Download
1 / 39
390 likes | 566 Views
Jerzy Iwanicki. Co trzeba zrobić, żeby było dobrze? Rozważania o wdrożeniu RDW w Polsce. W badaniach, których celem jest usprawnienie istniejących struktur organizacyjnych poszukuje się odpowiedzi na następujące pytania:. Jak jest? Dlaczego tak jest? Dlaczego nie jest tak jak powinno być?
E N D
Jerzy Iwanicki Co trzeba zrobić, żeby było dobrze? Rozważania o wdrożeniu RDW w Polsce.
W badaniach, których celem jest usprawnienie istniejących struktur organizacyjnych poszukuje się odpowiedzi na następujące pytania: • Jak jest? • Dlaczego tak jest? • Dlaczego nie jest tak jak powinno być? • Co trzeba zrobić, żeby było dobrze? Jak łatwo zauważyć próba odpowiedzi na czwarte pytanie jest przedmiotem mojego wystąpienia.
Celem tego wykładu jest pokazanie głównych problemów, które muszą być rozwiązane, aby nasz kraj mógł wywiązać się ze zobowiązań wobec Unii Europejskiej a służby wodne zajęły należne im miejsce w gospodarce narodowej.
Stan wód w Polsce jest: syntetycznym miernikiem oceny pracy wszystkich, którzy działają na obszarze gospodarki wodą.
Stan wód w Polsce w roku 2005 Źródło: GUS Ochrona Środowiska 2006
Ten stan wód jest konsekwencją anachronicznego myślenia o gospodarowaniu zasobami wody i dysfunkcjonalnym układem organizacyjnym służb wodnych. Hydrotechnicy wciąż nie mogą przyjąć do wiadomości, że rozwiązywanie problemów wody, środowiska wodnego i środowisk od wody zależnych metodami technicznymi jest nieskuteczne i przyniosło wiele niepotrzebnych strat w środowisku.
W „Narodowej strategii gospodarowaniu wodami…” napisano: „Z arządzanie systemem gospodarowania wodami będzie oparte nazarządziezlewniowym w celu harmonizacji rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony ekosystemów wodnych. Podmioty struktury zarządzającej będą dzieliły pomiędzy siebie kompetencje przypisane odpowiedniemu zasięgowi obszarowemu: • na poziomie krajowym (administracja niezespolona): inicjatywa ustawodawcza oraz monitoring i ewaluacja realizacji strategii gospodarowania wodami i jej planów operacyjnych, • na poziomie zlewniowym (administracja niezespolona): - planowanie i programowanie oraz monitoring i ewaluacja efektów działań na poziomie regionalnym, - planowanie, organizowanie i koordynowanie operacyjnego reagowania wraz z kontrolą jego wyników, - organizowanie, koordynowanie i kontrola w zakresie eksploatacji urządzeń wodnych, administrowania majątkiem skarbu państwa a także innych w zakresie określonym prawem – na poziomie regionalnym;
Narodowa strategia cd. - planowanie, organizowanie i koordynowanie operacyjnego reagowania wraz z kontrolą wyników a także likwidacji skutków w zakresie sytuacji nadzwyczajnych związanych z powodzią i suszą; • na poziomie lokalnym (administracja zespolona): - administrowanie majątkiem Skarbu Państwa oraz utrzymanie wód i urządzeń wodnych w ścisłym współdziałaniu z lokalnym samorządem, - przygotowania planów zagospodarowania przestrzennego a także organizowania i kontroli lokalnych systemów gospodarki wodnej i ściekowej oraz zarządzania kryzysowego; - likwidacja skutków w zakresie sytuacji nadzwyczajnych związanych z powodzią i suszą.”
Był czas przed Dyrektywą Ramową i jest czas po Dyrektywie Ramowej. Bernard Kaczmarek
Omówię kolejno: • Definicję pojęcia gospodarka wodna jako konsekwencja RDW. • Definicję pojęcia system wodny. 3. Pole funkcji gospodarki wodnej wynikające z RDW. 4. Wybrane zagadnienia związane z zintegrowanym zarządzaniem zasobami wody. 5. Propozycje zmian w systemie prawa.
