Projektowanie systemów informacyjnych

1. Projektowanie systemów informacyjnych Wykład 9 • Model dynamiczny (1) • Diagramy interakcji Ewa Stemposz Instytut Podstaw Informatyki PAN, Warszawa Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych, Warszawa

2. Zagadnienia Diagramy interakcji: • Komunikaty: składnia, rodzaje • Diagramy komunikacji • Diagramy sekwencji Generyczne diagramy interakcji: • Wyrażanie warunków • Wyrażanie iteracji Współbieżność na diagramach interakcji

3. Diagramy interakcji Diagramy interakcji: jeden z rodzajów diagramów dynamicznych;wykorzystywane do tworzenia opisówwspółdziałaniaelementów strukturalnychsystemu (wystąpień klasyfikatorów) w trakcie realizacji zadania (np. przypadku użycia czy też jednego konkretnego scenariusza danego przypadku użycia). Interakcja oparta jest o przesyłanie komunikatów. Narzędzia CASE potrafią wykorzystać diagramy interakcji do generowania kodu. UML 2.0 posiada cztery rodzaje diagramów interakcji: • diagramy komunikacji (ang. communication diagrams), • diagramy sekwencji (ang. sequence diagrams) – izomorficzne z diagramami komunikacji, • diagramy następstwa stanów (inna nazwa: diagramy harmonogramowania) (ang. timing diagrams) – wykorzystywane do prezentowania na osi czasu następstwa stanów instancji klasyfikatora biorącego udział w interakcji, • diagramy przeglądu interakcji (inna nazwa: diagramy sterowania interakcją) (ang. interaction overview diagrams) – wykorzystywane do przeglądu (naszkicowania, zarysu) przepływu sterowania wewnątrz grupy logicznie powiązanych diagramów.

4. Adaptacja notacji BNF

5. Prezentowanie diagramów interakcji sd Nazwa diagramu cd Nazwa diagramu <nagłówek-diagramu> = (<wyróżnik_diagramu>) + <nazwa-diagramu> + {<parametr>} sd – wyróżnik diagramu sekwencji (sequence diagram) cd – wyróżnik diagramu komunikacji (communication diagram)

6. Składnia komunikatu (1) <komunikat> = (<poprzednik>) + (<wyrażenie_sekwencji>) + <sygnatura_operacji> <poprzednik> = {<nr_obligatoryjnego_komunikatu_poprzedzającego>} + ”/” Przykłady: 2.1/ 1.3, 1.4, 1.7/ <wyrażenie_sekwencji> = ([<nr_komunikatu>, <nazwa_komunikatu>] + ”:”) + (<rekurencja>) <rekurencja> = [<warunek>, <iteracja>] <warunek> = ”[” {<specyfikacja_warunku>} ”]” Przykłady: [ocena > 4] [ocena_zaliczeniowa >3, ocena_egzaminacyjna > 4]

7. Składnia komunikatu (2) <iteracja> = [”*”, ”* [” <specyfikacja_iteracji> ”]”] Przykłady: * * [i = 1..10] <sygnatura_operacji> =(<atrybut> ”=”) + <nazwa_operacji> + (”(” {<argument>} ”)”) + (”:” <wartość_zwracana>) Wartość zwracana jest wykorzystywana tylko dla komunikatów zwrotnych i tylko łącznie ze specyfikacją atrybutu

8. Rodzaje komunikatów (1) Znaczenie Rodzaj komunikatu Notacja komunikat synchroniczny (ang. synchronous message) “Normalna” proceduralna sytuacja. Nadawca zawiesza działanie, dopóki odbiorca nie zwróci sterowania. komunikat asynchroniczny (ang. asynchronous message) Nadawca komunikatu nie oczekuje na odpowiedź odbiorcy, ale też i nie kończy własnej aktywności, co oznacza, że nadal przetwarza i może wysyłać komunikaty. Powrót oznacza nie tylko zakończenie komunikatu synchronicznego i przekazanie sterowania do nadawcy ale może być też związany z zainicjowaniem określonej operacji u nadawcy. Oznaczanie powrotu nie jest obligatoryjne. komunikat zwrotny (ang. return message)

