Europejski Urzad ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych Wydział funduszy strukturalnych

1. Europejski Urzad ds. Zwalczania NadużyćFinansowych Wydział funduszy strukturalnych

2. Czym jest OLAF Definicja i geneza: • OLAF jest służbą dochodzeniowa instytucji europejskich i platforma uslug dla partnerow z krajow czlonkowskich • Dziala od 1 czerwca 1999 • Nastepca zespolu ds koordynacji walki z naduzyciami finansowymi (UCLAF) utworzonego w Sekretariacie Generalnym Komisji Europejskiej w 1988 roku Podstawa prawna : • Artykuly 274 i 280 Traktatu o Wspolnocie Europejskiej • Decyzja Komisji Europejskiej 1999/352/EC z 28 kwietnia 1999 • Rozporzadzenie Parlamentu i Rady (EC) 1073/1999, z 25 maja 1999

3. Rodzaje postepowan • Dochodzenia zewnetrzne odnoszace sie do niezgodnego z prawem postepowania osob lub organizacji poza instytucjami europejskimi. Dochodzenia zewnetrzne prowadzone sa zgodnie z przepisami horyzontalnymi i sektorowymi. • Dochodzenia wewnetrzne: odnoszace sie do niezgodnego z prawem postepowania urzednikow lub instytucji europejskich. • Dzialania koordynujace: w tym samym zakresie co dochodzenia zewnetrzne, ale OLAF zapewnia tylko koordynacje prac sluzb panstw czlonkowskich, ktore wykonuja wiekszosc dzialan dochodzeniowych • Wsparcie wladz krajowych: OLAF jest proszony o lub oferuje swoja pomoc w dochodzeniach prowadzonych przez wladze kraju czlonkowskiego

4. Rodzaje postepowan c.d • monitorowanie:kiedy OLAF uzyskuje informacje o niezgodnym z prawem postepowaniu osob/ organizacji poza instytucjami europejskimi ale, poniewaz wszelkie niezbedne dzialania zostaly juz podjete przez wladze kraju czlonkowskiego, interwencja OLAF nie jest wymagana. Sprawe przekazuje sie bezposrednio do kontroli wynikow postepowan sadowych i administracyjnych • Poza kompetencja OLAF (non-case) jesli otrzymana przez OLAF informacja nie uzasadnia rozpoczecia dochodzenia, sprawa zostaje zamknieta, a informacje o postepowaniu wstepnym OLAF przekazywane sa zainteresowanym dzialom Komisji Europejskiej lub wladz krajowych. Wyniki postepowania wstepnego archiwizuje sie i sprawe zawsze mozna ponownie otworzyc, w razie otrzymania nowych informacji

5. Wydatki UE 2007 – 114 mld € • Rozwoj gospodarczy i zatrudnienie 38,4% • Doplaty bezposrednie i inne wsparcie dla rolnictwa 37,4% • Rozwoj obszarow wiejskich, ochrona srodowiska i rybolostwo 10,5% • Administracja 6,0% • Polityka zagraniczna 5,1% • Pomoc przedczlonkowska dla UE 12, rekompensaty dla Bulgarii i Rumunii 1,7% • Obywatelstwo europejskie, wolnosc, bezpieczenstwo, sprawiedliwosc 0,9%

6. AT BE CY CZ DK EE FI FR DE GR HU IR IT LV LT LU MT NL PL PT SK SL SP SW UK Wydatki z funduszy strukturalnych w podziale na sektory 2007-2013