Ad 1. Proponuję następującą definicję: Gospodarka wodna to instytucja złożona z podmiotów (ludzi), narzędzi działania oraz przedmiotu oddziaływania – zasobów wody i środowiska wodnego, którymi podmioty gospodarują tak, aby realizować następujące cele i wynikające z nich zadania: I. OSIĄGNIĘCIE I UTRZYMANIE DOBREGO STANU WÓD, EKOSYSTEMÓW WODNYCH I OD WODY ZALEŻNYCH. II. ZASPOKOJENIE POTRZEB WODNYCH LUDNOŚCI I GOSPODARKI PRZY POSZANOWANIU ZASAD ZRÓWNOWAŻONEGO UŻYTKOWANIA WÓD. _____________________________________________ III. OCHRONA ŻYCIA I MIENIA LUDNOŚCI ORAZ GOSPODARKI PRZED SKUTKAMI STANÓW NADZWYCZAJNYCH WYWOŁANYCH PRZEZ WODĘ.
Obiekt naturalny OE i obiekt techniczny OT w systemie wodnym wyróżnionej zlewni
Ad 3. Pole funkcji gospodarki wodą Funkcja : czynność potencjalna, która po zlokalizowaniu, zwymiarowaniu i wycenieniu przekształca się w zadanie (zbiór procesów). Pole funkcji – zbiór funkcji roboczych i informacyjnych, które realizuje system, aby osiągnąć cele. Funkcje robocze i informacyjne można sklasyfikować, nadając im kody, które je jednoznacznie definiują.
Zasada klasyfikacji funkcji roboczych w gospodarce wodą X XXX |_|_|_|_|___kod celu |_|_|_|___ kod grupy funkcji w celu |_|_|___ kod dziedziny w grupie funkcji |___ kod kolejnej funkcji w dziedzinie
Tablica podziałów klasyfikacyjnych. Funkcje robocze. 1.0.0.0. Poprawa stanu biocenoz wodnych i biocenoz dolinowych. Poprawa stanu ekologicznego wód powierzchniowych i stanu chemicznego wód podziemnych. 2.0.0.0. Uporządkowanie relacji z użytkownikami. Racjonalizacja wykorzystania zasobów wody. 3.0.0.0. Ograniczenie strat wywołanych stanami nadzwyczajnymi wywołanymi przez wodę. 1.1.0.0. Zachowanie i odbudowa biocenoz wodnych i biocenoz dolinowych. 1.2.0.0. Odbudowa retencji obszarowej. 1.3.0.0. Unormowanie poborów i ochrona wód podziemnych. 1.8.0.0. Działania zabezpieczające funkcjonowanie służb wodnych.
Tablica podziałów klasyfikacyjnych cd. 2.0.0.0. Uporządkowanie relacji z użytkownikami. Racjonalizacja wykorzystania zasobów wody. 2.1.0.0.Uporządkowanie gospodarki wodą w rolnictwie. 2.2.0.0. Uporządkowanie gospodarki wodą w gospodarce komunalnej. 2.3.0.0. Uporządkowanie gospodarki wodą w przemyśle i usługach. 2.4.0.0. Racjonalizacja gospodarki przestrzennej ze względu na możliwości pokrycia zapotrzebowania na wodę. 2.5.0.0. Wyrównanie przepływów w rzekach dla pokrycia uzasadnionych potrzeb użytkowników z respektowaniem wymagań ochrony przyrody. 2.6.0.0. Racjonalizacja poboru kruszywa, roślin i innych materiałów z dolin, koryt rzek i potoków oraz z czasz jezior. 2.7.0.0. Racjonalizacja gospodarki rybackiej na rzekach, potokach, jeziorach, zbiornikach i kanałach. 2.8.0.0. Racjonalizacja żeglugowego i rekreacyjnego wykorzystania wód. 2.9.0.0. Racjonalizacja energetycznego wykorzystania wód.
Przykłady zastosowania klasyfikacji funkcji roboczych Omówię wybrane działania w grupach funkcji: 1.1.0.0. Zachowanie i odbudowa biocenoz wodnych i biocenoz dolinowych. 2.1.0.0. Uporządkowanie gospodarki wodą w rolnictwie.