9. Rodzaje komunikatów (2) Znaczenie Rodzaj komunikatu Notacja Wykorzystywany w modelowaniu złożonych interakcji, gdy na etapie początkowych prac znany jest nadawca komunikatu, natomiast nie jest znany jego odbiorca. Odbiorca zostanie zidentyfikowany na etapie późniejszym. komunikat utracony (ang. lost message) komunikat znaleziony (ang. found message) Sytuacja podobna, jak powyżej, ale tu znany jest odbiorca komunikatu a nieznany nadawca. komunikat udaremniony (opcjonalny?) (ang. balking message) Nadawca oczekuje bezzwłocznego wykonania komunikatu. Jeśli odbiorca nie jest gotowy, wtedy komunikat nie jest realizowany, a nadawca nie podejmuje ponownych prób jego przesłania.

10. Rodzaje komunikatów (3) Znaczenie Rodzaj komunikatu Notacja Nadawca jest w stanie czekać przez pewien okres czasu na zrealizowanie komunikatu przez odbiorcę. Po upłynięciu tego czasu, o ile komunikat nie został zrealizowany, nadawca rezygnuje z interakcji. komunikat oczekujący (ang.timeout message)

11. Diagramy komunikacji; przykład Diagram komunikacji pokazuje w jaki sposób system realizuje dany przypadek użycia. Współpracująceobiekty,połączone liniami nazywanymi “linkami. Linki odpowiadają powiązaniom, czyli wystąpieniom asocjacji z diagramu klas, a to oznacza, że odpowiednia asocjacja musi (?) istnieć na diagramie klas. • Można tu pokazywać też • informacje w rodzaju: • nazwy linków, • kierunki nawigowania, • itd., jak na diagramie klas • pod warunkiem, że • zwiększą, a nie zmniejszą • czytelność diagramu. :Egzemplarz książki :Personel bibl. :Członek bibl. :Książka Prosty diagram komunikacji, bez uwidaczniania interakcji między obiektami, stanowi coś w rodzaju “wystąpienia fragmentu diagramu klas”; pokazuje aktora, relewantne obiekty i powiązania między nimi.Możliwejest pokazanie więcej niż jednego obiektu danej klasy.

12. Interakcja na diagramach komunikacji (1) 4: Zaznacz wypożyczenie 3: Czy wolny Diagramy komunikacji mogą dodatkowo pokazywać interakcje zachodzące między obiektami zaangażowanymi w realizację danego przypadku użycia. Sekwencja interakcji oznacza tu sekwencję komunikatów przesyłanych między współpracującymi obiektami. komunikat wysyłany od aktora do obiektu klasy Członek bibl. :Egzemplarz książki :Personel bibl. Pożycz (tytuł) :Członek bibl. :Książka 2: Czy tytuł dostępny • Możliwe scenariusze: • 1) nie można pożyczyć • 2) można pożyczyć ale książka jest niedostępna • 3) można pożyczyć, książka jest, trzeba • zarejestrować wypożyczenie 1: Czy można pożyczyć Komunikaty przedstawiane są tu w postaci etykiet strzałek rysowanych wzdłuż linków między współpracującymi obiektami.

13. agregowanie operacji z uwzględnieniem kierunku interakcji i rodzaju komunikatu Interakcja na diagramach komunikacji (2) Komunikaty mogą być numerowane, albo kolejnymi liczbami naturalnymi (jak na poprzednim diagramie), albo stosując tzw. numerację zagnieżdżoną. W obu przypadkach, z reguły nie bierze się pod uwagę komunikatu wysyłanego od aktora. :Egzemplarz książki :Personel bibl. 2.2: Zaznacz wypożyczenie 2.1: Czy wolny Pożycz (tytuł) :Członek bibl. :Książka 2: Czy tytuł dostępny 1: Czy można pożyczyć Numeracja zagnieżdżona oznacza, że jeśli obiekt o otrzyma komunikat mo numerze np. 7.3 to ten numer będzie dołączany jako prefix do każdego komunikatu wysyłanego w trakcie realizacji komunikatu mprzez obiekt o.