8. System platniczy w funduszach strukturalnych

9. Wspolna odpowiedzialnosc • Glowna odpowiedzialnosc za zarzadzanie i kontrole wydatkowanuia funduszy strukturalnych ponosza panstwa czlonkowskie • Jednakze, kiedy OLAF zostanie powiadomiony o podejrzeniach powaznych nieprawidlowosci lub naduzyc finansowych moze, po doknaniu wstepnej analizy informacji, otworzyc dochodzenie. • Dlatego OLAF utrzymuje bliska wspolprace z dyrekcjami Komisji Europejskiej odpowiedzialnymi za fundusze (DG REGIO, DG EMPL, DG AGRI, DG FISH), i z instytucjami zarzadzajacymi oraz kontrolnymi w panstwach czlonkowskich. • Kiedy OLAF rozpoczyna dochodzenie przeprowadza je w siedzibach podejrzanych beneficjentow koncowych (na podstawie rozporzadzenia Rady 2185/96) ale rowniez w siedzibach podwykonawcow, dostawcow i innych kontrachentow beneficjenta dla sprawdzenia prawdziwosci i prawidlowosci wydatkow wspolfinansowanych przez budzet UE. Dzialania te przeprowadzane sa we wspolpracy z wlasciwymi organami panstw czlonkowskich.

10. Wspolpraca • OLAF w znacznym stopniu opiera swe dzialania na informacji i pomocy oferowanej przez panstwa czlonkowskie. Specyfika funduszy strukturalnych jest to, ze w programowaniu, kontroli i audycie uczestniczy wiele instytucji na poziomie narodowym i regionalnym. • Kontakt z instytucjami w krajach czlonkowskich. Artykul 6(6) rozporzadzenia 1073/99 stwierdza, ze wlasciwe wladze sa zobowiazane zapewniac konieczne wsparcie dla OLAF w prowadzeniu jego dochodzen. • Jesli Panstwo Czlonkowskie nie spelnia tych postanowien, moze byc pozwane w zwiazku z naruszeniem Traktatu o Wspolnocie Europejskiej (Artykul 266)

11. Wydzial B4: rodzaje postepowan • Dochodzenia w rozumieniu rozporzadzenia 2185/96 • Dochodzenia w siedzibie beneficjenta koncowego i u jego kooperantow • Postepowania koordynacyjne • Wsparcie wymiaru sprawiedliwosci panstw czlonkowskich • Inne • Interpelacje i zapytania poselskie. Petycje obywateli • Wspolpraca z Rzecznikiem Praw Obywatelskich UE • Udostepnianie dokumentow zgodnie z Rozporzadzeniem 1049/2000 • Wklad w propozycje programowe i legislacyjne OLAF i KE

12. Fundusze strukturalne dochodzenia przeciw naduzyciom • Rozporzadzenie Rady i Parlamentu 1073/99 z 25 maja 1999 dotyczace dochodzen OLAF • Rozporzadzenie Rady 2185/96, dajace Wspolnocie pewne uprawnienie do przeprowadzania kontroli na miejscu, uprawnienia te zostaly przekazane OLAF

13. Decyzja rady • Non case • dochodzenie. • koordynacja • wsparcie. • monitorowanie Decyzja rady • Zamkniecie bez kntroli wynikow • zamkniecie z kontrola wynikow Decyzja rady Zamkniecie koncowe Ocena FCR NCPF Dochodzenie Info ocena Kontrola wynikow (O.4) A.3 * A.4 * A.5 • sadowy • Administracyjno / • Finansowy CMS Rozp. 1073/99 Rozp. 2185/96 Regulacje sektorowe • obywatele UE • instytucje UE • ▪ Komisja • ▪ Parlamentt • Panstwa Czlonkowskie • Mass media • P;C. • Benef. Raporty zdochodzen • bazy danych (D & B, etc.) • IInternet • przesluchania • ▪ zglaszajacego sprawe • ▪ innych • wladze panstw czlonkowskich • … • Dochodzenie na miejscu • Beneficjenci • Inne podmioty • ▪ dostawcy • ▪ klienci • ▪ doradcy • przesluchania • bezplatny telefon • notki • e-maile • 2 miesiace + • 4 miesiace (przedluzenie zwykle) • ≥ 6 miesiecy (przedluzenie decyzja rady) 6 miesiecy Prepared by Rosa Sá & Titane Delaey

14. Zrodla informacji • Osoby z lub spoza instytucji europejskich • Raporty i notatki z innych instytucji euopejskich • Wladze administracyjne i sadownicze panstw czlonkowskich • Srodki masowego przekazu • Bezplatny telefon • wlasna ocena ryzyka OLAF

15. Trudnosci w postepowaniu wstępnym • Brak centralnego rejestru platnosci z budżetu UE w funduszach strukturalnych • Brak jasnych danych o czasie przeplywow finansowych miedzy instytucja platnicza/ beneficjentem/wykonawcami bo zarzadzanie funduszami strukturalnymi nalezy do panstw czlonkowskich (krajowych i regionalnych) • OLAF musi samodzielnieuzyskiwac dane o beneficjentach i ich kooperantach (SINCON II, Dun & Bradstreet, Credireform etc.)