Ad 1.1.0.0. Problem: niebezpieczne osady denne. Przykład: zbiornik włocławski. Wyniki badań PIG 1999. W roku 1999 w zbiorniku zalegało: W r. 2005 odpłynęło Wisłą do morza: • 190 ton kadmu 7,35 ton, • 7600 ton chromu 17,78 ton, • 4200 ton miedzi 85,59 ton, • 46 ton rtęci 10,35 ton , • 2100 ton niklu 105,45 ton, • 2200 ton ołowiu 28,26 ton, • 1500 toncynku 204,48 ton, • 51 ton wielopierścieniowych węglowodanów aromatycznych, • 1,5 tony pestycydów chloroorganicznych, • 0,55 tony polichlorowanychbifenyli, • 36600 ton olejów mineralnych”. „Zawartość olejów mineralnych w mułach nagromadzonych w zbiorniku … jest znacznie wyższa niż dopuszczana np. dla osadów w basenach portowych…” Ilość osadów autorzy szacowali na 90 mln ton. Dziś jest ich zapewne 100 – 110 mln ton.
1.1.4.4. Utylizacja substancji niebezpiecznych w osadach dennych. Dla rozwiązania problemu osadów należy: • Zinwentaryzować ilość i skład osadów. • Ocenić zagrożenie tymi osadami. • Opracować technologie utylizacji osadów. • Opracować plany eliminacji (minimalizacji) zanieczyszczeń. • Określić koszty. • Ustalić sposoby finansowania. • Ustalić wykonawców i terminy wykonania prac.
Ad 2.1.0.0. Problem: zanieczyszczenie wód substancjami zawartymi w odchodach zwierzęcych. W odchodach zwierzęcych znajduje się: Azotu: 15 razy więcej niż w odchodach ludzi. Fosforu: 20 razy więcej niż w odchodach ludzi. Pogłowie zwierząt wyrażone w DJP w roku 2002 wynosiło 7,3 mln szt. Jest to równowartość 109, 5 mln ludzi – azotany i 146 mln ludzi – fosforany. Rozwiązanie tego problemu zmniejszy straty o około 40 %. Oznacza to zmniejszenie zanieczyszczenie wód tymi substancjami oraz wymierne korzyści dla rolników.
2.1.4.2. Budowa obiektów do magazynowania obornika, gnojowicy, wód gnojowych i kiszonek. Dla zredukowania zanieczyszczeń wód odchodami zwierzęcymi należy: • Wybudować składowiska odchodów w ilości: • płyty obornikowe ok. 13 400 tys. m2. • zbiorniki na gnojówkę ok. 11500 tys. m3. • zbiorniki na gnojowicę ok. 14000 tys. m3. 2. Zapewnić rolnikom możliwość kupna urządzeń do dystrybucji nawozów naturalnych. __________________________________________ 3. Zapewnić opiekę ze strony doradców ODR. 4. Ustalić zasady finansowania budowy tych obiektów. Koszt wybudowania składowisk około 11 mld zł (w cenach 2000r).
Ad 4. Wybrane problemy związane z zarządzaniem zasobami wody.
„Kryzys w gospodarce wodnej jest głównie kryzysem w zarządzaniu nią; porażką w procesie integrowania polityk i praktyk związanych z zarządzaniem zasobami wodnymi. Dobre zarządzanie gospodarką wodną ma miejsce tam, gdzie agencje rządowe odpowiedzialne za efektywne alokowanie wody i zarządzanie gospodarką wodną na podstawie praw i polityk opartych na przepisach, są wrażliwe na potrzeby kraju, społeczeństwa, gospodarki i w długim okresie czasu na potrzebę zachowania równowagi zasobów wodnych kraju i regionu…. …konieczne jest także wzięcie odpowiedzialności za rzeki i zasoby warstw wodonośnych, zarządzanie którymi oddziałuje na wielu ludzi, a za które – w chwili obecnej – nikt nie ponosi odpowiedzialności.”