14. Obiekty wielokrotne Obiekty wielokrotne (ang. multiple objects): Pojedyncza instancja klasyfikatora może przesłać komunikat do wszystkich obiektów danej klasy. Oznaczenie komunikatu symbolem iteracji (*) byłoby w tym przypadku nadmiarowe. :Personel bibl. :Członek bibl. 1: Podaj ilość wypożyczeń

15. Klasyfikatory aktywne :NazwaKlasy Klasyfikatory aktywne: • instancje klasyfikatora są zdolne do inicjowania wątku – poprzez wysłanie pierwszego komunikatu w ciągu komunikatów zagnieżdżonych, • instancje klasyfikatora są zdolne do samodzielnego inicjowania wysyłania komunikatów w określonych odcinkach czasu, • instancje klasyfikatora mogą prowadzić obliczenia na podstawie danych przechowywanych w instancjach innych klasyfikatorów. Przykład instancji klasyfikatora aktywnego:

16. Przykład interakcji komunikatów w Javie (1) Dla implementacji w języku obiektowym (np. w Javie), przypadek użycia “pożycz egzemplarz książki” mógłby być zrealizowany poprzez sekwencję komunikatów, jak na poniższym diagramie (bez usuwania polskich znaków diakrytycznych). W Javie, metody klasowe mogłyby być implementowane za pośrednictwemnp. metod statycznych. : EgzemplarzKsiążki :Personel bibl. 1: pożycz (daneOsobowe, tytuł) 1.2.2: zaznaczWypożyczenie (członekBibl) 1.2.1: czyWolny () 1.3: zaznaczWypożyczenie (egzemplarzKsiążki) :CzłonekBibl : Książka ? 1.2: pożycz (tytuł, członekBibl) 1.1: czyMożnaPożyczyć ()

17. Przykład interakcji komunikatów w Javie (2) Diagram klas, zgodny z diagramem komunikacji jak na poprzedniej folii, wyglądałby jak poniżej. CzłonekBibl pożyczył pożycz (daneOsobowe, tytuł) czyMożnaPożyczyć () zaznaczWypożyczenie (egzemplarzKsiążki) 0..1 * EgzemplarzKsiążki czyWolny () zaznaczWypożyczenie (członekBibl) 1..* Książka pożycz (tytuł, członekBibl)

18. Diagramy sekwencji – notacja podstawowa (1) głowa linii życia linia życia czas życia Diagramy sekwencji nie pokazują linków między współpracującymi obiektami, ale można to wydedukować w oparciu o zaznaczone komunikaty. :Członek bibl. :Egzemplarz książki :Książka :Personel bibl. Pożycz (tytuł) czas 1: Czy można pożyczyć 2: Czy tytuł dostępny 2.1: Zaznacz wypożyczenie Kolejność obiektów nie ma tu znaczenia, ale warto zadbać o czytelność diagramu.

19. Diagramy sekwencji – notacja podstawowa (2) :Członek bibl. :Egzemplarz książki :Książka :Personel bibl. Pożycz (tytuł) 1: Czy można pożyczyć 2: Czy tytuł dostępny aktywne życie obiektu 2.1: Zaznacz wypożyczenie

20. Ilustracja przekazywania sterowania Na diagramach sekwencji, wyraźniej niż na diagramach komunikacji, można pokazać przekazywanie sterowania. :Członek bibl. :Egzemplarz książki :Książka :Personel bibl. Pożycz (tytuł) 1: Czy można pożyczyć 2: Czy tytuł dostępny 2.1: Zaznacz wypożyczenie

21. Nakładanie ograniczeń na przepływ czasu (1) Główna przewaga diagramów sekwencji nad diagramami komunikacji przejawia się w ich zdolności do graficznego prezentowania upływu czasu, a nawet do podawania ograniczeń czasowych, czy też – co może być kontrowersyjne –skali czasowej. Taka możliwość może mieć duże znaczenie dla opisu systemów czasu rzeczywistego. :Dzwoniący :Sterowanie :Odbierający podniesienie słuchawki a {b - a < 1 sec.} ton w słuchawce b {c - b < 10 sec.} wybór cyfry c . . . Rozmowa jest łączona poprzez sieć {d’ - d < 5 sec.} d łączenie d’ uruchomienie dzwonka ton dzwonka podniesienie słuchawki koniec dzwonienia koniec tonu

22. Nakładanie ograniczeń na przepływ czasu (2) :Członek bibl. :Egzemplarz książki :Książka :Personel bibl. gdy interesuje nas czas przesłania komunikatu Pożycz (tytuł) A 1: Czy można pożyczyć {C-A < 5 sek.} { Zaznacz wypożyczenie - Czy tytuł dostępny < 1 sek.} 2: Czy tytuł dostępny 2.1: Zaznacz wypożyczenie C