16. Dochodzenia: Rozporzadzenie 2185/96 • Reguluje dochodzenia prowadzone przez OLAF dla ochrony interesow finanswoych Wspolnoty Europejskiej przed naduzyciami i innymi nieprawidlowosciami • Sluzy wykrywaniu powaznych albo ponadnarodowych nieprawidlowosci albo nieprawidlowosci, w ktorych moga byc zaangazowane podmioty z kilku panstw czlonkowskich • Jest przygotowane i przeprowadzane w bliskiej wspolpracy z odpowiednimi wladzami panstw czlonkowskich. Moga one, na zyczenie, uczestniczyc w docodzeniu OLAF (art 4) • Przeprowadzane przez urzednikow Komisji, z odpowiednimi uprawnieniami – eksperci z panstw czlonkowskich (takze z innych) moga asystowac→ niezbednejest pisemne upowaznienie wskazujace tozsamosc i funkcje kontrolera/sledczego wraz z dokumentem wskazujacym przedmiot i cel dochodzenia (art. 6)

17. Dochodzenia: Rozporzadzenie 2185/96 Dochodzenia: Rozporzadzenie 2185/96 Panstwo czlonkowskie Panstwo czlonkowskie Panstwo czlonkowskie Wymiar sprawiedliwosci panstwa czlonkowskiego: Postepowanie karne kara Przesluchania i czynnosci sprawdzajace Raport z dochodzenia Wyniki Stwierdzenie naduzycia Raport koncowy OLAF • Wladze administracyjne panstwa czlonkowskiego • Odzyskanie utraconych kwot • Kary administracyjne

18. Znaczenie rozporzadzenia 2185/96 • Rozporzadzenie 2185/96 dajace mozliwosc sprawdzania wszelkich kontrachentow beneficjentow koncowych okazalo sie zasadniczym narzedziem w wykrywaniu naduzyc finansowych. Zaplanowane defraudacje oznaczaja sie z reguly tym, ze dokumentacja, rejestry, ksiegowosc beneficjenta koncowego w pelni odzwierciedlaja deklaracje wydatkow przedstawione instytucji platniczej. Jednakze, porozumienia sluzace defraudacji srodkow unijnych i krajowych wychodza na jaw podczas kontroli dokumentow u powiazanych podmiotow gospodarczych–okazuje sie, ze beneficjent jest tozsamy z wykonawca lub podwykonawca; faktury sa zawyzone lub dotycza wydatkow nie kwalifikowanych, beneficjent otrzymuje z powrotem czesc pieniedzy zaplaconych wykonawcom, prace lub uslugi wykonywane sa po zakonczeniu projektu, itp.

19. Kontrole na miejscu: Rozporzadzenie 2185/96 • ‘Kontrolerzy Komisji beda miec dostep do wszystkich informacji i dokumentacji dotyczacej kontrolowanych dzialan (lacznie z mozliwoscia ich kopiowania) (art. 7)→ w tym: faktur, wyciagow bankowych, danych komputerowych→ ogledzin → pobierania probek → stosowania wlasciwych srodkow ostroznosci, przewidzianych prawem panstwa czlonkowskiego dla zabezpieczenia dowdow • Raport OLAFu na zakonczenie kontroli w siedzibie osoby prawnej powinien byc kontrasygnowany przez kontrolerow z panstwa czlonkowskiego (art. 8) • Koncowy raport OLAFu wysylany jest do P.C (jako podstawa dalszych dzialan karnych i/lub administracyjnych

