (środkowa część) i 5 z 902.1979 (cały kanał). Rozporządzeniem Prezydenta RP z 25 kwietnia 2007 roku (Dz.U. nr 86 z 2007 r., poz. 572) został uznany za pomnik historii. Od roku 2008 kanał był wspólnym polsko-białoruskim kandydatem do wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO (wniosek wycofano w 2010 w celu poprawienia). Kanał Augustowski włączony został w Europejski Szlak Tematyczny Transport i Komunikacja, będący częścią Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego

12. PUSZCZA AUGUSTOWSKA • Puszcza Augustowska – duży kompleks leśny położony w województwie podlaskim oraz na Litwie i Białorusi. Powierzchnia całej puszczy wynosi ok. 160 tys. ha, z czego w granicach Polski znajduje się ponad 114 tys. ha. Na jej terenie znajduje się Wigierski Park Narodowy. 85% obszaru puszczy pokrywają bory z dużą przewagą sosny (ponad 70%) i mniejszym udziałem świerka (17%). Wiele jest drzewostanów starych, liczących ponad 120 lat. Nie są rzadkością drzewa o wysokości 30-40 m. Na niektórych obszarach rosną dobrze zachowane bory wilgotne i bagienne, wiele jest torfowisk. Występują też olsy (8,5% powierzchni, głównie w południowej części), a miejscami także grądy. • Ze względu na surowy klimat w puszczy zachowały się gatunki roślin będące reliktami północnymi: brzoza niska, cis, borówka bagienna, zimoziół północny i rosiczki. • W puszczy stwierdzono obecność ponad 2 tys. gatunków zwierząt (z tej liczby największą część stanowią owady). Wśród ssaków występują: wilk, jenot, ryś, borsuk, jeleń szlachetny, łoś, sarna, zające: bielak i szarak, bóbr, piżmak, wydra i inne. W przeszłości żyły tu także tury, żubry, niedźwiedzie i rosomaki. Spośród rzadkich ptaków żyją tu m.in.: bocian czarny, trzmielojad, orlik krzykliwy, gadożer, kania czarna, kania ruda, dzięcioły: białogrzbiety, trójpalczasty i zielonosiwy, głuszec oraz cietrzew. Ponadto w puszczy żyją prawie wszystkie gatunki krajowych płazów i gadów, a w wodach bytuje ponad 30 gatunków ryb.

14. PUSZCZA ROMINCKA • Puszcza Romincka - rozległy, zwarty kompleks leśny stanowiący część Pojezierza Litewskiego, zarazem najbardziej na północny wschód wysunięta część Mazur Garbatych, podzielony między Polskę i Rosję (obwód kaliningradzki). Geologicznie, obniżenie terenu samej puszczy stanowi strefę przejściową między mazurskim i litewskim lobem lodowcowym. • Powierzchnia: ok. 35,5 tys. ha, w tym po stronie polskiej ok. 15,5 tys. ha.

15. Puszcza Romincka charakteryzuje się unikalną fauną i florą, przypominającą nieco tajgę. Przeważają drzewostany sosnowo-świerkowe z domieszką dębu, lipy, brzozy i grabu, a w zagłębieniach terenu – olszy. Ze względu na trudno dostępną rzeźbę terenową żyją tu wszystkie polskie gatunki zwierzyny łownej, poza żubrem, tak więc łoś, jeleń, sarna, dzik, wilk, lis, ryś, borsuk, jenot, wydra, kuna leśna i domowa, gronostaj, zając bielak, ryjówka, smużka, wydra, a także bobry. Z ptactwa warto odnotować żurawie, czarne i białe bociany, czaple, orła bielika, orlika krzykliwego, cietrzewie, rybołowy, myszołowy, sowy, puszczyka, rzadkie odmiany dzięcioła i wiele innych. Istnieją tu jedyne na całym niżu Polski stanowiska rzadkiego gatunku storczyka – gółki wonnej. PUSZCZA ROMINCKA