23. Wartości zwracane; tworzenie, usuwanie obiektów Wykładowca Czasami przydaje się uwidocznienie wartości zwracanej przez komunikat, poprzez instrukcję przypisania. Umożliwia to późniejsze wykorzystanie tej wartości, np. jako argumentu dla innego komunikatu. Wartość zwracana może też być wykorzystana do specyfikowania warunku czy iteracji. diagram sekwencji nowy obiekt pojawia się na diagramie w miejscu korespondującym z czasem jego utworzenia :Wykładowca :Sekretariat ds. nauczania n = pobierzNazwisko «create»utwórzSzefaWykładowców (n) :Szef wykładowców Szef wykładowców «destroy»usuńWykładowcę X koniec życia obiektu

24. Wartości zwracane; tworzenie, usuwanie obiektów diagram komunikacji 1: n = pobierzNazwisko :Sekretariat ds.nauczania :Wykładowca [usuwany] «destroy»3: usuńWykładowcę «create»2: utwórzSzefaWykładowców (n) :Szef wykładowców [nowy] Komunikaty wysyłane od aktora są tu numerowane, aby można było ustalić ich kolejność. Projekt musi specyfikować, kto jest odpowiedzialny za usuwanie obiektów, aby zapobiec tzw. “wyciekaniu pamięci”. Niektóre języki, takie jak np.Java czy SmallTalk, posiadają wbudowane mechanizmy zbierania nieużytków (ang. garbage collectors). Z grubsza, polega to na usuwaniu (w jakimś czasie) wszystkich obiektów, do których nie ma żadnych referencji w systemie.

25. Generyczne diagramy interakcji (1) W UML, generyczny diagram interakcjipowinien specyfikować wszystkie możliwe sekwencje interakcji dla danego przypadku użycia, a nie tylko dla jednego ze scenariuszy. Diagram dla pojedynczego scenariusza jest tu nazywanywystąpieniem generycznego diagramu interakcji. Ponieważ diagramy generyczne mogą w niektórych przypadkach okazać się zbyt złożone, dopuszcza się rozwiązania połowiczne. Przedstawianie zachowań warunkowych Wysłanie komunikatu może być uzależnione od spełnienia wyspecyfikowanego warunku. 1 2 dwa różne punkty w czasie ten sam punkt w czasie :K :K {dla interakcji synchronicznej warunki muszą się wykluczać} [i = 0] x [i = 0] x [i = 1] y [i = 1] y Może być wysłany albo komunikat xalbo y.Może też nie być wysłany żaden z nich. Możliwe są wszystkie kombinacje.

26. Generyczne diagramy interakcji (2) Warunek, zapisany wewnątrz nawiasów [ ], stanowi wyrażenie typu Boolean i może być wyrażony w języku naturalnym, w języku ustrukturalizowanym (np. OCL), w języku programowania, pseudokodzie czy innej notacji. :K1 :K2 Linia życia dla wystąpienia klasy K2 uległa rozgałęzieniu, aby podkreślić fakt, że stan obiektu może wyglądać inaczej w zależności od tego, który z komunikatów (x czy y) zostanie wysłany. 7.1: [i = 0] x 7.2: [i = 1] y Budzi wątpliwości numeracja komunikatów, bo może wykonać się tylko jeden z nich. Być może oba powinny być oznaczone przez 7.1.

27. Generyczne diagramy interakcji (3) Wyrażanie warunków na diagramach komunikacji jest także możliwe. Nie da się tu jednak pokazać rozgałęzienia linii życia obiektu. Wydaje się, że poza najprostszymi sytuacjami,diagramy sekwencyjne lepiej modelują realizację bardziej złożonych (z opcjonalnymi scenariuszami) przypadków użycia. Przedstawianie iteracji UML umożliwia oznaczenie komunikatu, który ma być wysłany wiele razy, poprzez poprzedzenie go symbolem * (dla iteracji współbieżnej używany jest symbol *//). Oczywiście musi być też wyspecyfikowany warunek, określający zakończenie iteracji. UML nie narzuca formy warunku. Przykłady iteracji: *[i = 1..10] – komunikat będzie wysłany 10 razy, *[x < 10] – komunikat będzie wysyłany dopóki x będzie < 10, *[pozycja nie znaleziona] – komunikat będzie wysyłany dopóty, dopóki pozycja nie zostanie znaleziona, czyli do momentu, gdy warunek przyjmie wartość FALSE. Jeśli w trakcie wielokrotnego wysyłania komunikatu x, będzie wysyłany także komunikat y, to zostanie on wysłany tyle razy, ile razy wysyłane jest x. W takim wypadku,dla zachowania spójności diagramów nie należy powtarzać symbolu iteracji przed komunikatemy.