20. Decyzje co do postępowań – wewnętrzna procedura OLAF • Wszystkie sprawy, po wstępnej ocenie śledczego przekazywane sa do rady OLAF • Rada składa sie z • Dyrektora ds. dochodzeń • 8 kierowników działów dochodzeniowych • Kierowników działów postępowań po dochodzeniowych • Przedstawiciela Dyrekcji ds. wywiadu • Rada podejmuje decyzje raz na tydzień

21. Decyzje rady OLAF • Rada OLAF decyduje: • O przyjęciu propozycji śledczego • O ewentualnych zmianach w jego ocenie informacji • Jeśli rada decyduje o otwarciu dochodzenia zewnętrznego to: • Wyznacza śledczego odpowiedzialnego za dochodzenie • Jeśli to konieczne wyznacza innych członków zespołu • Formalnie rozpoczyna dochodzenie

22. Powiadomienie źródła informacji • Po zakończeniu postępowania przygotowawczego, informator OLAF powinien byc poinformowany o decyzji rady OLAF co do dalszych działań • Pismo od dyrektora ds. dochodzen • Kopia zarejestrowana w CMS

23. Rekomendacje co do postępowania po dochodzeniu • Postępowanie po dochodzeniu zaczyna sie gdy: • Rada OLAF zaakceptowała raport konchowy • Rada OLAF podjęła decyzje o dalszych działaniach • Odpowiedzialność spoczywa na • wydziale C.2 dla postępowań administracyjnych • wydziale C.1 (prokuratorskim) dla postępowań karnych • Faza ta obejmuje działania zmierzające do zapewnienia aby odpowiednie służby Wspólnoty i/ lub państw członkowskich wykonalny rozmaite zalecenia OLAF

24. Gromadzenie informacji • OLAF wprowadza własny system oceny ryzyka występowania nadużyć i prowadzi analizy częstotliwości, wagi i rodzajow występowania nadużyć wswoim obszarze kompetencji. • W tym celu wykorzystywane sa raporty o nieprawidłowościach przygotowywane przez panstwa czlonkowskie

25. Rozpoznane problemy Obecnie rozpoznane problemy zwiazane z naduzyciami finansowymi i nieprawidlowosciami w funduszach strukturalnych dotycza zwlaszcza: • Zawyzania faktur:Beneficjent prosi dostawce o zawyzone faktury. Zdarza sie to szczegolnie czesto jesli dostawca i beneficjent naleza do tej samej firmy (holding, itp) • Naruszanie czasu kwalifikowalnosci wydatkow:Falszowanie dokumentow albo deklarowanie wydatkow, ktore w rzeczywistosci nie zostaly poniesione podczs projektu • Przenoszenie zawyzonych cen przez inna osobe prawna (n.p dostawca wystawia rozmaite faktury, ktore sa nastepnie laczone w fakture globalna wystawiana przez posrednika beneficjentowi). • Naruszanie procedur przetargowych

26. Rozpoznane problemy Europejski Fundusz Rybolowczy: • W ramach projektow zakladane sa joint ventures w krajach nie nalezacych do UE, w ktorych rejestruje sie statki rybackie. Nie dotrzymuje sie jednal obowiazku lowienia na wodach tych krajow przez 3 lata od uzyskania dotacji, a ryby, wbrew zasadom, sprzedaje sie poza rynek UE. • Statki rybackie przenoszone pod bandere krajow trzecich za pieniadze UE czesto tona. Tej informacji nie przekazuje sie jednak do Komisji; raporty polowowe sa falszowane • W projektach dotyczacych modernizacji kutrow, normalne prace konserwacyjne fakturuje sie jako unowoczesnianie. • W projektach modernizacji przetworni ryb notuje sie czeste zawyzanie faktur i instalowanie uzywanego wyposazenia jako nowego

27. Rozpoznane problemy c.d EFS: • Sprawy zwiazane z EFS czesto dotycza szkolen. W tych projektach wykladowcy/ instruktorzy/ trenerzy czesto nie sa prawidlowo wynagradzani przez beneficjentow. Inna popularna sztuczka jest falszowanie listy uczestnikow szkolen/seminariow. Konieczne jest wowczas sprawdzanie rzeczywistego istnienia uczestnikow i ich udzialu w szkoleniu. • Codzienne koszty beneficjenta czesto sa wprowadzane jako koszty projektu