Gospodarka Wodą powinna być zatem instytucją utrzymującą „dobre” zasoby wody i środowiska wodnego w dobrym stanie lub przekształcającą „złe” zasoby w „dobre” - zaspokajając racjonalne potrzeby użytkowników.
Aby sprawnie realizować cele muszą być spełnione następujące warunki: • Musi być wdrożona zasada pełnej jednoosobowej odpowiedzialności za realizację zadań (art. 3.2 RDW). • Służby wodne muszą być wyposażone w kompetencje do regulowania relacji z użytkownikami. • Musi być wdrożona zasada realnego wpływu sił społecznych na podejmowanie decyzji (art.14 RDW). • W system zarządzania muszą być wmontowane mechanizmy zapewniające efektywność ekonomiczną i skuteczność w realizacji zadań. • Struktury organizacyjne muszą wynikać z hierarchicznej struktury sieci rzecznej. • Muszą ulec zmianie: skrajnie scentralizowany system planowania oraz wadliwy, marnotrawny system finansowania (art. 9 RDW).
Ad 5. propozycje zmian prawa obejmują: • Nowy zapis zakresu działu „gospodarka wodą” w ustawie o działach administracji rządowej. • Ustawę o polityce gospodarowania wodą w Polsce. • zmodernizowaną ustawę prawo wodne – dostosowaną duchem i literą do ustawy o polityce gospodarowania wodą. • Ustawę o budowie i zasadach funkcjonowania Systemu Zwalczania Stanów Nadzwyczajnych - w dziale poświęconym stanom nadzwyczajnym wywołanym przez wodę. • Wynikające z tych ustaw - akty wykonawcze.
W art. 11: Ustawy o działach administracji rządowej powinien być dokonany następujący zapis: 1. Dział gospodarka wodna obejmuje sprawy: 1) doprowadzenia i utrzymywania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych oraz środowisk związanych z wodą do stanu wymaganego prawem; 2) udostępnianie zasobów wody i środowisk związanych z wodą użytkownikom, na zasadach określonych prawem; 3) zwalczania stanów nadzwyczajnych wywołanych przez wodę w zakresie określonym przez prawo; 4) funkcjonowania państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej i państwowej służby hydrogeologicznej,z wyłączeniem zagadnień monitoringu jakości wód; 5) współpracy międzynarodowej na wodach granicznych w zakresie zadań należących do działu. 2. Minister właściwy do spraw gospodarki wodnej sprawuje nadzór nad działalnością Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej oraz Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
Ustawa o polityce wodnej powinna obejmować: • cele i zadania strategiczne (wg RDW – cele środowiskowe), • zdefiniowanie służb wodnych odpowiedzialnych za ich realizację, • zlewniowe, zintegrowane zarządzanie zasobami wody, • zasady planowania, • zasady finansowania, • zasady sprawozdawczości, • zasady nadzoru i kontroli, • zasady komunikacji ze społeczeństwem, • normy stanu środowiska wodnego i biocenoz od wody zależnych, • terminy realizacji zadań cząstkowych, oraz sprawy nie ujęte w RDW: • kompetencje służb wodnych odpowiedzialnych za stan zasobów wodnych, • zasady współpracy z użytkownikami, • zasady powoływania i kompetencje organów bezpośrednio nadzorujących działalność służb wodnych (rad gospodarki wodnej).
Zasady zarządzania zasobami wody według: Koncepcji systemu zarządzania Ramowej Dyrektywy Gospodarką wodną KOŚ Senatu Wodnej 2000/60/UE opracowanej w 1991 roku. • Zasada integralności zasobów => Zintegrowana polityka gospodarowania wodą • Zasada jednego gospodarza => Właściwe władze • Zasada samofinansowania => Zwrot kosztów usług wodnych • Zasada planowej poprawy stanu => Osiągnięcie dobrego stanu zasobów wód w ciągu 15 lat • Zasada nadzoru nad => Monitoring wód użytkownikami • Zasada obligatoryjnego udziału => Zasada informowania w radach zlewni przedstawicieli społeczeństwa i konsultacji władz i grup społecznych społecznych