16. SMOLNIKI • Smolniki – wieś w Polsce o charakterze turystyczno-wypoczynkowym położona w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim, w gminie Rutka-Tartak, przy północnej granicy Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Do 31 grudnia 2009 wieś należała do gminy Wiżajny. Punkt widokowy "U Pana Tadeusza" o wysokości ok. 225 metrów znajdujący się na skraju wsi. Z miejsca tego widać północno-wschodnią część Suwalskiego Parku Krajobrazowego (patrząc na południe), jeziora Kojle i Perty oraz Purwin. W oddali zobaczyć można góry: Jesionową, Cisową i Krzemieniuchę. Unikalny krajobraz został wykorzystany przy realizacji filmów: "Dolina Issy" Tadeusza Konwickiego i "Pan Tadeusz" Andrzeja Wajdy. Izba regionalna w budynku biblioteki i czytelni – daje możliwość zapoznania się kulturą materialną regionu, ścieżka poznawcza wokół Jeziora Jaczno.

17. STAŃCZYKI • Stańczyki - mała wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Dubeninki, na północny zachód od Suwałk. Leży na terenie Suwalszczyzny. Obok wsi przepływa rzeka Błędzianka. W Stańczykach znajdują się zabytkowe wiadukty kolejowe nieczynnej już linii Gołdap - Żytkiejmy (39,5 km) tzw. Mosty w Stańczykach.

18. STUDZIENICZNA • Studzieniczna – część administracyjna Augustowa, do 1973 samodzielna wieś, w województwie podlaskim, na terenie Pojezierza Suwalskiego, nad Jeziorem Studzienicznym i Stawem Studzieniczańskim. Jest obecnie ulicą o nazwie Studzieniczna. • Zabytki: • zespół kościoła parafialnego, • drewniany kościół pod wezwaniem MB Szkaplerznej, • drewniana dzwonnica, • kaplica Matki Boskiej • plebania, • cmentarz przykościelny (teren półwyspu), • rzymskokatolicki cmentarz parafialny,

19. SANKTUARIUM W STUDZIENICZNEJ • W Studzienicznej znajduje się zabytkowy kościół drewniany ze zdobieniami z poroża dzikich zwierząt, a także kaplica Najświętszej Marii Panny, do której prowadzi wąska grobla z 1920. W kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Studzieniczańskiej. Obok niej znajduje się studnia, według miejscowej legendy zawiera ona "cudowną wodę, która leczy choroby". Od tej właśnie studni pochodzi nazwa jeziora oraz miejscowości.

20. WIGRY • Wigry – wieś w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim, w gminie Suwałki. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miejscowość leży w obrębie Pojezierza Suwalskiego nad jeziorem Wigry. We wsi znajduje się kościół i były klasztor zakonu kamedułów. Klasztor został zamieniony na Dom Pracy Twórczej. W dawnych eremach znajdują się pokoje gościnne i apartamenty, które można odpłatnie wynajmować.

21. JEZIORO WIGRY • Wigry to jezioro rynnowe położone w północno-wschodniej Polsce na terenie Wigierskiego Parku Narodowego. Jezioro znajduje się na pograniczu Pojezierza Suwalskiego i Równiny Augustowskiej. Kształtem przypomina literę "S". Ze względu na kształt linii brzegowej pierwotnie jezioro nosiło nazwę Wingry, która wywodziła się od jaćwieskiego słowa wingris (kręty, wijący się). W roku 1418 pod tą nazwą wymienia jezioro polski kronikarz Jan Długosz. Linia brzegowa ma długość około 60 km, brzegi są wysokie i porośnięte lasami iglastymi. • Liczne są półwyspy, m.in. Wysoki Wągieł o długość około 4 km, Rosochaty Róg, Klasztorny, oraz wyspy, które zajmują powierzchnię około 70 ha. Na półwyspie Klasztornym położona jest miejscowość Wigry z zabytkowym klasztorem byłego zakonu kamedułów gdzie w 1999 roku odpoczywał papież Jan Paweł II. Przez cieśniny i strumyki jezioro Wigry łączy się z 16 innymi jeziorami. Przez jezioro przepływa Czarna Hańcza. W części północnej jeziora wpływa rzeka Wiatrołuża. W niektórych zakolach tych rzek ustanowiono ostoje bobrów[1].