28. Przyklad 1 - EFS • Zarzut:profesor – wynagrodzenia nie zostaly zaplacone w calosci • Dochodzenie w siedzibie beneficjenta wykazalo: • 75% calkowitych zadeklarowanych wydatkow bylo poparte fakturami od tego samego dostawcy – akademii szkoleniowej • Dochodzenie w siedzibie dostawcy wykazalo: • marze zysku pomiedzy 240% i 643% - bez zadnej wartosci dodanej • profesorowie otrzymujacy tylko 25% kwoty zadeklarowanej – reszta stanowila “zysk” akademii; • te same faktury za wyposazenie komputerowe uzywane przez beneficjenta i przez dostawce (akademie) • oplaty za uzytkowanie sprzetu komputerowego pozwalalyby na jego dwukrotny zakup; • dyrektor akademii wyplacil beneficjentowi 500 000 € bez zadnych powodow handlowych • dostawca szkloen byl takze bezpsrednim beneficjentem EFS Wyniki: • Calkowite odzyskanie wyplaconego wsparcia (ponad 2 000 000 €) oraz skierowanie sprawy do wladz sadowniczych panstwa czlonkowskiego • otwarcie nowego sledztwa dotyczacego dostawcy jako beneficjenta ESF – z analogicznymi rezultatami

29. Przyklad 2 • Zrodlo: inny dzial KE – proces odzyskiwania niewykorzystanych dotacji na zakup nowych kutrow napotykal trudnosci – weryfikacja dokumentow wykazala ze ten sam beneficjent otrzymywal jednoczesnie dotacje na modernizacje kutrow • Dochodzenie w siedzibie beneficjenta wykazalo, ze: Dla administracji krajowej wystawiono tylko jedna zbiorcza fakture dla udokumentowania wydatkow; • Dochodzenie w siedzibie dostawcy wykazalo, ze: Firma ta dzialala jako posrednik, w jednym tylko celu – wystawienia zbiorczej faktury; wlasciwe prace byly w rzeczywistosci wykonywane przez kilka malych firm • Dochodzenia wsiedzibach tych firm wykazaly, ze: Charakter niektorych robot nie mial nic wspolnego z ‘modernizacja’ Rzekomy czas prowadzenia robot nie przystawal do rzeczywistosci Czesc zadeklarowanych robot i platnosci nigdy nie nastapila • Poprzez globalna fakture, firma finansowala normalne roboty konserwacyjne (w wiekszosci poza czasem trwania projektu); co wiecej kutry byly sprzedawane przed koncem 5 lat wymaganych przez Wynik: zwrot calosc dotacji (650 000€) + zgloszenie sprawy do postepowania karnego

30. Studium przypadku: otrzymana informacja Dyrekcja Generalna ‘Zatrudnienie i sprawy spoleczne’ KE przekazala OLAF list od podmiotu gospodarczego ‘PG’, ktory twierdzil, ze dostarczyl uslugi logistyczne dla dwoch beneficjentow wsparcia wspolnoty “A” i “B” ale otrzymal tylko czesciowa zaplate. Wsparcie Wspolnoty dotyczylo 3 kursow szkoleniowych dla bezrobotnych wspolfinansowanych przez Europejski Fundusz Spoleczny (10% wklad beneficjentow, 20% srodkow krajowych, 70% EFS). Beneficjenci poswiadczyli dostawcy, ze jego uslugi byly zadawalajace i poinformowali go, ze opoznienie w platnosci dla niego wynika z opieszalosci instytucji platniczej Pismo tej tresci zostalo podpisane przez “Pania X“, koordynatora kursow. Zdaniem skarzacej sie firmy, beneficjent koncowy otrzymal srodki z instytucji platniczej, ale popelnial jakies nieprawidlowosci.

