Download
1 / 35
350 likes | 704 Views
6.GRUP. YAKUP HARUN ÇAVUŞ MUSTAFA KAHRAMAN OĞUZHAN İMAMOĞLU ARİF ALKAYA ORÇUN İMAMOĞLU. YAŞAMIMIZDAKİ ELEKTRİK. ELEKTRİKLENME. Elektrik enerjisinin iletken tellerle iletilmesinin nasıl gerçekleştiğini, fotoğraftaki
E N D
6.GRUP YAKUP HARUN ÇAVUŞ MUSTAFA KAHRAMAN OĞUZHAN İMAMOĞLU ARİF ALKAYA ORÇUN İMAMOĞLU
Elektrik enerjisinin iletken tellerle iletilmesinin nasıl gerçekleştiğini, fotoğraftaki şimşek ile yıldırımın nasıl oluştuğunu ve günlük hayatta karşılaştığımız birçokolayın sebebini bu ünitemizin sonunda daha iyi anlayacağız.
Soğuk bir kış günü. Akşam olmuş, eve dönüyorsunuz. Eve ulaşarak kapıdan içeri girdiniz. Evinizin ısıtma sistemi, evinizi sıcacık yapmış.Odanıza geçip üzerinizdeki yün kazağı aceleyle çıkarmaya çalışıyorsunuz. O da ne? Birbiri ardına oluşan kıvılcımlar ve çıt çıt sesleri... Kulak kepçelerinizde hafif bir karıncalanma... Saçlarınız dimdik...
Otomobilinize bindiniz. Bir süre yolculuk yaptınız. Yolculuğunuzun sonunda otomobilinizden inerken parmak uçlarınız kapının metal kısmına değiyor ve siz hissettiğinizfarklı bir acının etkisiyle elinizi otomobilden hızla çekiyorsunuz.
Evinize girmek için kapınıza yöneliyorsunuz. Metal kapı koluna yaklaşan ve dokunan parmağınız çarpma acısından farklı ve çok kısa süreli bir acı yaşamanıza sebep oluyor. • Günlük hayatta karşılaştığımız bu durumların sebebini hiç düşündünüz mü?Bu ve benzeri olayların niçin meydana geldiğini bir etkinlikte anlamaya çalışalım.
Yün kumaşa sürtülen ebonit çubuk ve ipek kumaşa sürtülen cam çubuk ile asılı durumda bulunan alüminyum folyo arasında bir çekim etkisi gözlenir. Yün kumaşa sürtülmüş ebonit çubuk,yün kumaşa sürtüldükten sonra asılan başka bir ebonit çubuğa yaklaştırılırsa 104. sayfadaki şekilde görüldüğü gibi her iki ebonit çubuk birbirini iter.
İpek kumaşa sürtülmüş bir cam çubuk, ipek kumaşa sürtüldükten sonra asılan başka bir cam çubuğa yaklaştırılırsa 104. sayfadaki şekilde görüldüğü gibi iki cam çubuk birbirini iter.
İpek kumaşa sürtülmüş cam çubuğu,yün kumaşa sürtüldükten sonra ortasından iple asılmış ebonit çubuğa yaklaştırırsak 104. sayfada görüldüğü gibi bu iki çubuk birbirini iter.
Etkinliğimizde gözlemlediğimiz bu itme ve çekme şeklindeki etkileşimler elektriklenme adı verilen bir olayın sonucudur. Cisimleri elektriklenmeleri için onları mutlaka birbirlerine sürtmek gerekmez. Elektrikleme için gerekli olan, cisimlerin birbirine temas etmesidir.Cisimlerin birbirine temas etmesi için sürtünmeleri etkileşen yüzeyi arttırır. Etkileşen yüzeyin artırılmış olması ise elektriklenmenin daha kolay gerçekleşmesini sağlar. Gözlemlediğimiz bu sonuçlar cam ve ebonit çubuklar üzerinde farklı elektriksel özelliklerin açığa çıktığını gösterir. Bu durumda gözlemlerimize dayanarak iki farklı elektrik yükünün varlığından söz edebiliriz.