28. Generyczne diagramy interakcji (4) 1 :K1 :K2 :K3 3.1: *[i = 1..2] x xyxy 3.1.1: y 2 :K1 :K2 :K3 xyyyxyyy 3.1: *[i = 1..2] x 3.1.1: *[j = 1..3] y sekwencja komunikatów

29. Generyczny diagram interakcji dla Javy (1) Dla implementacji w Javie przypadku użycia “pożycz egzemplarz książki”, generyczny diagram interakcji mógłby wyglądać następująco: : EgzemplarzKsiążki :Personel bibl. 1: pożycz (daneOsobowe, tytuł) 1.2.2: [wolny] zaznaczWypożyczenie (członekBibl) 1.2.1: *[poprz. egz. zajęty i nie koniec przeglądania] wolny = czyWolny () 1.3: [znaleziono wolny egzemplarz] zaznaczWypożyczenie (egzemplarzKsiążki) :CzłonekBibl. : Książka ? 1.2: [można] egzemplarzKsiążki = pożycz (tytuł, członekBibl) 1.1: można = czyMożnaPożyczyć ()

30. Generyczny diagram interakcji dla Javy (2) CzłonekBibl pożycz (daneOsobowe, tytuł) czyMożnaPożyczyć : Boolean zaznaczWypożyczenie (egzemplarzKsiążki) EgzemplarzKsiążki czyWolny : Boolean zaznaczWypożyczenie (członekBibl) Książka pożycz (tytuł, członekBibl) : EgzemplarzKsiążki Diagram klas, zgodny z diagramem komunikacji przedstawionym na poprzednim slajdzie, wyglądałby jak poniżej. pożyczył 0..1 * 1..*

31. Podstawowe rodzaje interakcji Obiekt, adresat komunikatu, musi go rozumieć, co oznacza, że klasa której jest wystąpieniem, musi dostarczyć tę operację. Konstruowanie diagramów interakcji może pomóc w identyfikowaniu zarównometod w klasach, jak i asocjacji między klasami, a przez to może prowadzić do korekty diagramu klas, i temu celowi zresztą głównie służy. Jest oczywistym, że oba modele: obiektowy i dynamiczny muszą być spójne. Rodzaje interakcji: • Sekwencyjna (synchroniczna) – tylko jeden aktor może zainicjować sekwencję komunikatów i w danym momencie tylko jeden obiekt może “działać”. Obiekt rozpoczyna tzw.“aktywneżycie” (staje się aktywny) w momencie otrzymania komunikatu. Zanim wyśle odpowiedź do nadawcy komunikatu, może prowadzić obliczenia czy też wysyłać komunikaty do innych obiektów. Wysyłając komunikat do innego obiektu nadal pozostaje aktywny, ale jego własna działalność zostaje zawieszona do czasu otrzymania odpowiedzi na wysłany komunikat, wysyłanie komunikatu zwiazane jest tu z przekazywaniem sterowania do odbiorcy komunikatu. W każdym momencie istnieje w systemie stos aktywnych obiektów; na szczycie stosu znajduje się ten obiekt, który aktualnie “działa”. Wysłanie odpowiedzi na komunikat powoduje zdjęcie obiektu ze stosu. • Współbieżna.