22. CMENTARZYSKO JAĆWINGÓW • Rezerwat "Cmentarzysko Jaćwingów" – rezerwat położony we wsi Szwajcaria na Suwalszczyźnie, około 5 km na północny wschód od Suwałk. Zajmuje powierzchnię 4,12 ha. Powołany został Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 października 1959.

23. Biebrzański Park NArodowy • Biebrzański Park Narodowy – jeden z 23 parków narodowych Polski, utworzony w 1993. Największy park w Polsce o powierzchni 59 223 ha, położony na terenach Kotliny Biebrzańskiej w województwie podlaskim. Siedziba Parku znajduje się w Osowcu-Twierdzy, gmina Goniądz. Obejmuje dolinę Biebrzy począwszy od jej źródeł, a skończywszy na ujściu do Narwi. Niemal cały bieg rz. Biebrzy znajduje się na terenie parku (ok. 155 km). Ochronę tego terenu zapoczątkowano w latach międzywojennych, tworząc dwa rezerwaty: Czerwone Bagno (w zmienionych granicach istniejący do dziś) oraz Grzędy. W roku 1989 staraniem Towarzystwa Biebrzańskiego utworzono Biebrzański Park Krajobrazowy, obejmujący tereny basenów dolnego i środkowego. Cztery lata później park krajobrazowy przekształcono w park narodowy. • W 1995 r. Biebrzański Park Narodowy wpisany został na listę wodno-błotnych obszarów chronionych Konwencją Ramsar.

24. Na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego spotyka się zbiorowiska wodne, bagienne, torfowiskowe, szuwary, a także zbiorowiska leśne (olsy, brzeziny, łęgi). Szczególnie cenna jest duża grupa zbiorowisk mechowiskowych, zawierających liczne gatunki rzadkie i reliktowe (brzoza niska, wierzba lapońska, gnidosz królewski), zanikające w innych częściach kraju. Szata roślinna odznacza się ogromną różnorodnością, wysokim stopniem naturalności i obecnością wielu rzadkich gatunków, jak storczyki (storczyk krwisty, obuwik pospolity, podkolan biały, kruszczyk rdzawoczerwony, kruszczyk szerokolistny, tajęża jednostronna), rosiczki (rosiczka okrągłolistna, rosiczka długolistna), widłaki (jałowcowaty, goździsty, wroniec) i inne. Na Bagnach Biebrzańskich gniazduje wiele gatunków ptaków związanych ze środowiskiem bagiennym. Występują tu izolowane stanowiska lęgowe gatunków borealnych, a także gatunków, których centrum zasięgu geograficznego znajduje się w strefie tajgi i tundry. Ponadto Kotlina Biebrzańska ma ogromne znaczenie dla wielu gatunków ptaków żerujących oraz wypoczywających w czasie corocznych wędrówek. Dla ptaków siewkowatych, wymagających rozległych, podmokłych obszarów, Biebrza stanowi jedną z najważniejszych ostoi w Europie Środkowej.

25. PARK KRAJOBRAZOWY PUSZCZY ROMINCKIEJ • Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej – utworzony 14 stycznia 1998 r. leży w wysuniętym najbardziej na północny wschód krańcu woj. warmińsko-mazurskiego, w części obszaru gmin Gołdap i Dubeninki. Obszar parku wynosi 146,2 km², a otuliny 85 km². • Teren jest w 80% zalesiony, miejscami przypominający tajgę. Park przecinają doliny rzek Błędzianki, Bludzi i Czerwonej Strugi. Północna granica parku pokrywa się z granicą polsko–rosyjską. Wschodnia i południowa granica parku biegnie nasypem niemieckiej linii kolejowej z początku XX wieku z Gołdapii przez Golubie, Żytkiejmy do Gąbina. W Stańczykach przez dolinę rzeki Błędzianki przerzucono dwa mosty o wys. 36,5 m.