Ebonit ve cam çubukların yün ve ipek kumaşlara temas ettirilmesi sonucunda bunların elektriklenerek birbirlerine itme ya da çekme kuvveti uygulamaları, cam çubuktaki elektrik yükleri ile plastik çubuktaki elektrik yüklerinin birbirinden farklı özellikte olduğunu ortaya koyar. Bilim insanları bu elektrik yüklerini pozitif (+) yük ve negatif (-) yük olarakadlandırırlar. Sonuç olarak denilebilir ki, cam ve cam gibi davranan cisimler pozitif yüklü cisimler, ebonit çubuk ve ebonit gibi davranan cisimler de negatif yüklü cisimlerdir.
Yukarıda bulunan şekildeki gibi aynı elektrik yükü ile elektriklenmiş cisimler birbirini iter.
Yukarıda bulunan şekildeki gibi farklı elektrik yükü ile elektriklenmiş cisimler birbirini çeker.
Pozitif ve negatif yük sayıları eşit olan cisimlere nötr cisim denir. Yün kumaş ile ebonit çubuğun sahip olduğu yükler resimlerde görülmektedir.Nötr olan ebonit çubuğun ve yün kumaşın pozitif ve negatif yük sayıları birbirine eşittir.Gerçekte yükler cisimler üzerinde bu şekilde bulunmaz.Bu gösterim konuyu anlamamızı kolaylaştırmak için verilmiştir. • Acaba nötr cisimler temas sonucunda bu özelliklerini nasıl kaybeder? Başka bir ifadeyle bir cismin elektriklenmesi sırasında neler olur? • Temas sonucunda bir cisimden başka bir cisme negatif yük geçişi olur. Yün kumaşı ebonit çubuğa temas ettirerek yün kumaşta bulunan bir miktar negatif yükün ebonit çubuğa geçmesini sağlarız. Böylece başlangıçta pozitif ve negatif yük sayısı eşit olan cisimlerin yük dengesi bozulur.
Ebonit çubuk, sahip olduğu negatif yük miktarı pozitif yük miktarından fazla olacağından, negatif yükle yüklenir.
Yün kumaş , sahip olduğu pozitif yük miktarı negatif yük miktarından fazla olacağından, pozitif yükle yüklenir.
Elektriklenmiş bir cismi nötr bir cisme dokundurduğumuzda ne olur?Bu sorunun cevabını 103. sayfadaki “Cisimleri Elektriklendirelim” adlı etkinliğin 2. aşamasında yaptıklarımızı hatırlayarak verebiliriz. Alüminyum folyodan yaptığımız ve naylon iplikle astığımız topa,ipek kumaşı temas ederek elektriklendirdiğimiz cam çubuğu yaklaştırdığımızda,cam çubuğun alüminyum topu sağda bulunan şekildeki gibi çektiğimizi gözlemledik.Cam çubuk ile alüminyum topun temas etmesi alüminyum topunda elektriklenmesini sağlar.Alüminyum topun solda bulunan şekildeki gibi bir süre sonra cam çubuktan uzaklaşması alüminyum topun cam çubuk ile aynı yükle yüklendiğinin göstergesidir.Bu şekilde nötr bir cismi elektriklenmiş bir cisme temas ettirerek nötr cismi elektriklenmiş cismin yükü ile yüklemiş oluruz.
Buraya kadar cisimlerin temas etmelerini sağlayarak onlarda yük dengesizliği meydana getirdik buna temas(dokunma) ile elektriklenme denir.
Acaba bir cismin elektrikle yüklü olup olmadığını , yüklü ise yük miktarını belirlememizi sağlayacak bir araç yapabilir miyiz?Bu sorumuzun cevabını bulmak için “Yaprakları Hareketlendirelim” adlı etkinliği yapalım.
Etkinliğimizin devamı... Etkinliğimizden de anlaşıldığı gibi elektroskop , bir cismin elektrikle yüklü olup olmadığını ve yüklüyse türünü bulmamızı yarayan bir araçtır.
ARKADAŞLAR ŞİMDİ 3 ETKİNLİĞİMİZ DAHA VAR. 1.ETKİNLİK 2.ETKİNLİK 3.ETKİNLİK Bu etkinlikler elektriklenme konusu daha iyi anlamanızı sağlayacak.