31. Studium przypadku c.d: wyniki dochodzenia u beneficjenta końcowego • Firma “Y” była firma-krzakiem z siedziba pod tym samym adresem co beneficjent “A”. • Projekty zostały całkowicie podzlecone do kilku firm pośrednio lub bezpośrednio związanych z Pania ”X”, przedstawicielem prawnym “Y”. • Kilka ofert dostaw materiałów audio-video zostało złożonych przez faktycznie nie działające firmy • Wykładowcy i trenerzy pracujący dla beneficjentów “A” i “B” nie posiadali kwalifikacji do prowadzenia kursow zatwierdzonych w projektach i, wg dokumentacji, prowadzili zajęcia o tej samej porze w rożnych miejscach • Liczba roboczo godzin przedstawionych do zwrotu kosztow a przeznaczonych na planowanie i monitorowanie kursow była dwukrotnie większa niż godzin samych zajęć • W dokumentacji brakowało zestawienia godzin • Firma “Y” wystawiała fałszywe faktury potrzebne dla pokrycia wydatkow nie zapłaconych ‘PG’

32. Studium przypadku c.d: wyniki dochodzenia u beneficjenta końcowego • “A” i “B” wystawiali faktury sobie nawzajem, zeby zwiększyć koszty szkolen • W związku z kryminalną natura nieprawidłowości, śledczy skontaktował sie z wydziałem prokuratorskim OLAF aby uzyskać rade jak postępować • Na podstawie art. 10 §1 rozporządzenia 1073/99 OLAF może w każdej chwili przekazać informacje uzyskane w dochodzeniu właściwym władzom państwa członkowskiego. • Raport zawierający wszystkie ustalenia z dochodzenia i kontroli na miejscu został przygotowany we współpracy z wydziałem prokuratorskim i przedstawiony wymiarowi sprawiedliwości państwa członkowskiego • Wymiar sprawiedliwości państwa członkowskiego rozpoczął postępowanie karne używając materiałów z dochodzenia OLAF jako dowodów.

33. Studium przypadku c.d: dalsze kroki w dochodzeniu Ponieważ beneficjent ‘A’ nie wydawal sie posiadać kwalifikacji wymaganych do uczestniczenia w przetargu wymiarowi sprawiedliwosci panstwa członkowskiego zasugerowano weryfikacje dolumentacji przetargowej, lacznie z protokolami posiedzen komisji przetargowej Wobec niewielkiej liczby uczestnikow przetargu: • Inni oferenci powinni byc sprawdzeni • Oferty odrzucone przez komisje przetargowa powinne byc powtornie przeanalizowane

34. Studium przypadku c.d: wyniki koncowe Po analizie dokumentow przjetych przez wladze krajowe okazalo sie, ze “Pani X” byla czlonkiem komisji przetargowej i wplywala na wyniki przetargu Inne firmy uczestniczace w przetargu byly takze powiazane z beneficjentami dzialajac jako dostawcy dla “A “ i “B”.

35. Studium przypadku: wyniki koncowe c.d Zgodnie z art. 9§3 rozporzadzenia 1073/99 raport przygotowany w wyniku tego dochodzenia OLAF wraz z wszelkimi uzytecznymi dokumentami zostaly wyslane do krajowego wymiaru sprawiedliwosci przez wydzial prokuratorski OLAF. Bliska współpraca miedzy wydziałem prokuratorskim OLAF i prokuratura kraju członkowskiego trwała podczas całej procedury karnej w kraju i, w rezultacie, wydano cztery nakazy aresztowania, w tym jeden dla urzędnika z instytucji zarządzającej. Zarekomendowano pełny zwrot dofinansowania z UE

36. Wydział B.4: postępowania w podziale na fundusze i państwa członkowskie

37. Kontakt w Polsce Ministerstwo Finansow Departament Certyfikacji i Poswiadczen Srodkow UE Dyrektor Agnieszka Krolikowska Bezplatny telefon do OLAF: 00800 01 05 20 04

38. Dziękuję za uwagę OLAF - European Anti-fraud Office Unit B4 – Structural Actions European Commission Rue Joseph II Straat 30 B–1000 Brussels http://www.europa.eu.int/olaf Telefon : +32 498 950 162 +32 2 29 50162; piotr.bartoszewicz-malicki@ec.europa.eu