26. Rezerwaty przyrody • Szczególnie cenne fragmenty Parku objęto ochroną w sześciu rezerwatach przyrody: • Rezerwat przyrody Żytkiejmska Struga (467,07 ha)chroni bagnistą dolinę leśnego strumienia ze stanowiskami rzadkich gatunków fauny i flory. • Rezerwat przyrody Uroczysko Kramnik (75,96 ha)został utworzony w celu ochrony i zachowania stanowisk rzadkich i reliktowych gatunków roślin, m.in. maliny moroszki. • Rezerwat przyrody Mechacz Wielki (146,72 ha) tu chroniony jest bór bagienny na torfowisku wysokim ze stanowiskami wielu gatunków borealnych. • Rezerwat przyrody Boczki (108,83 ha) ustanowiono w celu ochrony dobrze zachowanych różnych typów ekosystemów leśnych: grądów, borów bagiennych i borów świerkowych. • Rezerwat przyrody Dziki Kąt (34,10 ha) chroni bór sosnowo-świerkowy o charakterze borealnym. • Rezerwat przyrody Czerwona Struga (3,59 ha) tu ochroną objęto stanowisko pióropusznika strusiego w łęgu olszowym.

27. SUWALSKI PARK KRAJOBRAZOWY • Suwalski Park Krajobrazowy (SPK) jest najstarszym parkiem krajobrazowym w Polsce, utworzony 12 stycznia 1976 roku na mocy uchwały Nr III/14/76 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Suwałkach, celem ochrony unikatowego krajobrazu polodowcowego, szczególnych wartości przyrodniczych i geologicznych. Park położony jest na Pojezierzu Północnosuwalskim, które stanowi przykład krajobrazu polodowcowego z licznymi wzniesieniami morenowymi, wzniesieniami kemowymi, dolinami rzecznymi, nieckami jezior oraz głazowiskami. • Charakterystyczne miejsca w parku to: • jezioro Hańcza, • głazowisko Łopuchowskie, • głazowisko Bachanowo, • wiszące torfowisko znajdujące się nad zachodnim brzegiem jeziora Jaczno.

28. Fauna Parku: • chronione gatunki ssaków: bóbr, gronostaj, jeż, ryjówka, łasica, wilk • ptaki: zimorodek zwyczajny, błotniak stawowy, dzięcioł czarny, • gady: jaszczurka zwinka, padalec, zaskroniec zwyczajny, żmija, • ryby: sielawa, sieja, głowacz, pstrąg, troć.

29. WIGIERSKI PARK NARODOWY • Wigierski Park Narodowy – jeden z największych parków narodowych w Polsce. Utworzony 1 stycznia 1989 roku, jest jednym z 23 parków narodowych Polski. Park utworzony został na obszarze 14956 hektarów. Aktualna jego powierzchnia wynosi 14988 ha, w tym 9458 ha to grunty leśne, 2908 ha – wody i 2622 ha inne tereny, głównie użytkowane rolniczo (2302 ha). Ochroną ścisłą objętych jest 623 ha, w tym 283 ha lasów. Obszary zagospodarowane rolniczo objęte są ochroną krajobrazową.

30. Wśród roślin rosnących w Parku aż 75 taksonów objętych jest ochroną gatunkową, przy czym 61 ochroną ścisłą, a 14 częściową. Na szczególną uwagę zasługują gatunki zagrożone wyginięciem oraz gatunki rzadkie. Na liście roślin naczyniowych występujących w Wigierskim Parku Narodowym w 1994 r. znalazły się 52 takie taksony, w tym jeden gatunek – kanianka lnowa – uznany za wymarły w Polsce. Aktualne badania nie potwierdzają jednak występowania tej rośliny. Na terenie Parku stwierdzono występowanie 297 gatunków kręgowców, w tym 32 gatunki ryb, 12 gatunków płazów, 5 gatunków gadów, 205 gatunków ptaków oraz 46 gatunków ssaków. Ponad 82% fauny kręgowców Parku (244 gatunki) podlega ochronie gatunkowej. Jest to 48% wszystkich chronionych w Polsce kręgowców. Wśród gatunków objętych ochroną zdecydowanie największą grupę stanowią ptaki – 185 gatunków, a następnie ssaki – 37 gatunków. Pozostałe gatunki należą do gromady płazów, gadów i ryb.

31. Dziękuję za uwagę!