Fundamenten van het principe

1. Fundamenten van het principe Op weg naar een prescriptieve architectuurmodelleertaal Pieter Buitenhuis

2. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek • aanleiding & relevantie onderzoek • onderzoeksopdracht & -vraag • (enterprise) architectuur • architectuurmodelleertaal • principes • conclusies • aanbevelingen & nader onderzoek • ruimte voor vragen Inhoud presentatie

3. Fundamenten van het principe Non SLA compliant Trn will induce SLA re-negociation Processing should allow for automated and tailor-made execution Provide on time Services Deliver consistent Sv No duplication nor overlapping Sv & processes Process portability/ Multi-label Maximise 24 X 365 Provide Mgt info. for SCS and Group level Consolidated customer info.at level SCS invoices for delivered Sv STP Client Facing Unit is responsible for co-ordination of packaged products Known P&L by delivered Sv Separate Client-side & Street Side in Processes & organisation Management by use of KPI ’s Userfriendly Sv to client (e.g language, interfaces) minimise operational risks Focused Investment Robustness of Services Offer customer online position & execution monitoring Multilangual & multilocation (e.g. calendar) Use workflow management for processes admin. & on-time processing Multisegments Correctness of transaction processing History, flexible reporting,... User security, audit facilities Multicurrency Multi communication channels afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht– architectuur – modelleertaal – principes – conclusie – aanbevelingen • architectuur binnen ondernemingen staat nog in de kinderschoenen • er bestaat nog geen expliciete theorievorming over hoe een architectuur opgesteld / geformuleerd moet worden • zeker wat betreft de voorschrijvende architectuur • beschrijvend vs. voorschrijvend • architecten behelpen zich nu met: • eigen gemaakte templates & powerpointpresentaties • alleen gebonden aan de natuurlijke taal • vol met dubbelzinnig- & overbodigheden • formuleren uit de losse pols Aanleiding & Relevantie

4. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht– architectuur – modelleertaal – principes – conclusie – aanbevelingen • de vrijheden van de architect zijn zodoende vele malen groter dan gewenst • en dit strookt niet met het sturende karakter van voorschrijvende architectuur • de architect heeft handvatten nodig om een architectuur goed te kunnen formuleren • modelleertalen bieden deze handvatten • kunstmatige taal om modellen te communiceren • specificeert de taalkundige eigenschappen • er zijn modelleertalen voor beschrijvende architectuur • maar nog niet voor voorschrijvende architectuur Aanleiding & Relevantie

5. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht– architectuur – modelleertaal – principes – conclusie – aanbevelingen Modelleertaal beschrijvende architectuur

6. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht– architectuur – modelleertaal – principes – conclusie – aanbevelingen Modelleertaal beschrijvende architectuur

7. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht– architectuur – modelleertaal – principes – conclusie – aanbevelingen • onderzoek doen naar een modelleertaal voor voorschrijvende architectuur • persoonlijke ambitie: • brede, academische blik • breed toepasbaar resultaat • verdieping in architectuur • hoe kan een modelleertaal ontworpen worden zonder verdieping in de architectuur? • doel: modelleertaal is door meer architecten te gebruiken Onderzoeksopdracht & -vraag Hoe ziet een ontworpen prescriptieve architectuurmodelleertaal eruit welke voldoet aan de te stellen doelen en requirements?

8. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht –architectuur– modelleertaal – principes – conclusie – aanbevelingen • samenhang en integratie (alignment) tussen de bouwstenen van de onderneming en de omgeving • om de onderneming voor te bereiden op veranderingen in de omgeving • alignment tussen werknemers, diensten, processen, financiën, IT, informatie, CRM • alignment tussen onderneming en omgeving • focus op de belangrijkste bouwsteen van de onderneming: de mens • focus op beleving • vraag gestuurd, niet aanbod gestuurd Enterprise architectuur

9. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht –architectuur– modelleertaal – principes – conclusie – aanbevelingen • complexiteitsreductie: scheppen van orde in de chaos • enterprise architectuur: architectuur van de hele onderneming • wordt nog veelal als een IT concept gezien • valt onder de IT afdeling • meer dan 50% van de architectuur gaat over IT • business architectuur wordt opgesteld door IT-ers • business wensen en eisen worden voor het architectuurproces opgesteld • zeer diverse theorievorming: geen consensus • ultieme theorievorming bestaat niet! Enterprise architectuur

10. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • onderwerpen • achterliggend raamwerk • doelen & requirements • de modelleertaal Prescriptieve architectuurmodelleertaal

11. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen Doelen (uitgangspunten) Requirements (eisen) (Enterprise) Architectuur Raamwerk van de modelleertaal Modelleertaal Bouwsteen Bouwsteen Doelen Theorieën Bouwsteen Bouwsteen

12. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • de taal ondersteunt de architect • de taal dient architectonafhankelijk zijn • anders is de taal alleen te gebruiken door een enkele architect • de taal dient methode onafhankelijk zijn • de taal dient een communicatie- en een stuurmiddel zijn • (met de taal moet een voorschrijvende architectuur opgesteld kunnen worden) Doelen

13. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • de taal heeft een faciliterende / dienende rol • architect moet in controle blijven • taal mag proces niet in de weg zitten • de taal moet (syntactisch) compleet zijn • de taal bevat referentiearchitectuur • de taal bestaat uit een natuurlijke en (semi-)geformaliseerde taalkundige laag • visualisaties voor verschillende stakeholders • (semi-)geformaliseerde taal voor eigen gebruik • de taal heeft een begrippenkader (nu leeg) Requirements

14. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen pragmatiek • syntaxis: vorm • semantiek: inhoud en betekenis • pragmatiek: interpretatie semantiek Modelleertaal syntaxis Modelleertaal Modelleertaal Modelleertaal Raamwerk van de modelleertaal Modelleertaal Modelleertaal valt de jongen van de zijn fiets# Modelleertaal Modelleertaal component niveau De regenworm eet de vogel op. Modelleertaal Suzanne is de op één na beste tennister van onze vereniging.

15. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen pragmatiek • kern bouwstenen: • behelzen de essentie: voorschrijven • context bouwstenen: • redenen en impact van de kernbouwstenen semantiek Modelleertaal syntaxis Modelleertaal Modelleertaal Modelleertaal Bouwstenen van de modelleertaal Modelleertaal kern bouwstenen Modelleertaal Modelleertaal component niveau Modelleertaal context bouwstenen

16. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • geïdentificeerde kernbouwstenen • principe, regel, richtlijn, standaard, policy, procedure • geen consensus • bestaande theorieën en visie hanteren andere concepten en / of labels Bouwstenen van de modelleertaal

17. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • geïdentificeerde kernbouwstenen • principe, regel, richtlijn, standaard, policy, procedure • geen consensus • bestaande theorieën en visie hanteren andere concepten en / of labels Bouwstenen van de modelleertaal

18. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • geïdentificeerde kernbouwstenen • principe, regel, richtlijn, standaard, policy, procedure • geen consensus • bestaande theorieën en visie hanteren andere concepten en / of labels Bouwstenen van de modelleertaal

19. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • zijn er verschillen tussen principes en de andere kernbouwstenen? • ja, principe is fundamenteel en holistisch • staan aan het begin van een redenatie • andere bouwstenen laten geen ontwerpruimte over • misschien, maar dat is niet objectief te onderkennen • en zodoende wordt er geen onderscheid gemaakt Bouwstenen van de modelleertaal

20. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • tegenargumenten visie a: • er blijft altijd ontwerpruimte over! • fundamenteel en holistisch zijn subjectieve aspecten • niet objectief te bepalen • ligt ook aan de expertise van de belanghebbende • wanneer is een voorschrift fundamenteel genoeg om een principe te zijn? • context bepaald, niet het statement zelf Bouwstenen van de modelleertaal We voeren gegevens redundant uit

21. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • conclusie: • geen duidelijk verschil tussen kernbouwstenen • in essentie doen alle bouwstenen hetzelfde • alle kernbouwstenen zijn voorschriften! • er blijft altijd ontwerpruimte over • glijdende schaal aan voorschriften Bouwstenen van de modelleertaal

22. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen • vijftal eigenschappen voor voorschriften geïdentificeerd De eigenschappen van voorschriften

23. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen De eigenschappen van voorschriften

24. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen De eigenschappen van voorschriften

25. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen De eigenschappen van voorschriften

26. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen pragmatiek semantiek Modelleertaal syntaxis Modelleertaal Modelleertaal Modelleertaal Bouwstenen van de modelleertaal Modelleertaal kern bouwstenen Modelleertaal Modelleertaal component niveau Modelleertaal context bouwstenen

27. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen pragmatiek • set niveau: • verzameling voorschriften • voorschrift niveau: • ieder voorschrift bestaat uit verschillende onderdelen • component niveau: • componenten voorschrift semantiek Modelleertaal syntaxis Modelleertaal Modelleertaal set niveau Modelleertaal Bouwstenen van de modelleertaal Modelleertaal voorschrift niveau Modelleertaal Modelleertaal component niveau Modelleertaal context bouwstenen

28. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur –modelleertaal– principes – conclusie – aanbevelingen pragmatiek semantiek Modelleertaal syntaxis Modelleertaal Modelleertaal set principes Modelleertaal Bouwstenen van de modelleertaal Modelleertaal principe Modelleertaal Modelleertaal statement Modelleertaal concern

29. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • inhoud: • (architectuur-)visie op principes • analyse: problemen met de huidige visie • syntaxis van een principe • semantiek van een principe • SMART principes Principes

30. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • principes zijn ‘dingen’ die we voor waar aannemen • etymologie (1380): ‘fundamentel truth or proposition’ • steekwoorden: fundamenteel & allesomvattend • startpunt om vanuit te redeneren of om acties te initiëren Visie op principes, buiten de architectuur Pareto (20/80) principe een gering aantal oorzaken is verantwoordelijk voor het merendeel van de resultaten

31. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • het principe als containerbegrip • generieke regels en richtlijnen • het principe als (aanbevolen) richtinggevende of gidsende uitspraak (expressie, aanpak) of afspraak • gemeenschappelijk: richtinggevende / gidsende uitspraak • geen consensus over: • vijf eigenschappen (fundamenteel, holistisch, gezaghebbend, draagvlak, reikwijdte) • wat er in een principe geformuleerd moet worden • waarover een principe moet gaan Visies op principes vanuit de architectuur

32. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • geen duidelijke positionering • wanneer is een geformuleerd voorschrift van een bepaald type? • stellend formuleren wordt niet afgedwongen • sturend vermogen wordt minder • geen focus op de geldigheid van een principe • handhaven van realistische principes • aandacht voor obstakels • expliciet aangeven wanneer een principe geldig is • onjuist gebruik van richtinggevendheid • pas richtinggevend wanneer het principe gebruikt wordt Analyse – problemen met huidige visie

33. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • meer focus op een ander soort principes (complementair): • wetmatigheden of concepten die we voor waar aannemen • aandacht voor context (waar) en kader (wanneer) • willen die geldig zijn in ondernemingen is er focus op handhaving nodig Analyse We vragen de burger nooit naar de bekende weg Het kan nu voorkomen dat we, de lokale en nationale overheid, de burger vaker vragen naar bij ons bekende gegevens Vanaf ?2008? vragen wij, de lokale en nationale overheid, de burger nooit naar bij ons bekende gegevens

34. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • principe is een containerbegrip • inhoudelijke componenten Syntaxis (vorm) van een principe

35. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • principe is een containerbegrip • logistieke attributen Syntaxis (vorm) van een principe

36. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • semantische richtlijnen ipv semantische regels • geen consensus, architectonafhankelijkheid • in de theorie veel stellender dan vanuit de praktijk • ligt aan het doel, context, gebruik van de architectuur • gegroepeerd per kwaliteitsaspect • 37 in totaal • vanuit interviews, literatuur, questionnaire Semantiek (inhoud) van een principe

37. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen Semantiek (inhoud) van een principe

38. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen Semantiek (inhoud) van een principe

39. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • moet een goed principe fundamenteel zijn? • geen consensus over, moeilijk te operationaliseren! • ligt ook aan de stakeholder • hoe fundamenteler; hoe stabieler & tijdvaster de architectuur wordt • dus: streef, mogelijk, naar een zo fundamenteel mogelijk principe • formuleerrichtlijnen • conceptueel & tijdloos mogelijk formuleren • op type niveau formuleren ipv instantie niveau • leverancier- en techniekonafhankelijk formuleren Kwaliteitsaspect: fundamenteel

40. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen Kwaliteitsaspect: fundamenteel

41. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • moet een goed principe stellend geformuleerd zijn? • gebruik van ‘kan’, ‘mag’, ‘eventueel’ toegestaan? • ‘maximale ondersteuning’ zegt niets • vanuit het vakgebied: geen consensus / persoonlijk wel! • architectuur is een stuurmiddel! • formuleerrichtlijnen: • formuleer in tegenwoordige tijd • precies en eenduidig • specificeer de beweegredenen • concretiseer zwakke uitdrukkingen in andere voorschriften • geen ‘wij willen’ Kwaliteitsaspect: stellend

42. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen Kwaliteitsaspect: stellend

43. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • moet een goed principe handhaafbaar zijn? • vanuit het vakgebied is daar nu weinig oog voor! • ‘true’ en ‘false’ principes • wat heb je aan een principe wanneer deze niet gecontroleerd kan worden op geldigheid? • formuleerrichtlijnen: • formuleer alleen eenduidige principes • formuleer geldige en / of realistische principes • formuleer en implementeer handhavingsmechanismen • procesniveau • extra voorschriften om handvatten te bieden • identificeer de obstakels Kwaliteitsaspect: handhaafbaar

44. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen Kwaliteitsaspect: handhaafbaar

45. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • Kernhem: • een nieuwe wijk in Ede • nieuwe wijk was alleen mogelijk wanneer Kernhem een ecologischduurzame wijk zou worden • leidend principe: ‘Kernhem is een eco-wijk’ Kwaliteitsaspect: handhaafbaar

46. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen Kwaliteitsaspect: handhaafbaar

47. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • nu (2007): • nieuwe huizen gebouwd op groenvoorzieningen • kelders onder huizen • parkeernorm is verruimd • wordt harder gereden dan gepland • auto’s worden gewoon bij de woning gewassen • mensen gebruiken meer energie dan verwacht • principe ‘Kernhem is een eco-wijk’ is niet meer geldig! Kwaliteitsaspect: handhaafbaar

48. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • was dit wel een realistisch, geldig principe? • is er wel nagedacht over obstakels en handhaving? Kwaliteitsaspect: handhaafbaar

49. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen • moet een goed principe eenduidig zijn? • schijnt niet altijd haalbaar te zijn, dan wel concretiseren! • ‘minimale time-to-market’ • formuleerrichtlijnen: • vermijd ambigue woordgebruik • anders: concretiseer in andere voorschriften! • vermijd het gebruik van kretologie • definieer expliciet andere termen Kwaliteitsaspect: eenduidig

50. Fundamenten van het principe afstudeeronderzoek aanleiding & opdracht – architectuur – modelleertaal –principes– conclusie – aanbevelingen Kwaliteitsaspect: eenduidig