32. Współbieżność na diagramach interakcji Dla interakcji sekwencyjnych nadawca komunikatu oczekuje na odpowiedź odbiorcy zawieszając własną działalność w trakcie oczekiwania. W danym momencie czasu działa tylko jeden obiekt i wysyłany może być tylko jeden komunikat. Takie systemy nazywane są też czasami proceduralnymi lub jednowątkowymi. Prosta definicja systemuwspółbieżnego mówi: wiele obiektów może działać jednocześnie, wiele komunikatów może być wysyłanych w tym samym czasie. Do systemów współbieżnych możemy zaliczyć, np.: • systemyrozproszone – przetwarzanie zachodzi równocześnie na wielu procesorach w różnych miejscach, • wielowątkoweaplikacje – przetwarzanie równoległe na wielu procesorach lub na jednymprocesorze z podziałem czasu. Przetwarzanie współbieżne jest często mylone z przetwarzaniem w czasie rzeczywistym, ponieważ systemy czasu rzeczywistego są często współbieżne i vice versa. Jednakże idee leżące u podłoża obu rodzajów systemów są różne: system jednowątkowy może być systemem czasu rzeczywistego,podczas gdy współbieżny może takim systemem nie być. Dla systemu czasu rzeczywistego istotne jest wypełnianie ograniczeń czasowych.

33. Modelowanie wielu wątków sterowania Rozpoczęcie nowego wątku sterowania jest możliwe np. poprzez: Rozdzielenie istniejącego wątku na kilka innych: Obiekt, który działa (bo otrzymałkomunikat) może wysłać jednocześnie kilka synchronicznych komunikatów. Synchroniczność oznacza tu, że będzie oczekiwał na zakończenie wszystkich. Na diagramie sekwencji byłoby to uwidocznione przez pokazanie komunikatów wysyłanych w tym samym punkcie czasowym, jak już było prezentowane wcześniej, ale tym razem bez ograniczenia, że warunki muszą się wzajemnie wykluczać. Można używać nazw (pojedynczego znaku lub łańcucha znaków) na oznaczenie współbieżności komunikatów: np. 2.10.A jest współbieżne z 2.10.B dla aktywności spowodowanej wysłaniem komunikatu 2.10, wprzeciwieństwie do 2.10.1 i 2.10.2, które oznaczają komunikaty nie współbieżne. 1 Aktor, może wysłać nowy komunikat w trakcie przetwarzania systemu. 2 Obiekt może wysłać asynchroniczny komunikat do innego obiektu. Oznacza to, że może uaktywnić inny obiekt nie zawieszając swojej własnej aktywności. 3

34. Przykład diagramu ze współbieżnością :Członek bibl. :Personel bibl. Czy przetrzymuje [jeśli przetrzymuje]email «create»Rejestruj nową książkę :Książka :Egzemplarz książki «create» Rejestruj nowy

35. Law of Demeter (Prawo zdroworozsądkowe?) KontrolerWszystkiego getKP(p:Praca) : KontrolerPracy Powszechnie stosowana reguła (Law of Demeter), określa do jakich obiektów mógłby ewentualnie wysłać komunikat obiekt o w trakcie realizacji otrzymanego komunikatu m: • do siebie samego, • do obiektów stanowiących argumenty metody m, • do obiektów, które tworzy w trakcie realizacji komunikatu m, • do obiektów, z którymi jest bezpośrednio powiązany. • Ponadto, obiekt mógłby wysłać komunikat, realizujący operację klasową. * KontrolerPracy 1 1 1 Praca Przykład złego projektowania,które nie stosuje się do np. przedostatniej z ww. zasad. * *

36. Podsumowanie diagramów interakcji Diagramy interakcji, czyli diagramy komunikacji i sekwencji, jako główne zadanie mają wspomożenie projektanta w procesie konstruowania modelu obiektowego. Pomoc polega na analizie zachowania systemu w trakcie realizacji jego zadań i identyfikowaniu nowych czy też korekcie już istniejących elementów modelu, np.: klas, ich atrybutów, metod oraz asocjacji między klasami. Struktura, opisywana przez model obiektowy, musi zapewnić możliwość realizacji zadań postawionych przed systemem. • Oba rodzaje diagramów przedstawiają bardzo podobną informację, w nieco inny sposób. • Diagramy komunikacji, stanowiące w pewnym sensie wystąpienia fragmentu diagramu klas,lepiej przedstawiają związki między obiektami biorącymi udział w realizacji danego przypadku użycia. Łatwiej też można tu odwzorować efekty oddziaływania na pojedynczy obiekt. • Diagramy sekwencji lepiej przedstawiają zależności czasowe, bardziej niż diagramy komunikacji nadają się do modelowania systemów czasu rzeczywistego i złożonych scenariuszy.