Yerküreyi çok büyük bir nötr cisim olarak düşünebiliriz.Elektriklenmiş cisimler toprakla temas ederlerse cisimle toprak arasında yük alışverişi olur.Yük alışverişinin gerçekleştiği bu olaya topraklama adı verilir.Örneğin , pozitif yüklü bir cismi iletken ile yerküreye bağlarsak (topraklarsak) cisme yerküreden negatif yükler geçerek onun nötr olmasını sağlar.Negatif yüklü bir cismi topraklarsak cisimden toprağa (yerküreye) negatif yükler akar ve cisim nötr hale gelir. Nötr bir cisme elektriklenmiş bir cisim yaklaştırarak bu cismi elektrikle yükleyebiliriz.
Yerküreyi çok büyük bir nötr cisim olarak düşünebiliriz. Elektriklenmiş cisimler, toprakla temas ederlerse cisimle toprak arasında yük alış verişi olur. Yük alış verişinin gerçekleştiği bu olaya topraklama adı verilir. Örneğin, pozitif yüklü bir cismi iletken ile yerküreye bağlarsak (topraklarsak) yerküredeki negatif yükler cisme aktarılarak onun nötr olmasını sağlar. Negatif yüklü bir cismi topraklarsak cisimdeki negatif yükler toprağa (yerküreye) akar ve cisim nötr hâle gelir. Nötr bir cisme elektriklenmiş bir cisim yaklaştırarak bu cismi elektrikle yükleyebiliriz. Örneğin;
Cisimlerin bu şekilde elektriklenmesine tesir (etki) ile elektriklenme denir. • Birbirine temas eden ve sürtünen cisimlerin elektriklenmesine günlük hayatta çok sık rastlarız.Plastik bir tarakla temiz ve kuru saçımızı tararken saçlarımızın fotoğraftaki gibi elektriklendiğini gözleyebiliriz.Hava ile temas ederek elektriklenen toz parçacıkları televizyon ve bilgisayar ekranlarına yapışarak onların kısa sürede tozlanmasına sebep olur
Durgun Elektriğin Etkileri Cisimler üzerinde biriken elektrik yükü bazen tehlikeli olabilir. Biriken bu elektrik yükleri elektrik yükü boşalmasına sebep olur ve kıvılcım çıkarır. Bu yüzden eter, alkol gibi yanıcı ve düşük sıcaklıklarda buharlaşan sıvıların kullanıldığı ameliyathane ve laboratuvar vb. yerlerin zeminleri iletken maddelerle kaplanır. Böylece, oluşabilecek yüklerin toprağa akışı sağlanmış olur.
Petrol tankerlerinin arkasında bulunan ve yere değen zincirler de tankerin hareketi sırasında oluşan elektrik yüklerinin toprağa akmasını sağlar. LPG (Likit Petrol Gazı) istasyonlarında taşıtların depolarına yakıt aktarılırken elektriklenme meydana gelebilir.Bu durumunda çıkabilecek yangınları önlemek için istasyonlarda fotoğraftaki gibi topraklama yapılması önemlidir.
LPG dolumu esnasında elektriklenme sonucu oluşan elektrik boşalması , yangın çıkmasına sebep olabilir.Bunun için dolum sırasında araç temizliği yapmak gibi elektriklenmeyi kolaylaştıran hareketlerde bulunmak tehlikelidir. Atmosferde de rüzgarın etkisiyle sürüklenen bulutlar , hem havayla hem de birbirleriyle temas ederler, bunun sonucunda da elektriklenirler.Elektrik yüklü bulutlar birbirlerine yeterince yaklaşırsa birinden ötekine elektrik yükü boşalması olabilir.Bu olaya şimşek denir.Benzer şekilde elektrik yüklü bulutlar yerküreye yeterince yalaşırsa buluttan yere ya da yerden buluta elektrik elektrik boşalması adı verilir.Yıldırım olayında elektrik yükünün boşalması bulut ile yer yüzünün birbirine en yakın noktaları arasında olabilir.Bu nedenle yıldırım genellikle yüksek ve sivri yerlere düşer.
Yıldırım korunmak için minare gibi yüksek yapılara paratoner (yıldırımsavar) adı verilen sivri uçlu metal çubuk yakılır.Metal çubuğa bağlı iletken telin diğer ucu toprağa gömülür.Böylece bulut ile paratoner arasında karşılıklı olarak boşalan elektrik yükleri binaya ve çevreye zarar vermeden toprağa akar.Elektriklenmenin teknolojideki uygulamaları ile ilgili örnekleri 127. sayfada yer alan “Hayatımızın Neresinde? “ adlı bölümde bulabiliriz.
6. Grup Bizi Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz.
